طی روزهای گذشته، کاربرانی که اغلب صاحبان کسب و کارهای اینترنتی روی بستر اینستاگرام هستند، از دشواری دسترسی به این شبکه اجتماعی پرمخاطب در ایران خبر دادند.
شماری از کاربران این شبکه اجتماعی پرمخاطب، ضمن شرح جزییات اختلالات روزهای گذشته در این شبکه، براین باورند که حکومت ایران فیلترینگ اینستاگرام را به صورت چراغ‌خاموش و به شیوه‌ای که حساسیت‌برانگیز نباشد کلید زده است. تا زمان تنظیم این گزارش هیچ اظهارنظر رسمی در خصوص فیلترینگ اینستاگرام توسط مقامات وزارت ارتباطات ارائه نشده است. اینستاگرام برای برخی کاربران ایرانی محل کار و کسب درآمد است.
***
کاربران اینستاگرام در ایران چه می‌گویند؟
صحرا و همسرش صاحب یک فروشگاه کوچک سازه‌های دست‌ساز اینترنتی هستند. آن‌ها از چهارسال قبل، پارکینگ خانه خود را به کارگاهی برای ساخت کارهای سفال و سرامیک تبدیل کرده و با راه‌اندازی یک صفحه اینترنتی که به مرور بسیار پرمخاطب شده است، محصولات خود را به سراسر ایران ارسال می‌کنند. صحرا با اشاره به اختلالات اینستاگرام در روزهای اخیر به «ایران‌وایر» می‌گوید: «دو سه سال اخیر ما تقریبا هر ماه، چند روز تمام دل و جانمان می‌لرزد. ما مدت‌ها برای کسب و کارمان زحمت کشیدیم. ذره ذره اعتبار ساخته‌ایم. مشتری پیدا کرده‌ایم. ایده و خلاقیت به خرج داده‌ایم که جواب اعتماد مردم را بدهیم. هربار اینترنت مشکل پیدا می‌کند، من می‌گویم این دیگر پایان عمر کسب و کار ماست. اما روزهای گذشته این ناامیدی خیلی خیلی بزرگتر بود.»
«احتمالا صیانت شده‌ایم»
صحرا می‌گوید: «ما در تهران با سرویس اینترنت خانگی‌مان مطلقا نمی‌توانستیم اینستاگرام را باز کنیم، اما با اینترنت موبایل مشکلی وجود نداشت. بعد فکر کردیم مشکل از اینترنت خانه است. اما شب که با خانواده همسرم در شمال ایران صحبت کردم، دیدم گویا دسترسی به اینستاگرام برای همه مشکل پیدا کرده است. خواهر همسرم می‌گفت فقط با فیلترشکن می‌توانند اینستاگرام را باز کنند.»
امین کاربر دیگری که یک مغازه لوستر فروشی دارد می‌گوید: «ما خرید و فروش‌مان در نمایشگاه است و حضوری. اینستاگرام بیشتر برای ما گالری است. برای تبلیغ و معرفی محصول. کم پیش می‌آید خرید آنلاین داشته باشیم اما خیلی از مشتری‌ها از اینستاگرام برای خرید می‌آیند. من دو سه روزی است خیلی سخت می‌توانم وارد اکانتم بشود. صدبار خطا می‌دهد تا یک‌بار وارد شود. یک ویدیوی سی‌ثانیه‌ای را دقیقه‌ها طول می‌کشد، آپلود کنم. استوری هم همینطور. دایرکت‌ها را هم نشان نمی‌دهد و نمی‌دانم کسی پیام فرستاده است یا نه.»
شادی با اطمینان و طنزی تلخ می‌گوید به یقین اینستاگرام در محل زندگی او فیلتر شده است: «من همین امروز هم وقتی بدون فیلترشکن روی لینک‌های مرتبط با اینستاگرام می‌زدم به صفحه پیوندها می‌رفتم. درست مثل سایت‌هایی که در ایران فیلتر هستند، اما با روشن کردن فیلترشکن صفحه اینستاگرام باز می‌شود، هرچند خیلی کند. امروز اینجا تلگرام هم با فیلترشکن باز نمیشد، من فکر کنم دارند خیلی زیرپوستی صیانت‌مان می‌کنند.» اشاره او به طرح مجلس شورای اسلامی برای محدود کردن اینترنت است که «طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی» نام دارد و به «طرح صیانت» معروف شده است.
صفحه پیوندها صفحه‌ای است که سال‌هاست برای تغییر مسیر کاربران به هنگام مواجهه با سایت‌های فیلتر شده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آیا اینستاگرام فیلتر شده است؟
فیلترینگ اینستاگرام بخشی از طرح موسوم به «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی» است. طرحی که نامش بارها در مجلس ایران تغییر کرده، اما به‌نظر می‌رسد بدون اینکه مجلس شورای اسلامی آن را تصویب کرده باشد، بخش‌هایی از آن به صورت غیررسمی توسط حاکمیت به اجرا درآمده است.
«سیامک آرام» استاد علوم داده‌ها در دانشگاه «علم و تکنولوژی هریسبورگ» در ایالت پنسیلوانیای آمریکا براین باور است که نه تنها اختلالات چند روز گذشته در پلتفورم‌هایی همچون اینستاگرام، تلگرام و واتس‌اپ؛ بلکه اختلالات ماه‌های اخیر در بسترهای مختلف با هدف اعمال فیلترینگ و در راستای طرح صیانت صورت گرفته است. او به ایران‌وایر می‌گوید: «حاکمیت لایه‌های مختلفی از فیلترینگ را با روش‌های مختلفی دنبال می‌کند و اختلالات چند روز گذشته هم بخشی از شیوه‌های آزمون و خطایی است که نه فقط فیلترینگ، بلکه محدودیت‌های مختلفی را بر روی کاربران اعمال خواهد کرد.»
این استاد دانشگاه براین باور است که شیوه‌ای که طی روزهای گذشته برای محدودسازی اینستاگرام تست و خطا شد، اثر زیادی بر کاربران اینستاگرام در ایران گذاشت و همین موجب شد واکنش نسبت به آن زیاد شود: «اینکه در هر شهر و منطقه و شرکت خدماتی شکلی از اختلال برای دسترسی به اینستاگرام رخ داده و نوع عدم دسترسی در سراسر کشور یکسان نبوده، نشان دهنده همین است که روش‌های آزمون و خطای مختلفی دارد بررسی می‌شود. اما این کاملا واضح است که پروژه محدودسازی پلتفورم‌ها و طرح صیانت در پشت صحنه به صورت جدی دارد دنبال می‌شود.»
سیامک آرام برای نمونه شکلی از محدودسازی جدید در آزمون و خطای این دوره اینستاگرام را مورد اشاره قرار داده و می‌گوید: «چیز تازه‌ای که در محدود کردن اینستاگرام رخ داد این بود که کاربران هر بار که از حساب کاربری خود خارج می‌شدند برای ورود مجدد باید کد امنیتی به تلفن‌شان ارسال می‌شد، اما این کد را دریافت نمی‌کردند. چون واژه‌هایی که پلتفرم برای ارسال کد احراز هویت کاربر از آن استفاده می‌کند، بر روی سیستم خطوط تلفن ایران محدود شده بود. این خطر بسیار بزرگی است، چرا که ریسک دسترسی به حریم خصوصی کاربران را به دنبال دارد.»
به گفته این استاد علوم داده‌ها، یکی از روش‌های هکرها برای دسترسی به حساب کاربران در پلتفورم‌های محتلف، دسترسی داشتن به همین کدهای احراز هویت آن‌هاست: «در شیوه جدید محدودسازی، سیستم ارتباطی مخابراتی در ایران مثل یک هکر بزرگ عمل کرده است و به این کدهای احراز هویت دسترسی دارد. بنابراین به‌گمان من عزم حاکمیت برای ایجاد این محدودسازی جدی است و فقط با این روش‌ها دارد، شرایط را می‌سنجد.»
سیاست انکار؛ طرح صیانت نداریم، کیفیت اینترنت پایین نیست
وب‌سایت زومیت که در زمینه فناوری‌های دیجیتال فعالیت می‌کند به دنبال اختلالات ایجاد شده در شبکه اجتماعی اینستاگرام روز دوشنبه ۲۴مرداد۱۴۰۱ نوشت: «به‌نظر می‌رسد درصورت استفاده از نرم‌افزارهای تغییر آی‌پی، مشکل مذکور برطرف خواهد شد. ازاین رو این احتمال وجود دارد که اختلالات تنها به داخل کشور محدود باشد.»
این درحالی است که «عیسی زارع‌پور» وزیر ارتباطات، نه تنها اجرای طرح صیانت را رد کرده است، که حتی وجود چنین طرحی را به‌صورت صریح انکار کرده و گفته است: «چیزی هنوز به نام طرح صیانت تصویب نشده و چیزی به این اسم نداریم.»
وزیر ارتباطات به انکار این طرح بسنده نکرده و گفته است نگرانی‌ها درباره سانسور اینترنت و تلاش حکومت ایران برای جایگزینی اینترنت ملی «جوسازی» است.
معاون وزیر ارتباطات نیز در تکمیل سیاست انکار و تکذیب در خصوص نزول کیفیت اینترنت در ایران، به آماری استناد می‌کند که مشخص نیست منبعش کجاست. به گفته «رضا باقری‌اصل»، مشکل نه در کیفیت اینترنت، که در «سطح توقع کاربران است: «کیفیت اینترنت پایین نیامده، سطح توقع مردم از سرویس‌ها افزایش یافته و تعداد کاربرانی که از سرویس‌ها استفاده می‌کنند نیز افزایش یافته‌است.»
از طرف دیگر شرکت ارتباطات زیرساخت، مشکلات موجود در شبکه‌های اجتماعی مختلف از جمله واتس‌اپ و اینستاگرام در ایران را ناشی از «اختلال مسیرهای ارتباطی شمال ایران» دانسته و مدعی شده است که این مشکلات به دلیل ناتوانی در تامین ترافیک برخی پلتفورم‌های خارجی رخ داده و اکنون حل شده است.
سیامک آرام درباره سیاست انکار توسط مقامات مسئول در حوزه زیرساخت و مخابرات و خدمات اینترنت می‌گوید: «نهادهای مرتبط در این موارد عموما انکار و تکذیب می‌کنند، بعد تایید می‌کنند. اما روایتی را ارائه می‌کنند که با واقعیت موجود فاصله دارد، مثل همین مورد اخیر که اعلام شد اختلالی بوده که رفع شده اما در مورد اینکه چرا چنین اختلالی رخ داده، جزییاتی ارائه نشده است.»
آیا اختلال رفع شده است؟
خبرگزاری ایسنا با اشاره به این نکته که شرکت ارتباطات زیرساخت در زمان اختلال‌های اینترنتی عموما اطلاع‌رسانی به‌موقع انجام نمی‌دهد، نوشته است که پس‌از چند روز اختلال در اینستاگرام، بالاخره صبح روز سه‌شنبه ۲۵مرداد۱۴۰۱، شرکت ارتباطات زیرساخت طی یک اطلاعیه سه‌جمله‌ای، خبر از رفع اختلال در پلتفرم اینستاگرام داد.
این خبر درحالی منتشر شده که شماری از کاربرانی که با ایران‌وایر در تماس بودند، تا لحظه تنظیم گزارش از تداوم اختلال در اینستاگرام و حتی سرچ گوگل خبر داده و می‌گویند سرعت اینترنت نیز به شکل ملموسی کاهش یافته است.
سیامک آرام می‌گوید: «نهادهای مرتبط در ایران خودشان را در جایگاه اینکه برای کاربران به صورت عمومی و برای متخصصان به شکل فنی توضیح بدهند که چه اختلالی پیش آمده، چرا رخ داده، یا چقدر طول می‌کشد که برطرف شود، نمی‌دانند. ایران جزو معدود کشورهایی است که چنین چالش و درگیری با کاربران خود دارد و این چنین با بی‌مسئولیتی در رابطه با اطلاعات افراد، بیزینس و کسب و کار افراد برخورد می‌کنند.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر
اینستتا در حالت عادی هم باز نمیشد الان که فیلتر شد کلا دیگه نمیشه