من، «شایا گلدوست»، زن ترنس و کنش‌گر جامعه رنگینکمانی هر هفته دوشنبه در اینستاگرام «ایران‌وایر» با یکی از اعضای جامعه رنگینکمانی درباره مسایل و مشکلات مربوط به این قشر گفت‌وگو می‌کنم. میهمان این برنامه، «آریا یکتا»، کنش‌گر حقوق جامعه ترنس است و به عنوان یک ترنس با هویت جنسیتی غیردوگانه درباره فوبیا و هراسی که نسبت به افراد نان‌باینری در جوامع مختلف وجود دارد، صحبت می‌کنیم.
در دنیایی که بر پایه دوگانگی‌های جنسی و جنسیتی در حرکت است، افراد بسیاری مجبور می‌شوند به اجبار خود را در قالب‌های تنگ بگنجانند؛ افرادی که تعریف و باورشان از خود به عنوان یک انسان، چیزی جدا از دوگانه زنانه و مردانه است و کلیشه‌های مرسوم به زنانگی و مردانگی را پذیرا نیستند.
امروزه جهان به سمتی پیش می‌رود تا این قالب‌ها و چارچوب‌های کلیشه‌ای را بشکند. افراد در دنیای امروز سعی می‌کنند از تعاریف دوگانه خارج شوند و تنوع را تجربه کنند و به رسمیت بشناسند. از این رو، پرداختن به تعاریف «نان‌باینری» و یا «غیردوگانه» در حوزه جنس و جنسیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
افرادی که خود را در چارچوب‌ها و دوگانه جنسیتی زنان و مردان قرار نمی‌دهند، هویت جنسیتی خود را نان‌باینری یا غیردوگانه تعریف می‌کنند. این افراد ممکن است که جنسیت خود را ترکیبی از زن و مرد بودن تعریف کنند یا این که خود را مرد و زن تعریف نکنند و چیزی غیر از این دوگانه جنسیتی را برای تعریف هویت جنسیتی خود در نظر بگیرند. حتی ممکن است جنسیتی شناور یا سیال داشته باشند؛ یعنی بین غیردوگانه بودن جنسیت خود و جنسیتی دیگر جابه‌جا شده و در حرکت باشند. افراد با جنسیت غیردوگانه حتی می‌توانند خود را بدون جنسیت نیز تعریف کنند.
متاسفانه عدم آگاهی و اطلاعات در این زمینه باعث شده است که افراد با جنسیت غیردوگانه در معرض ستیز و هراس بیشتری از سوی خانواده، اطرافیان و جامعه قرار بگیرند. همین امر باعث می‌شود تا خود این افراد نیز کمتر راجع به هویت جنسیتی خود و در خفا و پنهانی صحبت کنند.
فضای باینری و دسته‌بندی‌های دوگانه شرایطی را به وجود می‌آورند که به صورت سیستماتیک این افراد از جامعه حذف و حضورشان به رسمیت شناخته نمی‌شود. ساده‌ترین کارها و مراودات روزانه می‌توانند برای یک فرد با هویت جنسیتی غیردوگانه، در فضای دوگانه جامعه غیر قابل تحمل باشند.
«آریا یکتا» که خود را به عنوان یک فرد ترنس با هویت جنسیتی غیردوگانه تعریف می‌کند، معتقد است: «بسیاری بر این باورند که افراد نان‌باینری درباره هویت جنسیتی خود گیج و سردرگم هستند و یا این احساس در آن‌ها زودگذر و موقتی است اما هزاران سال است که هویت‌های نان‌باینری در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف وجود داشته و به رسمیت شناخته می‌شوند و درست به اندازه مرد یا زن بودن، معتبر هستند و می‌بایست مورد پذیرش و احترام قرار گیرند. متاسفانه از سال‌های دور جوامع به سمتی پیش رفته‌‌اند که دوگانه‌های جنسی و جنسیتی در آن‌ها پررنگ‌تر و افراد نان‌باینری از صحنه اجتماع حذف شده‌اند. این که فردی با هنجارها و کلیشه‌های غالب و پذیرفته شده در فرهنگ و حتی قانون جامعه‌ای هم‌سو و هماهنگ نیست و به اصطلاح متفاوت است، درستی و معتبر بودن هویت جنسیتی غیردوگانه را زیر سوال نمی‌برد.»
هویت جنسیتی غیردوگانه همیشه در طول تاریخ در جوامع مختلف وجود داشته است؛ به عنوان مثال، در میان بومیان امریکای شمالی یا آسیای شرقی وجود داشته و امر بسیار مقدسی به شمار می‌آمده است. بسیاری از خدایان و افرادی که در این فرهنگ‌ها مقدس بودند، هویت جنسیتی خارج از دوگانه زن و مرد داشته‌اند.
آریا یکتا هراس و ستیزی که افراد نان‌باینری در جوامع مختلف و مخصوصا جامعه‌ای مانند ایران تجربه می‌کنند را سیستماتیک توصیف می‌کند و معتقد است بخشی از این ستیز به صورت سیستماتیک و برنامه‌ریزی شده از سوی حکومت و نهاد‌های قانونی به افراد نان‌باینری اعمال می‌شود. به این دلیل که پافشاری بر دوگانه زن و مرد یکی از اهداف سیستم است. از سوی دیگر، هراس و ستیز موجود می‌تواند نتیجه ناآگاهی و عدم اطلاعات و آموزش صحیح در حوزه جنس و جنسیت و هم‌چنین درباره هویت جنسیتی غیردوگانه باشد. ریشه‌یابی این ستیز و هراس نیز ما را به سیستم می‌رساند؛ سیستمی که وظیفه آموزش به جامعه را دارد و کار خود را به درستی انجام نمی‌دهد، هراسی را در جامعه علیه این افراد به وجود می‌آورد که توسط افراد ناآگاه اعمال می‌شود.
او در پاسخ به این پرسش که برای بهبود شرایط و امن‌تر کردن فضا برای افراد نان‌باینری چه باید کرد، می‌گوید: «شاید در ابتدا هر کدام از ما می‌بایست از خودمان شروع کنیم و در مرحله بعد از بسیاری از سازمان‌ها، نهاد‌ها، شرکت‌های معتبر و تاثیرگذار و رسانه‌های عمومی انتظار داشته باشیم تا برای بهتر کردن شرایط تلاش کنند. استفاده از ضمایر مناسب برای خطاب قرار دادن افرادی با جنسیت غیر دوگانه از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ ضمیری که بیان‌گر همان هویت جنسیتی باشد که فرد برای خود تعریف می‌کند و ممکن است فرد به فرد متفاوت باشد. این خودِ فرد است که تصمیم می‌گیرد با چه ضمیری خطاب قرار داده شود. در زبان‌هایی که ضمایر مذکر و مونث دارند، بعضی از افراد ترجیح می‌دهند با ضمایری مثل ایشان خطاب قرار داده شوند و برخی نیز از ضمایر منتسب به مردانه یا زنانه استفاده می‌کنند. بهتر است از افراد پرسیده شود که ضمیر انتخابی و ترجیحی آن‌ها چیست. توصیه می‌شود در مکالمات و مراودات روزمره، از ضمایر و واژه‌هایی که بر جنسیت افراد تاکید دارند، استفاده نشود مانند آقا، خانم، پسر، دختر و غیره. به جای آن از اصطلاحات بدون جنسیت مانند عزیزم، دوست محترم، میهمانان عزیز، مسافران محترم و غیره استفاده شود. افراد و هویت جنسیتی که خود را با آن تعریف می‌کنند را به رسمیت شناخته و به آن‌ها احترام بگذاریم. در زندگی روزمره سعی کنیم که از دوگانه‌ها خارج شده و روشی از زندگی را برگزینیم که همه شمول و فراگیر و به دور از کلیشه‌‌ها باشد. بسیاری از این کارهای ساده می‌توانند برای افراد نان‌باینری یاری‌رسان باشند.»
مطلب مرتبط:
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر