رفتار پرخطر در فردو؛ بازگشت پنهان کاری‌های اتمی ایران

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به اعضای شورای حکام یا هیات مدیره آژانس اعلام کرده که بازرسان آن در ایران متوجه شده‌اند جمهوری اسلامی، بدون مطلع کردن آژانس، تغییرات مهمی در نحوه اتصال ماشین‌های غنی‌سازی اورانیوم در مرکز اتمی «فردو» ایجاد کرده است. چرا این تغییرات فوق‌العاده مهم است و چه تاثیری بر پرونده اتمی ایران می‌گذارد؟

***

درست پس از اظهارات «محمد اسلامی»، رییس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی که پس از جلسه هیات دولت گفته بود تنشی میان ایران و آژانس وجود ندارد،  نامه «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس به شورای حکام منتشر شد که  نشان می‌داد نه تنها تنش میان تهران و آژانس وجود دارد، بلکه رییس سازمان انرژی اتمی ایران از آن مطلع نیست یا اهمیتی به آن نمی‌دهد.

مدیرکل آژانس در این نامه به ۳۵ عضو هیات مدیره اطلاع داده است جمهوری اسلامی ایران بدون مطلع کردن آژانس، تغییرات اساسی در نحوه اتصال دو زنجیره از ماشین‌های غنی‌سازی نسل ششم خود در فردو ایجاد کرده که در حال غنی‌سازی ۶۰ درصدی هستند.

بازرسان آژانس در جریان بازرسی سرزده خود در روز اول بهمن متوجه این تغییرات شده‌اند و اینک یازده روز بعد، موضوع به اطلاع شورای حکام رسیده است.

 

اهمیت نامه مدیرکل به شورای حکام چیست؟

نامه مدیرکل به شورای ۳۵ عضوی حکام حاکی از پنهان‌کاری مجدد جمهوری اسلامی ایران در بخش حساس غنی‌سازی اورانیوم است که می‌تواند کاربرد تسلیحاتی داشته باشد. 

ایران مشابه دوره پرتنش قبل از توافق اتمی برجام، به مخفی کاری‌های مرسوم در توسعه برنامه اتمی خود روی آورده، در حالی که دست‌کم تاسیسات اعلام شده آن از جمله فردو در نزدیکی قم و نطنز در نزدیکی کاشان، زیر نظارت مستقیم بازرسان آژانس قرار دارد.

 هرگونه پنهانکاری در این تاسیسات چند روز بیشتر دوام نمی آورد. بازرسان آژانس وظیفه دارند که در بازرسی‌های روزانه و بازرسی‌های سرزده، تغییرات انجام شده را فورا به مدیرکل گزارش کنند.

کشف پنهان‌کاری مجدد جمهوری اسلامی در تاسیسات فردو، در میان تنش‌های بین‌المللی ایران از جمله بر سر برنامه اتمی این کشور، به بی‌اعتمادی موجود به تهران دامن خواهد زد. این موضوع در گزارش فصلی مدیرکل به جلسه اسفند شورای حکام هم درج خواهد شد و در کنار سایر اختلافاتی که بین ایران و آژانس وجود دارد، پرونده جمهوری اسلامی ایران را سنگین‌تر می‌کند.

 

چرا ایران باید تغییرات در فردو را اطلاع می داده؟

جمهوری اسلامی ایران مطابق توافق‌های پادمانی با آژانس موظف و متعهد است که هر برنامه‌ای برای کار با مواد رادیواکتیو را، از پیش به اطلاع آژانس برساند و برخی از آن‌ها را حتی در حضور بازرسان انجام دهد. 

ایران نه تنها تغییرات در نحوه اتصال آبشار‌های سانتریفیوژ یا ماشین‌های غنی‌سازی اورانیوم را از پیش به آژانس خبر نداده، که حتی پس از آن بازرسان را از این تغییر آگاه نکرده، به نحوی که آن‌ها خود از ماجرا باخبر شده‌اند.

 

تغییرات انجام شده  در فردو چقدر مهم است؟

فردو مطابق توافق برجام اصلا نباید مرکز غنی‌سازی اورانیوم باشد، اما جمهوری اسلامی ایران در پاسخ به خروج آمریکا از برجام، غنی‌سازی در این مرکز را از دو سال پیش آغاز کرده است. 

آن طور که از نامه مدیرکل به شورای حکام گزارش شده، جمهوری اسلامی ایران در نحوه اتصال دو زنجیره از ماشین‌های غنی‌سازی نسل ششم خود یا «آی.آر-۶»، تغییرات مهمی انجام داده که احتمالا به معنی متصل کردن دو گروه ۱۶۴ تایی ماشین غنی‌سازی به یکدیگر است. 

احتمال دارد که هدف جمهوری اسلامی ایران از این کار، شتاب دادن به توان غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصدی باشد که نزدیک به دو سال است آن را آغاز کرده.

بالا بردن غنی‌سازی ۶۰ درصدی، یعنی کم شدن فاصله جمهوری اسلامی با احتمال ساخت سلاح اتمی که چندان فاصله‌ای هم با آن ندارد.

 مدیرکل آژانس گفته غنی‌سازی ۶۰ درصدی فقط در کشورهایی انجام می‌شود که برنامه ساخت سلاح اتمی دارند و بنابر ارزیابی او، ایران اکنون مواد لازم برای ساخت چند بمب اتمی را در اختیار دارد. برای ساخت چنین بمبی فقط داشتن اورانیوم غنی شده کافی نیست و دانش فنی دیگری از جمله در زمینه چاشنی‌های لازم برای انفجارهای هسته‌ای لازم است. مدیرکل آژانس گفته به همین دلیل است که هنوز ایران با ساخت سلاح اتمی فاصله دارد، اما باید کوشید این فاصله از قبل از رسیدن ایران به بمب، به پایان نرسد.

 

سابقه پناهکاری اتمی ایران چیست؟  

ایران سابقه‌ای بس طولانی در پنهانکاری اتمی دارد، به‌نحوی که می‌شود گفت تاریخچه این مخفی‌کاری طولانی‌تر از دوره شفافیت برنامه اتمی جمهوری اسلامی بوده است.

 مرکز هسته‌ای فردو که بازرسان از تغییرات جدید در آن خبر دادند، در اواخر دهه ۸۰ خورشیدی بدون اطلاع آژانس ساخته شده بود و زمانی به اطلاع آن رسید که موضوع از سوی رهبران کشورهای آمریکا، فرانسه و بریتانیا افشا شد.

اصل موضوع غنی‌سازی در ایران هم سال‌ها از آژانس پنهان نگه داشته شده بود، تا اینکه در اوایل دهه ۸۰ خورشیدی افشا شد و از آن زمان تاکنون، دو دهه است که ایران و زندگی ایرانیان را تحت تاثیر منفی مخفی‌کاری‌های جمهوری اسلامی قرار داده است.