سم گوگردی در ریه مردم؛ افزایش آلودگی هوا در کلانشهرها

به سنت سال‌های اخیر، هرچه به روزهای پایانی ماه آذر نزدیک می‌شویم، آلودگی هوای تهران و کلانشهرها شدت گرفته و مدیران محلی را، وادار به تعطیلی مدارس و برخی فعالیت‌ها می‌کند.

در آخرین هفته از ماه آذر، با اوج گیری آلودگی هوا در تهران و چند کلانشهر ایران، هشدارها در مورد مرگ‌آور بودن این شدت از آلودگی بالا گرفته، و از مردم خواسته شده است که تنها در صورت لزوم از خانه خارج شوند. در تهران، مدارس در روزهای یکشنبه ۲۷ و دوشنبه ۲۸ آذر به طور غیرحضوری برگزار شد؛ تصمیمی که در برخی از شهرهای دیگر چون اهواز نیز برای جلوگیری از افزایش آلودگی هوا گرفته شد.

***

مظنونان همیشگی

 دلایل آلودگی هوای تهران تا یک دهه پیش، همواره بالا بودن تعداد خودروها و پایین بودن کیفیت آن‌ها مطرح می‌شد. گاهی هم صحبت از سوخت غیراستاندارد می‌شد که مدیران صنعت نفت، به شدت آن را رد می‌کردند. اما اکنون چند سالی است که موضوع سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها و برخی از صنایع، در فصل سرما نیز مطرح شده است.

«ناصر کرمی»، اقلیم شناس، درباره عوامل آلودگی هوای کلانشهرها به «ایران‌وایر» گفت که مهم‌ترین منبع آلاینده در ایران در حال حاضر، خودروها هستند. 

او توضیح داد: «خودروهای آلاینده دو دسته هستند. یک دسته مستعمل صفر کیلومتر هستند، یعنی از همان موقع که از کارخانه بیرون می‌آیند میزان احتراق و تولید آلودگی آن‌ها به اندازه یک خودروی کارکرده است. یک گروه دیگری هم ممکن است در هنگام تولید استانداردها را به دست بیاورند، اما چون قطعات آن‌ها کیفیت کافی را ندارد بعد از مدتی ایراداتی پیدا می‌کند و به یک خودروی آلاینده تبدیل می‌شوند.»

او به این مشکلات، استفاده طولانی از خودروها در ایران حتی پس از فرسودگی را نیز اضافه کرد و گفت که، به این ترتیب خودروهای آلاینده به سادگی از چرخه خارج نمی‌شوند.

در این بین، عرضه سوخت غیراستاندارد نیز این محصولات را به یکی دیگر از عوامل آلاینده در شهرهای ایران تبدیل کرده است. 

«حمید حسینی»، رییس هیات‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی، به تازگی اعلام کرد که نیمی از بنزین تولیدی داخل کشور، استاندارد یورو۴ را ندارد، او دلیل تولید بنزین با کیفیت پایین را، کمبود ظرفیت تولید بنزین یورو۴ اعلام کرد. بنزین یورو ۴ یک  نوع استاندارد‌سازی  سوخت است.

ناصر کرمی نیز به تداوم تولید و توضیح گازوییل بی‌کیفیت در ایران اشاره کرد و گفت که، به دلیل فرسودگی صنایع پالایشگاهی ایران، میزان گوگرد در گازوییل تولیدی آن‌ها بالاست و هر سال هم بیشتر می‌شود. 

سه سال پیش، «شینا انصاری»، مدیرکل پایش سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران گفته بود که در یک برنامه نمونه‌گیری مشخص شد که میزان گوگرد ۸۴ درصد از نمونه‌های گازوییل جمع‌آوری شده از جایگاه‌های سوخت، حدود ۵ برابر استاندارد است.  

 

مازوت؛ سوخت زمستانی صنایع

متهم بزرگ آلودگی هوای کلانشهرها در سال‌های اخیر، سوخت مازوت بوده است. دولت مصرف مازوت در برخی از مناطق را تایید، ولی در تهران تکذیب کرده است.

 مازوت نوعی نفت کوره است که براثر تولید فرآورده‌های پالایشگاهی سبک‌تر، مثل بنزین به دست می‌آید. سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع، در مقایسه با گاز طبیعی، آلودگی بسیار بیشتری تولید می‌کند.

«منصور سهرابی»، متخصص بوم شناسی و محیط‌زیست توضیح داد که در چند سال اخیر، به دلیل اینکه مازوت ایران استانداردهای بین‌المللی را ندارد و امکان نگهداری مازوت هم برای پالایشگاه‌ها و شرکت نفت وجود ندارد، دولت مجبور است این مازوت را در داخل مصرف کند.

او به «ایران‌وایر» گفت که دستگاه‌های تقطیر در پالایشگاه‌های ایران به‌روز نشده‌اند، و به همین دلیل در فرایند تقطیر، حجم زیادی مازوت تولید می‌کنند. در بیشتر پالایشگاه‌ها در ایران، پنجاه درصد این محصولات تبدیل به مازوت می‌شوند، در حالی که در بیشتر کشورها بسیار پایین‌تر، و حدود ۵ تا ۱۰ درصد. 

منصور سهرابی گفت که این میزان مازوت به دلیل کیفیت پایین، امکان فروش در بازار جهانی را ندارد و چون نگهداری آن هم مشکل است، چاره‌ای جز مصرف آن در داخل باقی نمی‌ماند. 

 

انکار و اصرار درباره سوزاندن مازوت در تهران

اگرچه مقام‌های استانی در اصفهان، اهواز و اراک، به صراحت مصرف مازوت در نیروگاه‌ها را تایید کرده و آن را عامل تشدید آلودگی هوا دانسته‌اند، اما در تهران، مقام‌های سازمان محیط‌زیست، سوزاندن مازوت را رد کرده‌اند.

«داریوش گل‌علیزاده»، سرپرست دفتر هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست، روز یکشنبه۲۷آذر گفت که، امکان استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌های اطراف تهران وجود ندارد. به گفته او، فقط نیروگاه بعثت این قابلیت را دارد که بخش مازوت سوزی آن، از سال ۱۳۹۱ پلمپ شده است.

با این حال، ارقام مربوط به آلاینده‌ها، این ادعای مقام سازمان حفاظت محیط‌زیست را تایید نمی‌کند.

وبسایت «تجارت نیوز» در گزارشی نوشت: «بررسی داده‌های شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد که درست در همان مناطقی که به کارخانه‌ها و صنایع نزدیک است، غلظت آلاینده SO2 در روزهای اخیر افزایش داشته است.»

ناصر کرمی نیز به «ایران‌وایر» گفت که میزان دی‌اکسید گوگرد و دی‌اکسید نیتروژن نشان می‌دهد که این آلاینده‌ها، در نتیجه سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع منتشر شده‌اند، یا به خاطر استفاده گازوییلی که گوگرد بسیار بالایی دارد.

به گفته او، تردیدی وجود ندارد که بخشی از مشکل، بر عهده وزارت نفت است که سوخت مناسبی تولید نمی‌کند.

رییس شورای عالی استان‌ها نیز چندی پیش گفت که دولت در رابطه با تامین برق و افزایش مصرف، در مقابل دوگانه‌ای قرار گرفته‌ است. چنان که یا باید مجموعه‌های صنعتی تعطیل شوند، یا در برخی استان‌ها برای تامین برق، از مازوت استفاده شود. 

مدیر کل حفاظت محیط‌زیست خوزستان، رییس شورای شهر اصفهان و استاندار مرکزی، در روزهای اخیر تایید کردند که به دلیل کمبود گاز در فصل زمستان، نیروگاه‌ها در این استان‌ها ناچار به استفاده از مازوت هستند.

 

سم گوگردی در ریه مردم

میزان گوگرد مازوت تولیدی در ایران بسیار بالاتر از استاندارد جهانی است و از همین رو، آلودگی بیشتری نیز تولید می‌کند.

«فرید صفری»، کارشناس حوزه انرژی می‌گوید که  صنایع ایران، به دلیل کاهش هزینه، مازوت را بدون سولفورزدایی و به صورت خام می سوزانند که موجب آلودگی هوا، خصوصا انتشار اکسیدهای نیتروژن و گوگرد بیشتری می‌شود. به گفته او، این گازها برای انسان بسیار خطرناک‌اند و اکسید گوگرد، موجب ایجاد پدیده باران اسیدی هم می‌شود، که می‌تواند خاک و آب‌های زیرزمینی را آلوده می‌کند. 

او یکی از دلایل اصلی سوزاندن مازوت در زمستان را، کافی نبودن تولید گاز دانست و گفت که با افزایش مصرف گاز در فصل سرما، نیروگاه‌ها و برخی صنایع، ناچار به سوزاندن مازوت به جای گاز هستند تا گاز شهروندان قطع نشود.

انتشار این آلاینده به طور گسترده، یک سم به انواع سمومی که مردم ایران در کلانشهرها تنفس می‌کنند، اضافه کرده است؛ سمومی که ناشی از تردد خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده و مصرف سوخت‌های غیراستاندارد است. نتیجه چنین اتفاقی چیزی جز به خطر افتادن هرچه بیشتر جان شهروندان نبوده است؛ چنان که رییس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران اعلام کرد که سالانه، بیش از ۴ هزار مرگ زودرس در شهر تهران، به دلیل آلودگی هوا اتفاق می‌افتد.