ویدیوهایی در شبکههای اجتماعی دست بهدست میشود که نشان از مرگ هزاران ماهی در طی چند شبانهروز در دریاچه نمک ماهشهر دارد. در یکی از این ویدیوها که «عباس مدحجی»، خبرنگار اهل خوزستان منتشر کرده، فردی که در ویدیو، در ساحل دریاچه در میان اجساد بیشمار ماهیها ایستاده، ورود پسابهای پتروشیمی را مقصر میداند. این درحالیست که مقامات سازمان محیطزیست ایران در اوایل ماه قبل، یعنی مردادماه نیز از مرگ چند ده هزار ماهی در این دریاچه خبر داده و گفته بودند که دلیل مرگ ماهیها، کمشدن سطح اکسیژن آب دریاچه و وجود نیترات آمونیوم که از پسماندهای کشاورزی وارد دریاچه نمک ماهشهر شده، است.
مرگ ماهیها و آبزیان، پیشاز این نیز در خوزستان و برخی دیگر از استانهای ایران، مانند سد «فشافویه» در جنوب استان تهران، خبرساز شده بود. در حالیکه سازمانهای دولتی ایران، شرایط آب و هوایی و تغییرات اقلیمی را مقصر میدانند، متخصصان و فعالان محیطزیست میگویند که این ادعاها دروغ است و ورود آلایندههای پتروشیمی ماهشهر به دریاچه نمک این منطقه، عامل مرگ چند صدهزار ماهی است.
«ایرانوایر» برای جزییات بیشتر با «منصور سهرابی»، بومشناس و پژوهشگر حوزه محیطزیست و «سین»، یک شهروند اهل و ساکن خوزستان، گفتگو کرده است.
***
رسانههای ایران در دو مقطع بسیار نزدیک بههم، یکی در ۱۴مرداد و دیگری در ۲۳مرداد سال جاری، از مرگ چند صدهزار ماهی در ماهشهر جنوب استان خوزستان، خبر دادند. برخی از این رسانهها، از جمله «عصر ایران»، با تاکید بر اینکه در دلایل مطرحشده از سوی مقامات محلی سازمان محیطزیست، «ابهام» وجود دارد، نظریه آنها که میگویند دلیل مرگ ماهیها کاهش اکسیژن آب و خشکیدگی است را رد کردند.
رسانههای دیگری چون خبرگزاری فارس، نزدیک به سپاهپاسداران و خبرگزاری صداوسیمای جمهوری اسلامی نیز، در گزارشهایی به نقل از مقامات محیطزیست استان خوزستان، مدعی شدند که پساز مرگ نخستین گروه چند ده هزار نفری ماهیها در ۱۴مرداد، «تحقیقات برای بررسی دلایل مرگ دستهجمعی این آبزیان، صورت پذیرفته است.»
فارس همچنین نوشته که است «اینبار دایره بررسیها و اقدامات آزمایشگاهی با مشارکت کامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی، آزمایشگاههای معتمد و مرجع، شیلات و محیطزیست به شکلی وسیعتر شده است.»
خبرگزاری صداوسیما نیز در گزارش دیگری نوشته است که «نمونهبرداری و اقدامات آزمایشگاهی اداره محیطزیست شهرستان و همچنین بررسیهای کارشناسی سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی با جدیت در دستور کار قرار گرفت.»
آلودگی یا پساب کشاورزی؛ مهم نیست مقصر کدام است!
«سین» شهروند ساکن خوزستان با تاکید بر اینکه دود این آلودگی چه ناشی از رها شدن پساب پتروشیمی در دریاچه باشد، چه ناشی از ورود نیترات آمونیوم ناشی از کشت و زرع، به چشم شهروندان میرود به ایرانوایر می گوید: «برای مردم خوزستان درد و بلای محیطزیستی بسیار بوده، از سیل، قطعی گسترده برق و آب و سایر اتفاقات. اما، چیزی که ما را نگران میکند، تداوم این اتفاقات، از جمله مرگ و میر ماهیها علیرغم مطرح و علنیشدن آنها برای افکار عمومی است.»
او همچنین توضیح میدهد: «اگر مشکل ناشی از بیآبی یا ورود مواد شیمیایی پتروشیمی به داخل دریاچه است، فرقی برای مردم خوزستان که زندگی آنها به حیوانات و محیطزیست وابسته است، نخواهد کرد. زیرا، مجموعه دلایلی که از سوی مقامات محیطزیست عنوان شده، همگی بهدلیل سهلانگاری و مسئولیت نپذیرفتن نهادهای امنیتی و حکومتی پشت این صنایع عظیم است.»
بنا به گفته سین، حتی اگر دلیل ورود پسابهای کشاورزی به دریاچهها و تالابهای خوزستان باشد، «حاصل حمایت همهجانبه افراد امنیتی و نظامی از مدیران و سیستم سازمان کشت و صنعت هفتتپه است.»
اشاره این شهروند، به فساد گسترده مدیران ارشد شرکت نیشکر هفتتپه، از جمله «امید اسدبیگی»، مدیرعامل این شرکت است که پیشتر، کارگران معترض خواهان اخراج او از کار و رسیدگی به پرونده قضایی او شده بودند. با اینوجود، در ابتدای سال ۱۳۹۹، دادگاه به اتهامات ارزی مدیران هفتتپه و به صورت مقطعی و بدون نتیجه، رسیدگی کرد و با وجود صدور حکم خلع ید، مدیران و مالکان هفتتپه، آنها کماکان درراس اداره امور این شرکت عظیم هستند.
مقامات ایران همهچیز را امنیتی میکنند
منصور سهرابی، پژوهشگر حوزه محیطزیست و بوم شناسی باتاکید بر اینکه اتفاق تازهای نیافتاده و در موارد قبلی مشخص شده که ورود فاضلاب پتروشیمی باعث مرگ دستهجمعی ماهیها در خوزستان شده، میگوید: «اتفاق تازهای نیافتاده که مسئولان و مقامات محیظزیست اعلام میکنند که نمیدانند علت آن چیست و باید بررسی شود. قبلا تحقیقاتی انجام شده که نشان میدهد در اتفاقهای مشابه، مواد پتروشیمی وارد منطقه شده بود. حتی صحبت از جیوه هم بوده که ماهیها را بهشدت آلوده میکند.»
این پژوهشگر ایرانی ساکن آلمان، همچنین موضوع کمشدن اکسیژن محلول در آب را نیز از دیگر عوامل مطرح شده توسط مقامات ایران خوانده و میگوید: «مقامات حدس و گمانهایی را مطرح میکنند و میگویند که اکسیژن کم شده است. وقتی اکسیژن کم میشود، طبعا اکوسیستم تغییر خواهد کرد. ولی، این حجم از مرگ دستهجمعی ماهیها به صورت، در حالت کمبود اکسیژن رخ نمیدهد.»
سهرابی همچنین بر این باور است که «اینکه صدهزار ماهی به صورت یک دفعه از دست بروند، بهدلیل کم شدن سطح اکسیژن آب نیست.» و توضیح میدهد: «پدیدههای مختلفی هستند که بر اکوسیستم آبی تاثیرگذارند. مهمترین آنها، یوتیفیکیشن یا همافزایی و تغذیه گرایی است که به شرایطی گفته میشود که موادی از طریق زمینهای کشاورزی وارد تالابها یا اکوسیستم آبی میشوند. این مواد عمدتا موجب رشد برخی از انواع جلبکها میشوند و اکسیژن را در محیط بهمرور کمتر میکنند، که میتواند ماهیها را با مرگ تهدید کند. ظاهرا، این پدیده در دریاچه ماهشهر قبلا هم روی داده است. ولی، این تعداد مرگ ماهیها، برمیگردد به آلودگی و ورود یک آلاینده به آن اکوسیستم، که باید بررسی شود تا مشخص شود آن ماده از کجا وارد آب شده، به چه میزان بوده و چه حجمی از منطقه را در بر گرفته و چگونه است؟ این نوع آلودگیها میتواند خطرناک باشد و با از بین رفتن یک عنصری از چرخه غذایی آن اکوسیستم، تنوع زیستی آن اکوسیستم را دچار اشکال میکند.»
منصور سهرابی همچنین میگوید که ادعای مقامات ایران مبنی بر «تغییرات اقلیمی، بالا رفتن سطح تبخیر، کاهش بارش و کاهش عمق آب» به عنوان عوامل این مرگ و میر گسترده ماهیها، نیز درست نیست.
او در اینباره میگوید: «این تعداد از مرگ در یک بازه زمانی کوتاه، فقط میتواند مربوط به یک آلاینده از صنایع پتروشیمی باشد که باید به دقت مورد بررسی قرار بگیرد. طبیعتا، اگر آلاینده وارد آبهای زیرزمینی و زمینهای کشاورزی شود، مشکلات جدی را برای انسانها ایجاد میکند. برای همین هم باید میزان ورود این آلاینده به آبهای اطراف و میزان خطر آن باید مورد بررسی قرار بگیرد.»
سهرابی در ادامه نیز میگوید: «متاسفانه مقامات ایران اطلاعات درست را منتشر نمیکنند. سعی میکنند بیاندازند یا گردن طبیعت یا گردن مواردی که در حقیقت خسارت چندانی وارد نمیکند. در واقع، مقامات ایران از واکنش مردم میترسند و بنابراین، با نگاه و دید امنیتی موضوع را میسنجند و این باعث میشود محیطزیست و خود مردم ایران، آسیب بیشتری ببینند.»
این بومشناس و محقق حوزه محیط زیست ضمن تشریح عملکرد اکوسیستمها و تعادل زیستی بین اجزای مختلف آن، میگوید: «یک اکوسیستم ساختار دارد و همه اجزای آن یا تولیدکننده، یا مصرفکننده یا تجزیهکننده هستند. وقتی آلایندهای وارد اکوسیستم میشود، بهعنوان یک عامل خارجی آن ساختار را با مشکل مواجه میکند.»
این فعال محیط زیست ساکن آلمان، «غلظت و میزان آلایندگی» را نیز از سایر عوامل موثر در زمینه برهمزدن سلامت اکوسیستم می داند که میتواند شرایط نرمال را مختل کند. او در همینباره توضیح میدهد: « با مادهای که از خارج اکوسیستم وارد آن شده، گیاهان، ماهیهای کوچکتر و بزرگتر دچار مشکل میشوند. خود این وضعیت باعث می شود موجودات جدیدی هم در اکوسیستم رشد کنند و به این ترتیب تنوع زیستی را تهدید میکند.»
مقامات محیط زیست ایران، بحران را با بحران سازی جواب میدهند
منصور سهرابی با تاکید بر اینکه «مقامات جمهوری اسلامی اکثرا با دید امنیتی خود به مسائل محیطزیستی، موجب بروز بحران میشوند، میگوید: «به خاطر همین دید امنیتی است که همیشه سعی میکنند مساله برای حکومت گران تمام نشود. برای همین تلاش دارند هر مسالهای که رسانهای شده را در نطفه خفه کنند تا تبدیل به اعتراض مردمی نشود.»
او تاکید میکند: «برای اینکار پروپاگاندا میکنند، اطلاعات غلط منتشر می کنند و همه قدمهایی که یک سیستم دیکتاتوری و غیردموکراتیک انجام میدهد را برمیدارند.»
سهرابی با اشاره به تجربه خود از کشورهای صنعتی پیشرفته میگوید: «در کشورهای دموکراتیک، به محض وقوع اتفاقهایی بهمراتب کمتلفاتتر از این مورد، مراکز تحقیقاتی سریعا دست به کار میشوند. نتایج تحقیقات در اختیار افکاری عمومی قرار میگیرد. ولی در ایران، اگر فردی که کار تحقیقاتی و آکادمیک میکند، یا یک روزنامهنگار است وارد قضیه شود؛ حتما جلوی او را خواهند گرفت.»
این بومشناس ایرانی، همچنین جمهوری اسلامی را فاقد «راهکارهای علمی، درست و نرمال» دانسته و میگوید: «سعی میکنند بحران سازی کنند تا یک بحران را خاموش کنند.»
او در پایان نیز میگوید: «مدیریت مقامات ایران، مدیریت موقتی است. وقتی تالاب یا رودخانهای در طی زمان تحت پایش قرار نگرفته، و اقدامات لازم صورت نگرفته، این مدیریت موقتی است. در عوض این، هر پدیدهای که روی میدهد و تبدیل به یک بحران میشود، مقامات ایران به فکر این هستند که افکار عمومی را به سمتی هدایت کنند که بگویند مقامات و حکومت دخالتی نداشتهاند و بهنوعی با تبلیغات بگویند خسارتها را جبران میکند. فراموش نکنیم که خود اکثر پروژههای بزرگ پتروشیمی در ایران، وابسته به نیروهای نظامی و به خصوص سپاهپاسداران هستند که اصولا نگاه امنیتی به موضوعات محیط زیستی دارند.»
ثبت نظر