«اسماعیل شه‌بخش»، شهروند بلوچ ۲۵ ساله محکوم به اعدام روز دوشنبه چهارم اردیبهشت ۱۴۰۲ از بند عمومی زندان مرکزی زاهدان به سلول انفرادی منتقل شد تا اعدام شود. اتهام او «قتل عمد» عنوان شده که خودش هرگز نپذیرفته است.
هم‌زمان با شه‌بخش، دست‌کم یک شهروند بلوچ دیگر هم که در پروندهای جداگانه به اعدام محکوم است، به سلول انفرادی منتقل شده است.
با بالا گرفتن خطر اعدام این شهروندان، فعالان بلوچ کارزاری توییتری در مخالفت با حکم اعدام و توقف حکم اعدام اسماعیل به راه انداختند.
اسماعیل شه‌بخش کیست و چرا در خطر اعدام قرار دارد؟ برای جزییات بیشتر، با «محمد مصابر ملک‌رئیسی»، فعال حقوق‌بشر بلوچ و از افرادی که این توفان توییتری را به‌راه انداخته است، گفت‌وگو کرده‌ایم.
***
نزاع دسته‌جمعی در ۲۰ سالگی، خطر اعدام در ۲۵ سالگی
«اسماعیل شه‌بخش» دو ماه پس از وقوع یک نزاع دسته‌جمعی در میدان «کشاورز» زاهدان، در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹ به‌همراه هفت نفر دیگر بازداشت شد. اتهام او اول «مشارکت در قتل» بود ولی بعد در روند دادرسی پرونده، به «قتل عمد با سلاح سرد» تبدیل شد.
«محمدصابر ملک‌رئیسی»، فعال حقوق بشر و موسس سازمان حقوق‌بشری «حال‌وش» که نقض حقوق شهروندان بلوچ را رصد می‌کند، در همین‌باره به «ایران‌وایر» می‌گوید: «در روند بررسی پرونده، از هشت نفری که در این پرونده بازداشت شده بودند، بازجویی کردند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که ضارب اصلی، اسماعیل شه‌بخش بوده است. این در حالی است که خود آقای شه‌بخش هرگز اتهام قتل را نپذیرفته و می‌گوید فقط در نزاع حضور داشته و عصبانی بوده ولی هیچ سلاحی، از جمله چاقو در دست نداشته است که با آن بتواند کسی را به قتل برساند.»
به گفته ملک‌رئیسی، دادگاه دفاعیات او را مورد توجه قرار نداده و برایش حکم اعدام صادر کرده است. با این که قاضی تاکید داشته که ادله کافی برای اثبات اتهام قتل عمد علیه این جوان وجود ندارد، در نهایت حکم اعدام صادر شده و او اکنون در انتظار اجرای این حکم است.
این موضوع در گزارشی که و‌ب‌سایت حال‌وش منتشر کرده است نیز به چشم می‌خورد. یک منبع آگاه در این گزارش به حال‌وش همین را گفته است.
از زمان بازداشت اسماعیل شه‌بخش سه سال می‌گذرد و او اینک در خطر جدی اعدام قریب‌الوقوع قرار دارد. محمدصابر ملک‌رئیسی با اشاره به تلاش حکومت برای مختومه اعلام کردن هرچه سریع‌تر پرونده‌های قضایی به‌‌دلیل هزینه‌هایی که روی قوه قضاییه اعمال می‌کند، می‌گوید: «گزارش‌های متعددی در همین باره داشتیم. در بلوچستان همیشه حکم اعدام دسته‌جمعی ۳۰ یا ۴۰ نفر به اجرای احکام داده می‌شود و می‌گویند که طی دو ماه باید این اعدام‌ها را اجرا کنید. این روال برنامه اجرای احکام در بلوچستان است.»
چرا اسماعیل در خطر اعدام قریب‌الوقوع قرار دارد؟
ملک رئیسی توضیح می‌دهد: «ما قبلا از منابع داخل زندان خود شنیدیم که طی بازدید رییس کل دادگستری استان از زندان زاهدان، او جلوی زندانیان به رییس زندان، قاضی ناظر بر زندان و اجرای احکام دستور داده بود که تکلیف زندانیانی که حکم دارند را مشخص کنید؛ مثلا آن‌هایی که قرار است آزاد شوند، آزاد شوند و آن‌هایی که قرار است برای اعدام برده شوند، هرچه زودتر برده شوند. آن زمان ما متوجه شدیم که ۳۱ نفر لیست اعدامی به اجرای احکام رفته است.»
اشاره این فعال حقوق‌بشر بلوچ به بازدید «علی مصطفوی‌نیا»، رییس کل دادگستری استان سیستان و بلوچستان به زندان مرکزی زاهدان در آذر سال ۱۴۰۱ است.
ملک‌رئيسی با اشاره به «منصور خاوران»، شهروند ۳۸ ساله بلوچ که به تازگی به سلول انفرادی منتقل شده است تا حکم اعدامش نیز اجرا شود، می‌گوید: «در زندان زاهدان معمولا روال این است که شنبه‌ها اعدام می‌کنند و اگر اسماعیل شه‌بخش نتواند رضایت بگیرد، احتمالا سحرگاه شنبه او را اعدام می‌کنند.»
به گزارش حال‌وش، اتهام مطروحه علیه منصور خاوران، قتل عنوان شده و او از سال ١٣٩۵ در زندان زاهدان محبوس است.
مسوولان زندان طی تماسی با خانواده این شهروند، از آن‌ها خواسته‌اند که روز چهارشنبه ششم اردیبهشت جهت آخرین ملاقات به زندان زاهدان مراجعه کنند.
اما دلایلی که محمدصابر ملک‌رئیسی، فعال حقوق‌بشر بلوچ برای عجله کردن دستگاه قضایی جمهوری اسلامی بر می‌شمرد، متفاوت است. او تلاش حکومت برای کاهش هزینه‌های خود، بازکردن جای خالی برای زندانیان جدید و در راه و کم‌کردن هزینه پرونده‌های باز را عامل این شتاب‌زدگی در اجرای احکام اعدام می‌داند و می‌گوید: «در کل سعی می‌کنند، زندان را برای زندانیان جدید آماده کنند و آمار را پایین بیاورند و بار پروندهای که در دست‌شان است را کم کنند. به قولی، خانه‌تکانی کنند.»
ملک‌رئیسی که خود سال‌های نوجوانی و جوانی را در زندان سپری کرده است، تاکید می‌کند: «برای دستگاه قضایی مهم نیست که حکم به حق صادر شده است یا به ناحق. پرونده برای قوه قضاییه یک هزینه‌هایی دارد و می‌خواهند هرچه سریع‌تر آن را ببندند. برای بستن پرونده‌ها حاضرند احکام اعدام را سریع‌تر اجرا کنند و متهمانی را که دست‌شان به جایی بند نباشد، قربانی می‌کنند.»
توفان توییتری علیه حکم اعدام اسماعیل شه‌بخش
شامگاه دوشنبه چهارم اردیبهشت ۱۴۰۲، ساعاتی بعد از فراخوان فعالان بلوچ در توییتر، هزاران توییت با هشتگ اسماعیل شه‌بخش به فارسی و انگلیسی منتشر شد.
محمد صابر ملک‌رئیسی با تاکید بر این که این توفان توییتری به سرعت و بدون برنامه‌ریزی قبلی، به محض راستی‌آزمایی و تایید خبر انتقال این زندانی بلوچ به سلول انفرادی آغاز شده است، می‌گوید: «تصمیم به راه انداختن توفان توییتری خیلی عجله‌ای شد و ما در عرض چند ساعت ناچار شدیم تصمیم بر راه‌اندازی آن بگیریم، چون جان این شهروند در خطر بود.»
او ضمن تاکید بر این که این توفان مورد استقبال شهروندان و کاربران ایرانی قرار گرفته است، می‌گوید: «خوش‌بختانه استقبال خوبی از توفان شد. در ساعت اول ۱۱ هزار توییت درباره اسماعیل شه‌بخش و درخواست برای توقف حکم اعدام قریب‌الوقوع او مطرح شد. تا صبح حدود ۲۸ هزار بار هشتگ فارسی و ۲۶ هزار بار هشتگ انگلیسی آن بازنشر شد.»
پیش‌تر خبرگزاری حال‌وش در گزارشی از برعهده گرفتن کفالت سیاسی اسماعیل توسط «تایس روتن»، نماینده هلند در پارلمان اروپا خبر داده بود. این کفالت سیاسی بلافاصله بعد از توفان توییتری دوشنبه‌شب رخ داد که نشان از شنیده شدن خواست کاربران ایرانی برای نجات جان یک شهروند دارد.
اغلب توییت‌های با هشتگ فارسی و انگلیسی «مقتول»، «قاتل» و خانواده‌های‌شان؛ قربانی دستگاه قضایی
«شیراحمد شیرانی»، فعال حقوق بشر بلوچ که درباره اسماعیل شه‌بخش توییت کرده، در یکی از این مطالب نوشته که روند دادرسی او عادلانه نبوده است. برخی دیگر نیز بر این تاکید کرده‌اند که نظام قضایی ایران خانواده مقتول را در موقعیت دردناک تصمیم‌گیری برای قتل یک شهروند دیگر می‌گذارد.
این موضوع پیش‌تر نیز توسط فعالان حقوق بشر و مخالفان مجازات اعدام مطرح شده بود که اجرای حکم قصاص، تحمیل بار روانی و شکنجه گرفتن جان یک انسان بر عهده خانواده فرد کشته شده است.
آن‌ها می‌گویند که قصاص نه تنها به التیام زخم‌های خانواده و عزیزان فرد کشته شده منجر نمی‌شود بلکه فشار مضاعفی را هم بر گرده آن‌ها می‌گذارد و حکومت از احساسات خانواده‌ها برای پیشبرد سیاست سرکوب از طریق اعدام، سوءاستفاده می‌کند.
محمدصابر ملک‌رئیسی با تاکید بر این که در پرونده اسماعیل شه‌بخش هم خانواده یا اولیای دم باید تصمیم بگیرند و همین نگرانی‌هایی را برای فعالان حقوق‌بشر ایجاد کرده است، می‌گوید: «این طور یک بار مقتول قربانی شده و یک بار هم کسی که متهم به قتل است. همه، از جمله قاضی موظفند که پرونده را در اسرع وقت ببندند و همین باعث تبعیض مضاعف می‌شود.»
او درباره این که در زمان راه‌اندازی توفان دوشنبه شب برای شه‌بخش، فعالان بلوچ نگران خانواده شهروندی که به قتل رسیده نیز بودند، می‌گوید: «ما نگران خانواده مقتول هم بوده و هستیم تا این توفان به آن‌ها رنج بیشتری را تحمیل نکند و واکنشی بیرون نیاید که خانواده را آزار دهد.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر