چرا تعداد قابل توجهی از کودکان در ایران شناسنامه ندارند؟

سوال: بر اساس برخی گزارش ها تعداد قابل توجهی از کودکان در ایران شناسنامه ندارند. آیا مشکل قانونی در این مورد وجود دارد؟ 

پاسخ: مساله فاقد شناسنامه بودن تعدادی از کودکان دو دلیل عمده دارد. یک دلیل عدم آگاهی والدین کودک و عدم اقدام برای اخذ شناسنامه است و دلیل دوم بحث مشکوک التابعگی می باشد. مورد اول بحث فرهنگی است اما مورد دوم بحث حقوقی است. در نقاط دوردست کشور برخی از خانواده ها نیازی به اخذ شناسنامه برای کودک خود نمی دانند به همین دلیل بعد از تولد نوزاد اقدام به گرفتن شناسنامه نمی کنند. دولت هم عملا سازو کاری برای شناسایی چنین کودکانی ندارد. اما در مورد دسته دوم باید گفت که تعداد قابل توجهی از افراد ساکن در ایران وجود دارند که از طرف مسئولان مربوطه ایرانی بودن آنها یا از ابتدا مورد تردید واقع شده و یا اینکه فرد دارای تابعیت ایران است اما از طرف مسئولان سلب تابعیت می شود. این امر به خصوص در سیستان و بلوچستان بسیار شایع است. وقتی که فردی مشکوک التابعه محسوب می شود و از او سلب تابعیت می شود قطعا تمام افرادی که تابعیتشان به این شخص بستگی دارد نیز سلب تابعیت می شوند. به عنوان مثال اگر یک پیر مردی سلب تابعیت شود تمام فرزندان و نوه های او نیز سلب تابعیت می شوند. از طرف دیگر ممکن است فردی برای گرفتن شناسنامه به اداره ثبت احوال مراجعه کند اما این اداره فرد را مشکوک التابعه بداند و به فرزند او شناسنامه ندهد. به هر حال فردی که با این مشکل مواجه است باید ابتدا به اداره ثبت احوال محل مراجعه کند. این اداره لازم است پرونده را به شورای تامین ارجاع دهد. شورای تامین از طریق شوراهای محلی و شاهدان معتبر اقدام به احراز هویت می کند. در بسیاری از موارد شورای تامین آزمایش دی.ان.ای را ضروری می داند. در نهایت در صورت احراز ایرانی بودن شخص شناسنامه صادر می شود اما در موارد قابل توجهی مشاهده شده است که علی رغم تایید شوراهای محلی و یا افراد موثق از صدور شناسنامه خودداری شده و یا اینکه کودک سالها در انتظار صدور شناسنامه می ماند. در برخی مواقع مسائل امنیتی در رفع مشکل بی شناسنامگی هم تاثیر دارد. به هر حال کودکانی که شناسنامه ندارند معمولا از تحصیل باز می مانند چرا که نمی توانند در مدرسه ثبت نام کنند و یا از خدمات تامین اجتماعی محروم می شوند. به طور کلی فاقد تابعیت بودن زندگی اجتماعی را بسیار دشوار کرده و آینده کودک را به طور جدی آسیب پذیر می کند.