close button
آیا می‌خواهید به نسخه سبک ایران‌وایر بروید؟
به نظر می‌رسد برای بارگذاری محتوای این صفحه مشکل دارید. برای رفع آن به نسخه سبک ایران‌وایر بروید.
بلاگ

مجلس موسسان چیست؟ پارلمانی که می‌تواند پایان جمهوری اسلامی را اعلام کند

۱۶ بهمن ۱۴۰۱
فرامرز داور
خواندن در ۴ دقیقه
مجلس موسسان می‌تواند پایان عصر جمهوری اسلامی را اعلام و دوره جدیدی در تاریخ ایران آغاز کند
مجلس موسسان می‌تواند پایان عصر جمهوری اسلامی را اعلام و دوره جدیدی در تاریخ ایران آغاز کند
سوگند رضا شاه در برابر مجلس مؤسسان در تکیه دولت در روز بیست و چهارم آذر ۱۳۰۴ . اولین مجلس موسسان در ایران معاصر، در سال ۱۳۰۴ تشکیل شد و اصول قانون اساسی وقت را برای اعلام برانداختن سلسله قاجار و تاسیس حکومت پهلوی تغییر داد. این مجلس برای اعلام پایان یک نظام سیاسی و برآمدن ساختار حکومتی تازه تشکیل شد.
سوگند رضا شاه در برابر مجلس مؤسسان در تکیه دولت در روز بیست و چهارم آذر ۱۳۰۴ . اولین مجلس موسسان در ایران معاصر، در سال ۱۳۰۴ تشکیل شد و اصول قانون اساسی وقت را برای اعلام برانداختن سلسله قاجار و تاسیس حکومت پهلوی تغییر داد. این مجلس برای اعلام پایان یک نظام سیاسی و برآمدن ساختار حکومتی تازه تشکیل شد.
طی مصوبه‌ای از سوی شورای انقلاب که اعضای آن را خمینی تعیین کرده بود، قرار بر تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی به جای مجلس موسسان با حضور ۸۰ عضو گرفته شد. مجلس خبرگان قانون اساسی ۲۸مرداد۱۳۵۸،‌ با ۷۳ عضو و با پیام سید روح‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی تشکیل شد.
طی مصوبه‌ای از سوی شورای انقلاب که اعضای آن را خمینی تعیین کرده بود، قرار بر تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی به جای مجلس موسسان با حضور ۸۰ عضو گرفته شد. مجلس خبرگان قانون اساسی ۲۸مرداد۱۳۵۸،‌ با ۷۳ عضو و با پیام سید روح‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی تشکیل شد.

تاسیس مجلس موسسان مدتی است از سوی سیاستمداران ایرانی برای تعیین نجات کشور از وضعیت کنونی مطرح است. در تازه ترین پیشنهاد، «میرحسین موسوی» پیشنهاد تشکیل مجلس موسسان را مطرح کرده و خواستار آن شده است که قانون اساسی جدیدی برای ایران نوشته و در این مجلس بررسی و سپس با برگزاری رفراندومی، زمینه پایان جمهوری اسلامی فراهم شود. مجلس موسسان چیست که چنین قدرتی دارد؟

***

مجلس موسسان پارلمانی است که به تعبیر «علی اکبر دهخدا»، نویسنده شاهکار لغتنامه یا فرهنگی به همین نام، «مصوبات آن از قوانین عادی برتر است.» مانند قانون اساسی یا اصلاح و تکمیل آن، که از مصوبات مجلس موسسان محسوب می‌شود.

در ایران،‌ تاکنون سه بار مجلس موسسان تشکیل شده است و یک بار هم که آیت‌الله «روح‌الله خمینی» وعده آن را پس از پیروزی در انقلاب بهمن ۱۳۵۷ مطرح کرد، نام و کارکرد آن را به کلی تغییر داد و با برگزاری مجلس خبرگان، عملا دست به تشکیل چهارمین مجلس موسسان نزد.

اولین مجلس موسسان در ایران معاصر، در سال ۱۳۰۴ تشکیل شد و اصول قانون اساسی وقت را برای اعلام برانداختن سلسله قاجار و تاسیس حکومت پهلوی تغییر داد. این مجلس برای اعلام پایان یک نظام سیاسی و برآمدن ساختار حکومتی تازه تشکیل شد.

۲۴ سال بعد، مجلس دوم موسسان تشکیل شد. هدف این بار تغییرات در قانون اساسی و افزایش اختیارات شاه برای اداره امور کشور بود. مصوبات مجلس موسسان در بهار ۱۳۲۸ به تصویب نهایی رسید و طی آن، حکمران ایران اختیار پیدا کرد تا مجلس شورای ملی و مجلس سنا را در صورت صلاحدید منحل کند. 

۱۱ سال قبل از انقلاب بهمن ۱۳۵۷، مجلس سوم موسسان تشکیل شد و در رخدادی تاریخی در دوره معاصر ایران، به یک زن اجازه داد نایب سلطنت شود. در صورتی‌که انقلاب بهمن ۱۳۵۷ رخ نمی داد، با درگذشت شاه یا بیماری وی به شکلی که توان اداره کشور را نداشته باشد، شهبانو «فرح پهلوی» می توانست تا زمان رسیدن ولیعهد به سن قانونی، کشور را اداره کند. این آخرین باری است تا کنون که مجلس موسسان در ایران تشکیل شده است.

پیش از وقوع انقلاب، آیت‌الله خمینی وعده تشکیل مجلس موسسان را داده بود تا عملا انحلال حکومت پهلوی اعلام شود. او یک ماه پیش از بازگشت از فرانسه به ایران گفته بود: «هدف این است که شورای انقلاب یک حکومت موقتی ایجاد کند که آن حکومت موقت، مجلس موسسان را تاسیس کند برای تصویب قانون اساسی، و بعد بقیه کارها.»

با این همه، این اقدام به تیر ۱۳۵۸ موکول شد و طی مصوبه‌ای از سوی شورای انقلاب که اعضای آن را خمینی تعیین کرده بود، قرار بر تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی به جای مجلس موسسان با حضور ۸۰ عضو گرفته شد. مجلس خبرگان قانون اساسی ۲۸مرداد۱۳۵۸،‌ با ۷۳ عضو و با پیام سید روح‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی تشکیل شد.

«حسینعلی منتظری»، رییس و «محمد بهشتی»، نایب رییس مجلس خبرگان قانون اساسی شدند. پیشنهاد وارد شدن ولایت فقیه به قانون اساسی جمهوری اسلامی، از سوی منتظری در پیش‌نویس قانون اساسی قرار گرفت که آن زمان، با مخالفت «ناصر مکارم شیرازی»، از روحانیون قم روبه‌رو شد، که هنوز در قید حیات است.

مجلس خبرگان قانون اساسی پس از ۶۷ جلسه و سه ماه زمان، پیش‌نویس قانون اساسی را در ۲۴آبان۱۳۵۸ به پایان رساند و آن را در ۱۲ فصل و ۱۷۵ اصل و یک مقدمه و یک موخره تصویب کرد. ۱۲آذر۱۳۵۸، این پیش‌نویس به رفراندوم عمومی گذاشته شد و با رای آوردن آن، رسما به حکومت پهلوی پایان داده و استقرار جمهوری اسلامی ایران اعلام شد.

دومین باری که مجلس خبرگان قانون اساسی تشکیل شد، در سال ۱۳۶۸ بود که اختیارات ولی‌فقیه را «مطلق» کرد، و شرط مرجعیت را از رهبری ایران حذف کرد. 

با همراهی اکبر هاشمی رفسنجانی، مدت رهبری مادام العمر شد و ولایت مطلقه فقیه که مورد مخالفت جمعی از اعضای مجلس خبرگان دوم قانون اساسی برای «اصلاح» آن بود، وارد قانون اساسی فعلی شد. با برگزاری همه‌پرسی در مرداد ۱۳۶۸ تاکنون، ایران با حکمرانی «علی خامنه‌ای»، تحت عنوان ولی مطلقه فقیه که اختیارات بی‌حد و مرزی دارد، اداره می‌شود.

اینک ۳۳ سال از تشکیل مجلس خبرگان دوم رهبری و ۵۵ سال از تشکیل آخرین مجلس موسسان گذشته است. ایران آماده تحولات بزرگ است و شهروندان ایرانی این آمادگی را به شکل های مختلفی نشان داده‌اند.

مجلس موسسان پس از تشکیل یک شورای رهبری و مشخص شدن تعداد نمایندگان آن که باید متکثر و به نمایندگی از سلیقه‌های مختلف برای اداره کشور باشد، می‌تواند تشکیل شود. به دلیل نمایندگی از سلایق گوناگون است که این مجلس قدرت ایجاد تحولات بنیادی دارد. این مجلس تنها پارلمانی است که با چنین قدرتی عظیمی، ضرورتا با برگزاری انتخابات سراسری تشکیل نمی‌شود.

وظیفه اصلی این مجلس، تدوین قانون اساسی جدید ایران است و وظیفه اصلی تصمیم گیری درباره اعلام  پایان نظام سیاسی کنونی حاکم بر ایران و شروع فصلی جدید در تاریخ ایرانیان خواهد بود.

ثبت نظر

گزارش

بازگشت میرحسین موسوی، این بار با پیشنهاد تشکیل مجلس موسسان

۱۶ بهمن ۱۴۰۱
احسان مهرابی
خواندن در ۶ دقیقه
بازگشت میرحسین موسوی، این بار با پیشنهاد تشکیل مجلس موسسان