توماس اوگر، شیفته موسیقی و حافظ

این مطلب حاصل گفتگویی است با توماس اوگر (Thomas Ogger) در نمایشگاه کتاب فرانکفورت که 13 اکتبر به پایان رسید. او در این نمایشگاه در باره حافظ سخنرانی کرد.

اولین باری که در ایران بودم سال 1969 بود. عازم کشور هندوستان بودم و از ایران بازدید گذرا داشتم .همان زمان اتفاقی در ایران برای من رخ داد که تحول عظیمی در من ایجاد کرد به  شکلی که مسیر سفر و حتا زندگی من را تغییر داد. بعد از آن اتفاق من به هند نرفتم و در ایران، در شهر اصفهان ماندم. آن اتفاق شنیدن موسیقی اصیل ایرانی بود. وقتی این موسیقی را شنیدم برای من مثل بلور بود، مثل جام جم. در آن لحظه دیگر هیچ چیزی غیر از آن را نمی خواستم.

در ایران ماندم و موسیقی فرا گرفتم. در اصفهان رسما ادبیات فارسی را در دانشگاه خواندم و روز به روز علاقه و اشتیاق من به فرهنگ و هنر ایرانی بیشتر و بیشتر شد. هر روز سنتور، سه تار و آواز ایرانی را تمرین می کردم و می آموختم. در واقع آموختن سه تار و آواز برای من به منزله پلی بود برای ورود به نظام دستگاه ها و مقامات موسیقی ایرانی.

کم کم به کمک دوستانی مثل حسین دهلوی توانستم دانش خودم را در مورد موسیقی و ایرانشناسی گسترش بدهم. همان سالها بود که جریان انقلاب ایران اتفاق افتاد و من به دلیل اینکه نتوانستم ایران را ترک کنم، ماندگار شدم.

البته آن فضای پرشور و استرس و بحران برای من تا حدی جالب هم بود. همه اخبار و رویداد ها را با علاقه دنبال می کردم و بعد واقعه جنگ ایران وعراق پیش آمد... و می توانم ادعا کنم تمام اینها برای ذهن من مثل جرقه ای درآن تاریکی و ترس جنگ بود. من مشغول به نوشتن درباره تشیع در تاریخ ایران شدم، همزمان در مورد تاثیر تشیع در فرهنگ عراق هم تحقیق می کردم. بعد موسیقی شناسی در دستگاه سه گاه را به عنوان نمونه ای از موسیقی عراقی و ایرانی که بسیار به هم نزدیک هستند، برای تز دکترای خودم نوشتم. در واقع با این تحقیق می خواستم مشترکات نزدیک و بنیادی فرهنگی و تاریخی این دو کشور را بیان کنم و به این طریق و به شیوه خودم، مخالفت ام را با جنگ بین دو کشور بیان کنم.     

بعد به  آلمان برگشتم و مشغول کار و زندگی شدم. در آن زمان با رادیو فرانکفورت در مورد موسیقی ایرانی، همکاری می کردم چند سال بعد در ١٩٩٣ به ایران سفری کردم، حس می کردم که بدون حضور درهوای ایران نمی شود برای موسیقی ایران کار کرد و شاید این همان دلیلی بود که بسیاری از هنرمندان بزرگ مثل استاد شجریان کشور را ترک نکردند. سبک استاد شجریان، صدای ایشان، رفتار ایشان و اینکه کشور را ترک نکردند و از ایران نبریدند را بسیار دوست دارم.

به اعتقاد من، ارتباط بسیار بنیادی بین موسیقی ایرانی و ادبیات ایرانی و فارسی وجود دارد. موسیقی زبان روح است و هیچ گاه نمی تواند اززبان و ادبیات و گویش مردم که زبان عقل و جان است، جدا باشد. موسیقی ایرانی بنیاد اش بر بداهه نوازی است. ما شعر را می خوانیم، حفظ می کنیم و بعد موسیقی را می سازیم. موسیقی اصیل ایرانی یعنی قواعد اصیل ایرانی که جدا از ادبیات این کشورنیست. موسیقی ایرانی بسیار کم صداست اما در هر پرده دنیایی را به روی شما باز می کند و البته گامهای ایرانی هم بسیار جالب و مخصوص اند، درست مثل ادبیات ایرانی. مثلا در اشعار حافظ  می بینیم که در هر بیت، دنیایی تازه به روی شما گشوده می شود.

من در نمایشگاه  کتاب فرانکفورت، در روز بزرگداشت حافظ، سخنرانی ای با عنوان موسیقی وگوته و حافظ داشتم. درآنجا اشاره کردم که دراوایل قرن ١٩، غزلیات حافظ برای اولین بار به صورت کامل به زبان آلمانی ترجمه شد. بعد گوته آنها را دید و گفت این ذهن و روح مال من است و ما هرگز ازهم جدا نیستیم با وجود اینکه در زمانهای مختلفی زیسته ایم. سپس شروع کرد به خلق یکی از شاهکارهایش به نام دیوان شرقی وغربی و ما میبینیم که تا چه حد ادبیات غنی ایران در جهان نیز تاثیرگذار بوده است.

در یکی از شهر های آلمان به نام وایمار، ما مجسمه ای به نام گوته وحافظ داریم. دوصندلی سنگی رو به روی هم هستند که یکی از شرق به غرب و دیگری از غرب به شرق است و در بین این دو غزلی از حافظ با ٩ بیت نوشته شده (عمری است تا به راه غم ات رو نهاده ایم) که آن را آقای خاتمی رئیس جمهور سابق ایران برگزیدند و بسیار زیباست.

و در آخراینکه تمام تلاش ها و تحقیقاتی که در این زمنینه فرهنگی وهنری صورت گرفته ، فقط گوشه کوچکی از این عرصه گسترده و زیبا را بیان می کند.   

تهیه و ترجمه برای ایران وایر از: رضوان