شایا گلدوست
ماه ژوئن، در بسیاری از نقاط دنیا به عنوان ماه افتخار رنگین‌کمانی‌ها گرامی داشته می‌شود. به دلیل سابقه تاریخی و مبارزات جامعه رنگین‌کمانی آمریکا در این ماه، افراد رنگین‌کمانی، کنشگران و فعالان حوزه جنس و جنسیت و برابری جنسیتی، دولت‌ها، چهره‌های سیاسی و اقشار مختلف، به پاس‌داشت این مبارزات تا رسیدن به حقوق انسانی برابر، این ماه را جشن گرفته و با برگزاری رژه‌ها و فستیوال‌های مختلف به مشاهده‌پذیر کردن جوامع و اثبات حضور خود تاکید می‌کنند.
متاسفانه در جامعه‌ای مانند ایران، نه تنها ماه افتخار گرامی داشته نمی‌شود، بلکه افراد با گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی متنوع, سرکوب و خشونت‌های بسیاری را تجربه می‌کنند. نفرت‌پراکنی و انگ‌انگاری یکی از روش‌هایی است که حکومت به شکل سیستماتیک علیه جامعه رنگین‌کمانی اعمال کرده و با جرم انگاری روابط جنسی رضایتمندانه بین افراد همجنس، آن‌ها را مجازات می‌کنند.
نگاهی به تاریخ حضور و مبارزات جامعه رنگین‌کمانی ایرانی نشان می‌دهد که هرچند این قشر نتوانسته‌اند مانند جوامع غربی به بخشی از حقوق خود دست پیدا کنند، اما زیست آشکارا و یا در سایه این انسان‌ها تاریخی فراتر از حکومت جمهوری اسلامی دارد. افرادی سرشناس، تاثیرگذار، هنرمند، صاحب‌سبک و عقیده که هنوز هم به‌عنوان یکی از چهره‌های شناخته شده جامعه رنگین‌کمانی از آن‌ها یاد می‌شود.
«کیوان خسروانی» یکی از آن نام‌هاست، نامی که در میان هنرمندان برجسته و تاثیرگذار زمان خود به وضوح می‌درخشد. «کیوان خسروانی» معمار بوم‌گرای ایرانی و طراح پارچه و لباس، متولد ۷ مرداد ۱۳۱۸ در تهران است. بسیاری او را به عنوان طراح لباس‌های شهبانو «فرح پهلوی» می‌شناسند.
او که فرزند سپهبد «مرتضی خسروانی»، رئیس اداره دادرسی ارتش است، تحصیلات خود را در رشته معماری در سال ۱۳۳۶ در دانشگاه «برکلی» آمریکا آغاز کرد و پس از یک سال به دلیل علاقه به اقامت در وطنش به ایران بازگشت. در سال ۱۳۴۱ تحصیلات خود را با درجه عالی در رشته معماری در مقطع فوق لیسانس در دانشگاه تهران به پایان رساند و با استفاده از بورس دولت فرانسه دو سال در مدرسه عالی هنرهای زیبا تحصیل کرد.
در سال ۱۳۴۵ دوره ترمیم آثار باستانی را در دانشگاه معماری رم به پایان رساند. در سال ۱۳۴۶ به ایران بازگشت و در اولین جشن هنر شیراز، نورپردازی تخت جمشید و حافظیه و دیگر آمفی تئاترها را به عهده گرفت. به دلیل علاقه به حفظ صنایع دستی ایران، به مدت ۱۳ سال در زمینه احیای پارچه‌بافی سنتی ایران، ابریشم اسکو، قلم‌کار، چشم‌دوزی اصفهان و سوزن دوزی بلوچستان فعالیت کرد که برخی از طرح‌های او جزو کلکسیون دائمی موزه مد پاریس هستند. او در دهه‌ی ۴۰ و ۵۰ شمسی بخشی از هنر پارچه‌بافی بومی و اصیل ایرانی را از روستاهای دورافتاده در معرض دید جهانیان قرار داد.
کیوان خسروانی، به دلیل طراحی لباس‌های شهبانو فرح پهلوی شهرت زیادی در بین هنرمندان داشت. او که برای جوانان خوش‌پوش آن زمان نامی بسیار آشنا بود، بوتیک معروفی با نام «نامبر وان» را در تهران افتتاح کرد. در این بوتیک لباس‌های طراحی شده توسط خسروانی با پارچه‌های تولید ایران به فروش می‌رسید تا جایی که مجله معروف «ووگ» در سال ۱۳۴۸ این بوتیک را به خواننده‌های خود معرفی و پیشنهاد می‌کند.
خسروانی همچنین با همکاری رفیق شفیقش «کامران دیبا»، «کلوپ ۲۹ رشت» را تاسیس کرد. کلوپی که معماران موج نو و آوانگارد بیشتر در آن عضویت داشتند و البته حرف و حدیث‌های فراوانی پیرامون برخی اعضای این کلوپ و ازدواج بین مردها بر زبان‌ها جریان داشت. نام این کلوپ به این دلیل انتخاب شده بود که در پلاک شماره ۲۹ خیابان رشت واقع بود.
خسروانی به همراه شهبانو فرح پهلوی که خود دانش‌آموخته فرانسه بود، «بنیاد فرح پهلوی» را تاسیس و طرح‌های نو و جدیدی را در آن بنیاد جامه عمل پوشاند. ساختمان این بنیاد که سازه‌ایی ۲۲ طبقه فولادی بود، در زمان خود طرح خاص و سنگینی به حساب می‌آمد که در آن مقطع متوقف و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و در اواخر دهه ۷۰ شروع به بازسازی و اتمام کار نموده به سازمان کشتیرانی ایران تحویل داده شد.
هرچند در فضای فرهنگی و مذهبی آن زمان بسیاری از افراد سرشناس و شناخته شده از گرایش جنسی و هویت جنسیتی خود آشکارا سخن نمی‌گفتند، اما «کیوان خسروانی» به عنوان یکی از چهره‌های سرشناس جامعه همجنس‌گرایان در آن زمان به شمار می‌آید.
او از دوستان نزدیک «بیژن صفاری» و دوست پسرش «سهراب محوی» بود که در مراسم ازدواج به یاد ماندنی آن‌ها در هتل کومودور تهران نیز حضور داشت. «کیوان خسروانی» و «بیژن صفاری» هر دو از معماران برجسته زمان خود و از دوستان بسیار نزدیک ملکه وقت ایران، شهبانو فرح پهلوی بودند.
«بیژن صفاری» روشنفکر، نقاش و معمار ایرانی و استاد سابق دانشکده هنرهای تزئینی، متولد سال ۱۳۱۲ در تهران بود. او از جمله مدیران فرهنگی و هنری دوره پهلوی و فرزند تیمسار سناتور «محمدعلی صفاری» بود. بسیاری از او به عنوان اولین همجنس‌گرایی که در ایران آن زمان مراسم رسمی ازدواج برپا کرد، یاد می‌کنند.
مراسم ازدواج او در بهمن ماه ۱۳۵۶ در هتل «کمودور» در خیابان تخت جمشید برگزار شد. جشن ازدواجی که توجه بسیاری از خبرنگاران و رسانه‌های هنری را به خود جلب کرد.
آن شب رستوران فیروزه در بالاترین طبقه هتل، با نمایی ۳۶۰ درجه از تهران، محل وقوع رویدادی شد که آن زمان در هیچ جای جهان سابقه نداشت. هر چند این روزها که در سراسر جهان امری عادی شده، ممکن است سال‌های سال طول بکشد تا دوباره در ایران تکرار شود. این اتفاق ازدواج دو مرد همجنس‌گرای ایرانی با یکدیگر بود. برخی شواهد و اسناد نشان می‌دهد که این ازدواج در سال ۱۳۴۷ انجام شده بود. اما آنچه بیشتر از هرچیز اهمیت دارد برگزاری این مراسم در ایران آن زمان است.
در میان مهمانان این مراسم چهره‌های سرشناس زیادی حضور داشتند. بسیاری از مقامات به جای خود نماینده و یا دوست نزدیکی را فرستاده بودند. فرح پهلوی، پیام تبریکش را توسط دوست نزدیک و مشاور خود، «لیلی متین‌دفتری» فرستاده بود و از دربار هم «سروناز پهلوی» از برادر‌زادگان شاه حضور داشت.
نام «کیوان خسروانی» هم به عنوان دوست نزدیک داماد‌ها در اسناد و مدارک به جای مانده از این مراسم به چشم می‌خورد. دوستی که خود از چهره‌های سرشناس جامعه همجنس‌گرایان و طراح مشهورترین لباس‌های ملکه وقت ایران به شمار می‌آمد. «کیوان خسروانی» در حال حاضر در فرانسه زندگی می‌کند.
مطلب مرتبط:
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر