بیستم ژوئن روز جهانی «پناهندگان» نام گرفته است؛ همان کسانی که به دلیل منازعات داخلی و بین‌المللی، خشونت، جنگ و ناامنی، در سراسر کره زمین آواره شده‌اند؛ دست‌کم ۷۹ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر آواره در جهان تا پایان سال ۲۰۱۹. البته این آمار، جمعیتی را شامل می‌شود که سازمان ملل متحد به هویت آنها دسترسی دارد؛ وگرنه، هزاران نفر در جهان، در حال حرکت بین مرزها هستند که نه هویتی از آنها ثبت شده و نه درخواست پناهندگی‌شان. شماری از آنها سالانه در راه پناه‌جویی جان می‌دهند بی‌آنکه حتی کسی از سرنوشتشان مطلع شود. روز جهانی «پناهندگان» روزی است که به یاد بیاوریم، میلیون‌ها انسان آواره، کسانی هستند مثل تک‌تک ما که به هر دلیلی و با هر نژاد و ملیتی، وطن، خاطرات، خانواده و هر آنچه داشته‌اند را ترک کرده‌اند تا بلکه به امنیتی برسند که آینده‌ای بهتر را برایشان به همراه داشته باشد.
***
تعداد ده‌ها پناه‌جو در دریا غرق شد. چند صد نفر در کمپی با نام مشخص در گرسنگی و خشونت به سر می‌برند. ده‌ها نفر در مرز بازداشت شدند. خطر دیپورت تعداد مشخصی از پناهجویان را تهدید می‌کند. آمار، چند میلیون انسان آواره را به رخ جهان می‌کشد. خبرها با تعداد متفاوتی از شمار انسان‌ها تکرار و روزانه بر جمعیت آواره‌های جهان افزوده می‌شود. خبرهایی که انگار نه انسان‌ها را تکان می‌دهد و نه سیاسیون تصمیم‌گیر را؛ اما هر یک نفر از این آمارهای سالیانه، روایت زندگی یک انسان است که چشم‌اندازی برای فردای خود ندارد و تنها امید است که در جنگی نابرابر، او را زنده نگه می‌دارد.
مثل هرسال، تازه‌ترین گزارش سازمان ملل متحد، در آستانه روز جهانی «پناهندگان» منتشر شد. طبق این گزارش تا پایان سال ۲۰۱۹ دست‌کم ۷۹ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در جهان به دلیل منازعات، خشونت، نقض حقوق‌بشر یا رویدادهایی که به‌طورجدی نظم عمومی را مختل می‌کنند، آواره شده‌اند. ۴۰ درصد این آمار را کودکان تشکیل می‌دهند؛ یعنی بین ۳۰ تا ۴۰ میلیون کودک زیر ۱۸ سال تا پایان دسامبر ۲۰۱۹ در جهان آواره بوده‌اند.
همچنین در این گزارش ذکر شده است که دست‌کم ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر درخواست پناهندگی داده‌اند اما هنوز تکلیف آنها مشخص نیست. آنها در کمپ‌ها روزگارشان را بدون داشتن چشم‌اندازی مشخص، به سر می‌کنند و درگیر هزار درد و مشکل می‌شوند. هزاران نفر از آنها هم که در کمپ‌ها نیستند، بدون داشتن حق اشتغال و در برخی کشورها در فقدان بیمه درمانی، تن رنجورشان را به دوش می‌کشند تا بلکه خبری رسد و آینده‌ای نقش بندد.
درعین‌حال، ۴۵ میلیون و ۷۰۰ هزار انسان در کشورهای خود آواره هستند؛ یعنی جنگ‌های داخلی، ناامنی‌های سیاسی و اجتماعی، آنها را از خانه و کاشانه‌شان کوچ داده است و اگرچه هنوز میان مرزهای وطنشان هستند، اما آوارگی به دوش می‌کشند.
«فیلیپو گراندی» کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان می‌گوید شمار افرادی که از وطن خود بیرون رانده شده‌اند، بیشتر شده است و چشم‌اندازی برای بهبود وضعیت وجود ندارد.
حالا اگر نگاهی به یک دهه گذشته بیندازیم، در این مدت دست‌کم ۱۰۰ میلیون انسان در جهان آواره شده‌اند. ۱۱ درصد این آمار یعنی ۱۶ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر درخواست پناهندگی‌شان توسط سازمان ملل متحد ثبت شده است. ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر هم به وطن خود بازگشته‌اند.
تمامی این آمارها و ارقام‌ها که هر یک نفرش، کتاب زندگی یک انسان را روایت می‌کند، تنها افرادی هستند که توسط سازمان ملل متحد شناسایی شده‌اند. وگرنه شمار آوارگان جهان بیشتر از این جمعیت است و اگر دوربینی می‌توانست کره زمین را از بالا ثبت کند، میلیون‌ها انسان ثبت می‌شدند که برای از خشونتی که به آنها تحمیل شده است، کوله به دوش، در حرکت یا در انتظار هستند.
در دوم دسامبر ۲۰۱۹ سازمان بین‌المللی «آکسفام» گزارشی منتشر کرد که هشداری برای جهان بود؛ آوارگان جهان بر اثر تغییرات اقلیمی. در دهه گذشته بلایای طبیعی آب و هوایی عامل اصلی آوارگی‌های داخلی بوده است: سالیانه بیش از ۲۰ میلیون نفر در جهان ناچارند جابه‌جا شوند؛ یعنی هر دو ثانیه یک نفر. به این معنا که اگر برای خواندن این گزارش ۳ دقیقه زمان صرف شود، در همین مدت ۱۸۰ ثانیه، ۹۰ انسان خانه‌های خود را ترک کرده‌اند. اگرچه این آمار صرفا جابه‌جایی‌های داخل کشورها را در نظر گرفته است، اما بحث جاری در مجامع بین‌المللی پیرامون آوارگان، هشدار داده است که کشورهای اروپایی در دهه آینده با موجی از مهاجران مواجه خواهند شد که به خاطر تغییرات اقلیمی کشورهای خود را نیز ترک خواهند کرد.
بحث‌های مطرح پیرامون این گروه از مهاجران، دعوا بر سر نام‌گذاری است که آنها را پناه‌جو بنامند یا مهاجر؛ مساله اصلی اما رسیدگی و تخصیص امکانات و پناه دادن به آن‌هاست و نه نامشان. همان‌طور که وقتی صحبت از پناه‌جو و پناهنده می‌شود، شرایط زندگی آنها و دسترسی‌شان به امکانات، کم‌تر مورد توجه قرار می‌گیرد و بحث بر سر «پناه‌جوی واقعی» به دعوای اصلی تبدیل می‌شود.
طی سال‌های گذشته با روی کار آمدن احزاب راست‌گرا در اروپا و جهان، روزگار پناهجویان و پناهندگان هم سخت‌تر شده است. به‌طوری‌که از آنها صرفا در انتخابات یاد می‌شود و قانون‌گذاران مدام بر شدت قوانین علیه آوارگان جهان می‌افزایند. کشورهایی که طی توافقات مختلف قبول کرده‌اند سهم مشخصی از پناهجویان را بپذیرند از زیر بار قبول مسئولیت شانه خالی می‌کنند و هرروز بر شمار بی‌سرانجامان جهان اضافه می‌شود.
اگرچه وقت انتخابات‌های مختلف، برای آنها تصمیم گرفته می‌شود، اما پناهندگان یعنی آن‌هایی که درخواستشان پذیرفته شده، حق مشارکت در این انتخاب سیاسی ندارند. یعنی آنها نمی‌توانند تصمیم بگیرند چه کسی رای می‌آورد که برای سرنوشتشان تصمیم بگیرد. چه برسد به پناهجویان که در اکثر کشورهای جهان حتی حق اشتغال هم ندارند د و تن به کارهای غیرقانونی (سیاه) می‌دهند.
درحالی‌که پناهجویان برای هر کشوری منبع مالی هستند. آنها چه با اشتغال در کارهای سیاه، در ازای ساعت‌های طولانی کار، کم‌ترین دستمزد را می‌گیرند و پول‌ساز هستند، بلکه اگر بشود از طریق خانواده‌هایشان در اقصی نقاط جهان هم کمک‌های مالی دریافت می‌کنند. یعنی بازهم پول به کشورهایی که در آن زندگی می‌کنند، وارد می‌شود. این گردش مالی را می‌توان در کنار بودجه‌هایی قرار داد که کشورهای مختلف در ازای پذیرفتن پناهجویان از منابع مالی دریافت می‌کنند. هزینه‌ای که قرار است برای تخصیص امکانات صرف شود، اما آنها را شرایطی چه‌بسا غیرانسانی نگهداری می‌کنند. مثل ترکیه که پناهجویان در آن در شهرهای محل سکونت خود حبس هستند و اجازه سکونت در شهرهای دیگر را ندارند، یا مثل یونان که کمپ‌های پناه‌جویی آن به شهادت سازمان‌های حقوق بشری، نقض حقوق انسانی است. در مجارستان به پناهجویان در کمپ‌ها گرسنگی داده می‌شود، در بوسنی‌هرزگوین شهردارهای شهرها می‌توانند تصمیم بگیرند به پناهجویان آب و غذا ندهند تا بلکه بودجه بیشتری دریافت کنند. می‌توان در هر کشوری، موارد نقض حقوق انسانی پناهجویان را برشمرد.
به شهادت صلیب سرخ، مهاجران و پناهجویان آسیب‌پذیرترین گروه اجتماعی هستند. آنها آخرین اولویت تخصیص هر امکاناتی هستند. همان‌طور که در دوران شیوع ویروس کرونا این مساله به اعتراض سازمان‌های مختلف حقوق بشری انجامید. پناه‌جویانی که در معرض ویروسی خطرناک قرار داشتند و هیچ امکانات و اقلام بهداشتی در اختیارشان نبود. ابتلا به ویروس کرونا برای آنها جایی نداشت، تنها ترس و اضطرابی بود که به زندگی خشونت‌زده‌شان، چالشی دیگر اضافه کرده بود.
تمامی این اتفاقات دنیای پیرامون پناهجویان را به تصویر می‌کشد و نه آنچه بر هرکدام از آنها می‌رود که هر یک نفر، قصه‌ای متفاوت دارد؛ چه آنها که به چنگ و دندان، کوله‌بار خود را پر از خاطره کرده‌اند و راهی سرنوشتی نامعلوم شده‌اند و چه آن‌هایی که در این مسیر، جان و روح ازدست‌داده‌اند. بی‌خانمانی که خود روایتی متفاوت است از لحظه‌های کوچ، بار سنگین بی‌وطنی و ناامنی است که آنها به دوش می‌کشند. حال این ناامنی می‌تواند سیاسی باشد یا اقتصادی یا اجتماعی. هرچه هست، روایتی از ناامیدی از وطن و امید به موطنی دیگر است.
همین امید است که به آنها توان ادامه مسیر و تحمل می‌دهد. همان‌طور که O’Plérou طراح اهل ساحل عاج، برای روز جهانی پناهندگان ایموجی ساخته که نشان از امید و عشق به انسانیت است. طرح او انگشتان به هم قلاب شده‌ای است که قلب یا همان عشق را به تصویر می‌کشد. او می‌خواهد در این روز با این طرح که در شبکه‌های اجتماعی کنار هشتگ #WorldRefugeeDay
قرار می‌گیرد، یادآور شود که این میلیون‌ها انسانی که در جهان آواره شده‌اند، مثل هرکدام مثل تک‌تک ما هستند، حتی اگر هر دو ثانیه، یک نفر از آنها بی‌خانمان شود. اگر چهره‌های آنها آفتاب‌سوخته است یا پیراهن‌های تنشان چرک شده، اگر صورت‌هایشان تکیده است، محل قضاوتشان آوارگی نیست؛ بلکه جهان در قبال آنها مسئولیت دارد و آنها هم در قبال ساختن آینده‌ای بهتر، مسئول سرنوشت خود هستند.
همان‌طور که O’Plérou گفت: «اگر خودتان را در کشوری دیگری یافته‌اید، به این معنا نیست که ارزش کم‌تری دارید.»
شما هم می‌توانید خاطرات، مشاهدات و تجربیات خود از قاچاق انسان، پناهندگی و مهاجرت به اشتراک بگذارید. اگر از مسئولان دولتی یا افراد حقیقی و حقوقی که حق شما را ضایع کرده‌اند و یا مرتکب خلاف شده‌اند شکایت دارید، لطفاً شکایت‌های خود را با بخش حقوقی ایران وایر با این ایمیل به اشتراک بگذارید: info@iranwire.com
مطالب مرتبط:
تشکیل انجمن شورای هم‌بستگی با پناهجویان و پناهندگان ایرانی در ترکیه
توقیف قایق صدها پناه‌جو در کانال مانش؛ بریتانیا در پی بازگرداندن پناهجویان است
ادبیات سیاسی و رسانه‌ای علیه پناهجویان؛ ادامه آوارگی در مرز
آتش‌بس در سوریه؛ ادامه سردرگمی پناهجویان در مرز ترکیه و یونان
ترس از ابتلا به کرونا و صف‌های چند هزارنفری پناهجویان کمپ موریا
بلاتکلیفی، آزار جنسی، تجاوز، اقدام به خودکشی؛ گوشه‌ای از زندگی زنان در کمپ پناه‌جویی موری
آیا از لحاظ قانونی ایران حق اخراج پناهندگان افغانستانی را دارد؟
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر