به دلیل شجاعت و احساس وظیفه شهروندان، ارسال گزارشات و اسناد نقض حقوق بشر توسط حکومت از سوی فعالان و شهروندخبرنگاران داخل ایران ادامه دارد و روز به روز افزایش مییابد. اما تاثیر مخرب فناوریهایی همچون نرم افزار سیام بر روند مستندسازی نقض حقوق بشر قابل چشمپوشی نیست. مطالعه این متن میتواند سرکوب معترضان و دستگیری آنها را سخت کند.
***
نشریه آمریکایی «اینترسپت» در گزارشی تحقیقی ابعاد تازهای از سرکوب معترضان از طریق کنترل و رصد گوشیهای تلفن همراه را شرح داده است. این نشریه در گزارش خود تاکید کرده است که کنترل همه جانبه اینترنت و سایر ابزارهای ارتباطی از سوی حکومت ایران و عدم شفافیت در توانایی فنی حکومت «شکلی از وحشت خاموش» را در میان مخالفان حکومت ایجاد کرده است و معترضان را در برابر این پرسش قرار میدهد که حکومت چگونه توانسته است موقعیت جغرافیایی آنها را شناسایی کند یا به مکالمات خصوصی آنها دسترسی پیدا کند.
سیام، ابزار پنهان حکومت برای خاموش کردن اعتراضات
اینترسپ مینویسد، درحالیکه قطع ارتباط ایرانیان با جهان از طریق اینترنت همچنان ابزار اصلی سانسور حکومتی است، اما جمهوری اسلامی ابزارهایی بسیار دقیقتر و پیچیدهتر نیز در اختیار دارد.
یکی از این ابزارها استفاده از سامانه «سیام» است. سامانهای برای کنترل از راه دور ارتباطات تلفن همراه که در اختیار «سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی» قرار دارد. این نهاد که از تجمیع چندین معاونت در حوزههای مخابرات و ارتباطات تشکیل شده زیر نظر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات وظایف حاکمیتی، نظارتی و اجرایی در حوزه ارتباطات رادیویی را برعهده دارد.
این سازمان یکی از پردرآمدترین نهادهای دولتی ایران شناخته میشود و ٩۵ درصد از درآمد کل وزارت ارتباطات به فعالیتهای این نهاد بستگی دارد.
اطلاعاتی که اینترسپت از شرکت «آریان تل» بهدست آورده و شامل اسناد و ایمیلهای داخلی این شرکت به کارکنانش و همچنین به شرکتها و مقامات دولتی میشود، از طریق یک هکر در اختیار این نشریه اینترنتی قرار گرفته است.
این اطلاعات نشان میدهد چگونه حکومت از سامانه سیام برای خاموش کردن اعتراضات، شناسایی معترضان و دسترسی به اطلاعات شخصی آنها استفاده میکند. دو نمونه از این اسناد شامل یک راهنمای کار با سامانه سیام به زبان فارسی است که مستقیما از سوی سازمان تنظیم مقررات به شرکت آریان تل ارسال شده و همچنین یک کتابچه راهنما به زبان انگلیسی است که ویژگیها و کارآیی این سامانه را به تفصیل شرح میدهد.
اینترسپ در گزارش تحقیقی خود جزئیات چگونگی عملکرد سامانه سیام را برای نخستین بار و بر اساس اسناد داخلی که از یک شرکت خدمات تلفن همراه به دست آورده تشریح میکند. این اسناد نشان میدهند که سیام سیستمی کامپیوتری است که در پشت صحنه شبکههای ارتباطی تلفن همراه در ایران کار میکند. این سیستم به اپراتورها امکان صدور فرمانهای از راه دور در جهت اعمال تغییرات، اخلال و رصد کردن نحوهی استفاده کاربران از تلفن همراه خود را میدهد.
سیام میتواند «سرعت انتقال دادهها را به شدت پایین بیاورد، از تماسها و مکالمات رمزگشایی کند، مسیر تردد افراد یا گروههای بزرگ را ردگیری کند، و جزئیاتی از اینکه چه کسی، کجا، کی و با چه کسی صحبت کرده است، تهیه کند.»
یک کارشناس امنیت تلفن همراه به اینترسپت میگوید: «سیام میتواند امکان و نحوه تماس کاربران، مکان و زمان آن را کنترل کند.»
یکی دیگر از امکاناتی که سیام برای سرکوب اعتراضات در اختیار حکومت قرار میدهد تلفنهای همراه را از شبکه ۴جی یا ۳جی، به شبکه ۲جی منتقل کند که در عمل امکانات گوشی هوشمند را از کار میاندازد و اطلاعات تماسها و پیامها را در مقابل رصد حکومتی آسیبپذیر میکند. این روش همچنین اطلاعات مربوط به تایید هویت دو مرحلهای را هم در معرض سرقت قرار میدهد.
اینترسپت مینویسد: «در حالی که اتصالات شبکه تلفن ۵جی و ۴جی کنونی دارای سیستمهای رمزگذاری داخلی قویتری برای جلوگیری از شنود هستند، استاندارد شبکه ۲جی که برای اولین بار در سال ۱۹۹۱معرفی شد، عموما دادهها را رمزگذاری نمیکند یا از روشهای رمزگذاری قدیمی استفاده میکند که به راحتی میتوان آنها را رمزگشایی کرد.»
فرمان «LocationCustomerList» به اپراتورهای سیام اجازه میدهد تا ببینند چه شماره تلفنهایی به چه برجهای تلفن همراهی در کدام منطقه متصل شدهاند. مهمتر اینکه سیام میتواند به شماره IMEI که شماره منحصر بهفرد متعلق به هر گوشی تلفن همراه در جهان است دسترسی پیدا کند.
اینترسپ به نقل از یک کارشناس امنیتی ارتباطات میگوید: «به عنوان مثال، اگر مکانی وجود داشته باشد که اعتراضی در آن رخ دهد، سیام میتواند تمام شمارههای تلفنی را که در حال حاضر در آن مکان وجود دارد، ارائه دهد.»
این قابلیت باعث میشود تعویض سیم کارت گوشی دیگر برای پنهان کردن موقعیت جغرافیایی کاربران موثر نباشد، چرا که سیام کاربران را از طریق شماره منحصر بهفرد خود گوشی تلفن همراه ردیابی میکند.
سیام از طریق ردیابی کاربران میتواند به اطلاعات وسیعی درباره آنها از جمله نام پدر، شماره شناسنامه و کارت ملی، آدرس اقامت و محل کار، کارفرما و اطلاعات قبضهای تلفن آنها، و حتی اطلاعات سرویس اینترنتی که در هر مکانی از آن استفاده کردهاند دسترسی داشته باشد.
سیام از طریق فرمان «GetCDR» میتواند تمام اطلاعات تماس کاربر را از جمله زمان، تاریخ و شماره تلفنهایی که کاربر با آنها تماس داشته را در اختیار داشته باشد.
فرمان «GetIPDR» به سیام امکان میدهد تا به آدرس تمام سایتهایی که کاربر به آنها وارد شده دسترسی پیدا کند. همچنین سیام میتواند از طریق فرمان «ApplySusIp» گوشی تلفن مشخصی را به مدت تعیین شده از اتصال به اینترنت منع کند.
اینترسپت به نقل از «امیر رشیدی»، پژوهشگر امنیت و حقوق دیجیتال می نویسد: «چنین کارکردهایی در کشوری مانند ایران که هیچ روند قضایی عادلانه و پاسخگویی وجود ندارد و الگوی ثابتی از نقض حقوق مردم داریم، میتواند مسئله مرگ و زندگی باشد.»
تاثیر سیام بر مستندسازی نقض حقوق بشر در اعتراضات
گزارش اینترسپت بیشتر بر تاثیر سامانه سیام بر خاموش کردن اعتراضات و شناسایی معترضین متمرکز است. اما استفاده از این سامانه چندمنظورهی جاسوسی و کنترل، همچنین تاثیری شدید بر روند مستندسازی نقض حقوق بشر در سرکوب اعتراضات دارد.
در شرایطی که نهادهای حقوق بشری و رسانههای مستقل جهان اجازه فعالیت در ایران را ندارند و کارکنان آنها مکررا با تهدید و آزار از سوی جمهوری اسلامی حتی بیرون از مرزهای ایران روبرو میشوند، اطلاعاتی که شهروندان از داخل ایران برای نهادهای حقوق بشری و رسانهها ارسال میکنند اهمیتی حیاتی دارد.
با همگانی شدن استفاده از گوشیهای هوشمند شهروندان عادی نقشی ویژه در ثبت و مستندسازی موارد نقض حقوق بشر به ویژه در زمان سرکوب اعتراضات ایفا کردهاند. ویدیوها و تصاویری که شهروندان از سرکوب مرگبار اعتراضات منتشر میکنند، به یکی از مهمترین منابع سازمانهای حقوقبشری برای مستندسازی رفتار بیرحمانه حکومت با معترضان و نقض قوانین بین المللی از سوی جمهوری اسلامی بدل شده است.
فعالیتهای سامانه سیام میتواند باعث شود شهروندان کمتری گوشی تلفن همراه خود را به صحنه اعتراضات ببرند و در نتیجه بسیاری از صحنههای سرکوب بیرحمانه مردم توسط حکومت از چشم دوربین گوشیهای تلفن همراه پنهان بماند.
این موضوع ممکن است ضربهای جدی به روند مستندسازی جنایات ماموران امنیتی در سرکوب اعتراضات وارد کند. از سوی دیگر، قابلیتهای شنود و تجسس سامانه سیام میتواند جان فعالانی را که گزارشات نقض حقوق بشر از داخل ایران را برای رسانهها و نهادهای حقوق بشری ارسال میکنند، با خطر جدی مواجه کند.
به رغم چنین تهدیداتی و به دلیل شجاعت و احساس وظیفه شهروندان، ارسال گزارشات و اسناد نقض حقوق بشر توسط حکومت از سوی فعالان و شهروند خبرنگاران داخل ایران ادامه دارد و روز به روز افزایش مییابد.
اما تاثیر مخرب چنین فناوریهایی بر روند مستندسازی نقض حقوق بشر قابل چشمپوشی نیست. این تهدیدها بار دیگر اهمیت و نقش شرکتها و نهادهای فناوری که با جمهوری اسلامی رابطه کاری و تجاری دارند را در سرکوب و کشتار مردم ایران پررنگتر و ضرورت ممنوع کردن هرگونه همکاری با جمهوری اسلامی در حوزه فناوری را آشکارتر میکند.
ثبت نظر