سی و سومین جشنواره فیلم فجر تا چند روز دیگر شروع می شود در حالی که اعتراض های برخی از سینماگران پیرامون فیلم های حذف شده آن ها از جشنواره هم‌چنان ادامه دارد.
«بهمن فرمان آرا»، «خسرو سینایی»، «سیروس الوند»، «عبدالرضا کاهانی»، «سامان مقدم» و «خسرو معصومی» از جمله سینماگرانی هستند که فیلم هایشان از سوی هیات انتخاب جشنواره برای شرکت در بخش مسابقه «سودای سیمرغ» پذیرفته نشده است.
اگرچه هنوز اطلاعات کافی در مورد محتوای فیلم های رد شده از سوی جشنواره منتشر نشده اما گفته می شود که بیشتر فیلم های حذفی دارای موضوع و تم های اجتماعی- انتقادی هستند و حذف آن‌ها نه به دلیل کیفیت هنری بلکه به خاطر مشکلات ممیزی بوده است.
اگرچه هر جشنواره ای سیاست ها و مقررات خاص خودش را دارد و انتظار نمی رود هر فیلمی که به آن ارسال می شود، حتما از سوی هیات انتخاب جشنواره پذیرفته شده و در لیست فیلم های منتخب قرار گیرد اما واقعیت این است که در بسیاری از موارد، تصمیم این هیات بر حذف یک فیلم، تصمیمی غیرسینمایی و تحت فشار ممیزی و سانسور بوده است.
در ترکیب هیات انتخاب و هم‌چنین هیات داوران جشنواره فیلم فجر، همیشه کسانی به نمایندگی از اداره ممیزی وزارت ارشاد یا سازمان های مربوطه دیگر حضور داشته و دارند که حرف و رای آن ها بالاتر از رای اعضای دیگر هیات انتخاب است. آن ها این اختیار را دارند که در صورت مخالفت با یک فیلم به دلایل ممیزی، نظر هیات انتخاب را وتو کرده و مانع از پذیرفته شدن و نمایش آن فیلم در جشنواره شوند.
در سال های گذشته بارها این اتفاق در مورد تولیدات سینمای ایران افتاده است. در هر دورۀ جشنواره فیلم فجر، همیشه یک یا چند فیلم بوده که نه به خاطر کیفیت ضعیف سینمایی آن ها بلکه تنها به خاطر درون‌مایه های سیاسی و اجتماعی، شکست تابوها و نادیده گرفتن خطوط قرمز حاکم بر سینمای ایران، شانس پذیرفته شدن و نمایش در جشنواره را از دست داده اند.
این جا است که حرف فیلم‌سازی مثل عبدالرضا کاهانی که فیلم «استراحت مطلق» او از جشنواره کنار گذاشته شده است، معنا پیدا می کند: «ماجرای جشنواره فیلم فجر با همه جشنواره‌ها فرق می‌کند. جشنواره فیلم فجر خواسته یا ناخواسته این توانایی را دارد که به دلیل نفوذ نگاه‌های دولتی به فیلم‌هایی از جنس فیلم من صدمه بزند و من که برای چندمین‌بار این مسیر را طی می‌کنم، از عواقب نگران‌کننده آن مطلعم.»
با این حال، برخی از اعضای هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر از جمله «احمد امینی» و «محمدعلی باشه آهنگر» در گفت‌وگوبا رسانه های داخلی، دخالت مسوولان دولتی در تصمیم گیری و آرای هیات انتخاب را رد کرده و گفته اند: «تنها ملاک آن ها برای ارزیابی، كیفیت فیلم ها بوده است.»
احمد امینی به وب سایت «کافه سینما» گفته است: «ما اصلا در جلسه ها با مسوولان دولتی گفت و گوی ممیزی نداشتیم. ما فقط دربارۀ کیفیت فیلم ها صحبت می کردیم و بحثی راجع به ممیزی فیلم ها نداشتیم. قاعدتا تصمیمات ممیزی در شورای پروانه نمایش باید گرفته بشود.»
محمدعلی باشه آهنگر، عضو دیگر هیات انتخاب جشنواره نیز تأكید كرده است: «هیچ فیلمی از جانب ما مورد ممیزی قرار نگرفت چون اساسا چنین وظیفه ای نداشتیم.»
اما اعتراض های صریح فیلم‌سازانی چون عبدالرضا کاهانی و خسرو معصومی به حذف فیلم های خود از جشنواره به دلیل ممیزی، ادعاهای اعضای این هیات را زیر سوال می برد. عبدالرضا کاهانی که اغلب کارهایش به خاطر درون‌مایه های اجتماعی و انتقادی تند و گزنده با مشکل ممیزی روبه رو بوده، در یک نشست خبری در مورد حذف فیلم «استراحت مطلق» از جشنواره گفته است: « مساله حیرت‌انگیز این است که قبل از اعلام اسامی فیلم‌ها با من مطرح شد و جلساتی با مسوولان در ارشاد داشتم. برای اولین بار با یک مدیر سینمایی شام خوردم و تاریخ نمایش فیلم در برج میلاد مشخص شد. حتی زمانی را گذاشتیم که حساسیت‌ها کم‌تر باشد. صحبت‌ها این طور پیش رفت که فیلمی که در فرانسه ساخته‌ام در بخش بین‌الملل در اردیبهشت ماه به نمایش درآید. برای نخستین بار سانسور را پذیرفتم تا چهره دیگری از خودم را نشان دهم. حتی برای اولین بار به ارشاد رفتم و تعهد شفاهی دادم که تغییرات را در فیلمم اعمال خواهم کرد. اما همه چیز تغییر کرد.»
احمد امینی، عضو هیات انتخاب جشنواره دربارۀ علت رد شدن فیلم کاهانی گفته است: «ما نسخه کامل فیلم ها را می دیدیم. این فیلم قبلا به شورای پروانه نمایش ارایه شده بود و نهایتا ما یک فیلم ۷۴ دقیقه ای دیدیم که می گفتند بعضی صحنه هایش مثل سکانس فوتبال، مشکل دارد. فیلم کاهانی در مرحله اول ۳ رای (از میان 7 رای) آورد و در ادامه نیز همان ۳ رای باقی ماند.»
کاهانی در واکنش به حرف های امینی گفت: «این که فیلمی از من در جشنواره نیست، اساسا مساله عجیبی نیست. کی فیلم‌هایم بوده که امسال باشد؟ نکته تعجب‌برانگیز، رفتار دوستان در جشنواره است که کپی‌برداری از روی دست مسوولان قبلی است. آقای "سجادپور" هم همین را می‌گفت که فیلم تو رای نیاورده است. "هیچ"، "اسب حیوان نجیبی است" و "بی‌خود و بی‌جهت" هم رای نیاورده بودند و اگر "استراحت مطلق" رای می‌آورد، اولین کسی که تعجب می‌کرد خود من بود. جشنواره فجر برای امثال من مدل غلطی است؛ نه فیلم من به افتتاحیه راه می‌یابد و نه فیلم، ویژه اختتامیه است. قبلا جاهایی مناسب فیلم من در جشنواره بود که الان ظاهرا آن هم نیست.»
فیلم «تابو» ساختۀ خسرو معصومی نیز از فیلم های حذف شده بخش مسابقه است. به گفتۀ احمد امینی، علت رد شدن آن، رای نیاوردن در جلسۀ اعضای هیات انتخاب جشنواره است. اما خسرو معصومی که فیلم قبلی او، «خرس» نیز به خاطر مشکلات ممیزی تا کنون اکران نشده، در واکنش به سخنان احمد امینی، تصمیم هیات انتخاب در مورد کنار گذاشتن فیلمش را «عافیت‌طلبی» مسوولان جشنواره فجر دانسته و به ممیزی فیلم های جشنواره اعتراض کرده است. «تابو»، درام روستایی عاشقانه با مضمونی اجتماعی است.
اما یکی از فیلم هایی که حذف آن از جشنواره بسیار بحث برانگیز شده، فیلم «دلم می خواد»، ساختۀ بهمن فرمان آرا، کارگردان صاحب نام سینمای ایران است که گفته می شود به خاطر ممیزی از جشنواره کنار گذاشته شد. اگرچه به گفتۀ احمد امینی،عضو هیات انتخاب جشنواره، فرمان آرا خود از حضور در بخش مسابقه جشنوارۀ انصراف داده است. با این حال، در پی اعتراض رسمی «علی تقی پور»، تهیه کنندۀ فیلم فرمان آرا به حذف فیلم «دلم می خواد»، روابط عمومی وزارت ارشاد اسلامی در پاسخ اعلام کرد: « با توجه به محدودیت انتخاب حداکثر 22 فیلم برای مسابقه، این فیلم با تشخیص و رای هیات انتخاب، به ویژه عدم تمایل کارگردان آن نسبت به حضور فیلم در بخش رقابتی جشنواره، مورد تایید هیات انتخاب قرار نگرفت.»
احمد امینی نیز دربارۀ نظر اعضای هیات انتخاب در مورد حذف فیلم بهمن فرمان آرا گفته است: «دربارۀ آقای فرمان آرا اولین رای گیری که انجام شد، نامه ای از ایشان رسید که با زبان طنزی نوشته بودند من دیگر توان مسابقه دادن ندارم و از حضور در بخش مسابقه انصراف دادند. در نتیجه، این فیلم از بررسی های ما خارج شد.»
او در مورد مشکل ممیزی این فیلم گفت: « وظیفۀ من نیست در این مورد نظر بدهم. ولی اصلا کار به آن جا نکشید چون قبل از آغاز بحث های ما، آقای فرمان آرا نامه انصراف داده بودند.»
امینی در پاسخ به این سوال که اگر آقای فرمان آرا این نامه را نمی دادند، فیلم «دلم می خواد» به بخش مسابقه راه می یافت یا نه، گفت: «مشخص نیست. فیلم در رای گیری اولیه رای زیادی نداشت و نمی شود در این مورد صحبت کرد.»
فیلم « آشغال‌های دوست داشتنی»، ساخته «محسن امیریوسفی» نیز از فیلم هایی است که به خاطر داشتن مشکل ممیزی، از جشنواره کنار گذاشته شد. این فیلم که در سال 1391، در زمان دولت محمود احمدی نژاد ساخته شده، در همان زمان موفق به دریافت پروانۀ نمایش نشد. به همین دلیل، فیلم‌ساز آن را برای نمایش به جشنوارۀ فجر فرستاد. اما این بار نیز از شرکت در جشنوارهٔ فیلم فجر محروم شده است.
امیریوسفی از کارگردان های جوان و خوش فکر سینمای ایران است که با فیلم تجربی و آوانگارد «خواب تلخ» در جشنواره های جهانی درخشید اما این فیلم هرگز در ایران به نمایش عمومی درنیامد.
فیلم دیگری که از حذف آن به خاطر مشکل ممیزی حرف زده می شود، «نهنگ عنبر»، ساختۀ «سامان مقدم» است؛ ملودرامی عاشقانه دربارۀ تجربه های عشقی تلخ و مصیبت بار مردی میان‌سال به نام «ارژنگ» .
احمد امینی، از اعضای هیات انتخاب جشنواره در مورد رد شدن این فیلم به خاطر مشکل ممیزی گفت: «آقای مقدم اصلا فرم حضور در جشنواره را پر نکردند و ما اصلا فیلم شان را ندیدیم و به ما ارایه نشد.»
به گفتۀ امینی، این فیلم زمانی به دفتر جشنواره رسید که آن ها (اعضای هیات انتخاب) جمع بندی های خود را کرده بودند و نمی توانستند یک فیلم دیگر ببینند. هنوز پاسخی از طرف کارگردان و تهیه کنندۀ این فیلم در واکنش به اظهارات احمد امینی منتشر نشده است.
نارضایتی و اعتراض به فیلم های حذف شده از جشنواره تنها محدود به سازندگان آن ها نبوده بلکه برخی از بازیگران سرشناس سینمای ایران مثل «ترانه علیدوستی» و «پگاه آهنگرانی» نیز که در برخی از فیلم های رد شده بازی کرده اند، به حذف فیلم های خود اعتراض کرده اند.
ترانه علیدوستی، بازیگری است که امسال در فیلم های «مادر قلب اتمی»، ساخته «علی احمدزاده» و «استراحت مطلق»، ساخته کاهانی شرکت داشته است.
او پس از شنیدن خبر حذف هر دو فیلم از جشنواره، با انتشار یادداشتی در این مورد گفته است: « شما به زودی این فیلم ها را خواهید دید؛ یا خوشتان می آید و یا نمی آید. نمی شود بین شما و هیچ فیلمی واسطه شد. اما من خودم را بازیگری مناسب این دو فیلم می‌دانم؛ دو فیلمی که بی مزگی ناشی از متوسط بودن پنهان برخی از فیلم های اخیرم را بالاخره از دلم درآوردند و باعث شدند فکر کنم بعد از این سال‌های راکد، هنوز چیزی برای کشف کردن هست و مهم‌تر از هر چیز، بلندپروازی هایم را دوباره به یادم آوردند و در واقع، آن را به من برگرداندند.»
پگاه آهنگرانی نیز که فیلم «نزدیک تر» او به کارگردانی «مصطفی احمدی»، از فیلم های حذف شده از جشنواره است در این مورد گفته: «"نزدیک" تر فیلم پرمدعایی نیست اما فیلم بسیار محترمی است. فیلم‌های اول نه با بودجه کلان ساخته می‌شوند و نه احتمالا اکران خوبی خواهند داشت. اما ناراحت‌کننده است و خیلی نامردی کردند که امسال با وجود این که می‌گفتند فیلم‌های خوبی در بخش مسابقه فیلم‌های اول است، هیچ کدام از آن ها را برای بخش "سودای سیمرغ" انتخاب نکردند.»
چنین به نظر می رسد که بیانیۀ هیات انتخاب جشنواره و توجیهات اعضای هیات انتخاب در مصاحبه های اخیرشان در مورد علت حذف فیلم ها، برای سازندگان آن ها قانع کننده نبوده است. اغلب آن ها حذف فیلم های خود را به دلیل ممیزی و یا برخورد سلیقه ای هیات انتخاب جشنواره می دانند.
از سوی دیگر، حذف فیلم‌ها از جشنواره به خاطر مشکل ممیزی، این تصور را ایجاد کرده است که به دنبال فشارهای مجلس و نهادهای تندروی خارج از وزارت ارشاد برای توقیف فیلم های «مساله دار»، اکنون مسوولان سینمایی قصد دارند با جلوگیری از نمایش این فیلم ها از پیش، جشنوارۀ فجر را بدون جنجال ها و مزاحمت های احتمالی نیروهای تندرو برگزار کرده و بهانه به دست مخالفان خود ندهند.
بسیاری از اهالی سینما از رویکرد محافظه کارانۀ دولت و عقب نشینی مسوولان وزارت ارشاد در برابر فشار نمایندگان اصول گرای مجلس و تندروها ناراضی بوده و معتقدند این رویکرد خلاف وعده هایی است که دولت تدبیر و امید آقای روحانی به مردم و هنرمندان داده است.
نامه سرگشادۀ اخیر اعضای «کانون کارگردانان سینمای ایران» خطاب به حسن روحانی، نمونه روشنی از اعتراض و نگرانی سینماگران ایرانی از این وضعیت و نارضایتی آن ها از وعده‌هاى تحقق نیافته در زمینه سینما و فرهنگ است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر