چند سالی است که هم‌زمان با سالگرد آغاز جنگ در ایران، از ۳۱ شهریور ماه به مدت یک‌هفته برنامه‌های مختلفی در شهرهای ایران، به خصوص شهرهایی که بیشتر درگیر جنگ بودند، برگزار می‌شود. یکی از این برنامه‌ها «غبارروبی از مزار شهدای جنگ» است.
روز پنج‌شنبه سوم مهر ماه ۱۳۹۹ «خبرگزاری ایرنا» مجموعه عکسی منتشر کرد با عنوان «غبارروبی از مزار شهدای صابئین در اهواز»؛ تصاویری که حضور خانواده‌های این شهدا را در کنار چند تن از ماموران نیروی انتظامی، ماموران راهنمایی‌و‌رانندگی و برخی مسئولان که نام و سمت‌شان مشخص نبود، نشان می‌داد.
انتشار این تصاویر با واکنش برخی شهروندان پیرو آیین مندایی همراه شده است. آن‌ها می‌گویند این تصاویر در راستای پروپاگاندای نظام حاکم بر ایران تهیه و منتشر می‌شوند و راهی است برای تکذیب نقض متعدد حقوق شهروندی آن‌ها؛ هم‌چنان که چند سالی است گزارش‌های تصویری از مناسک و مراسم مذهبی صابئین مندایی در رسانه‌ها منتشر می‌شود.
روایت دو تن از شهروندان مندایی از هتک حرمت‌های متعدد به گورستان‌های مخصوص آن‌ها را در این گزارش می‌خوانید.
***
«یکی از خانواده‌های مندایی در اهواز چند سال قبل همسر و سه فرزندش را در یک حادثه از دست داد. مادر خانواده و تنها فرزند باقی‌مانده‌اش با دل سوخته همراه با عده‌ای از هم‌کیشان‌مان مراسم کفن و دفن را انجام دادند. روز بعد از خاک‌سپاری مادر خانواده و پسرش به زیارت قبور عزیزان‌شان رفتند و دیدند ساکنان منطقه که می‌دانستند آن‌جا گورستان مندایی‌‌هاست دور تا دور گورهای تازه را لاستیک کهنه چیده و آن‌جا را آتش زده‌اند. این زن از آن زمان تا امروز دچار ناراحتی عصبی شده و هیچ‌وقت به حالت عادی باز نگشته است.»
این روایت «سالم» است؛ یکی از منداییان ایرانی که از کودکی تا ده سال قبل در ایران زندگی می‌کرد. سالم از رنج تبعیض در زندگی آن‌قدر دل‌آزرده نیست. می‌گوید: «من هیچ‌وقت مندایی بودنم را پنهان نکردم. همین باعث شد امکان ادامه تحصیل در دانشگاه را نداشته باشم و خاطرات تلخی از کودکی و برخوردهای هم‌سالانم داشته باشم. اما چیزی که من را بیشتر اذیت می‌کرد، بی‌حرمتی‌ها به اهل قبور مندایی بود. هیچ دفعه‌ای نشد که من برای زیارت اهل قبور به گورستان بروم و با صحنه‌ای تاثربرانگیز از هتک حرمت قبرها روبه‌رو نشوم.»
به گفته سالم، همین که گورستان مندایی‌ها از گورستان عمومی شهر جداست، «نشان می‌دهد که ما را شهروند درجه دو می‌دانند.» او با ذکر یک خاطره از کودکی‌اش می‌گوید بخشی از برخوردهای نادرست در منطقه از سوی مسلمانان به این دلیل صورت می‌گیرد که گمان می‌کنند مندایی‌ها «ناپاک» هستند. تصوری که محصول طرز فکر ارائه‌شده از سوی مبلغان دینی شیعه است: «متاسفانه از کودکی این نجس بودن اقلیت‌های مذهبی را در مدارس آموزش می‌دهند. ما در ایران به عنوان «اهل کتاب» شناخته می‌‌شویم، اما در میان علما بر سر پاکی و نجسی اهل کتاب اختلاف وجود دارد. من سیزده ساله که بودم همراه دوست نزدیکم از مدرسه به خانه برمی‌گشتیم. یکی از هم‌محله‌ای‌ها آمد به دوستم گفت این‌ها نجس هستند، تو نباید با او دوست باشی. من خیلی ناراحت شدم و درباره خودمان توضیح دادم، اما این که دوست صمیمی‌ام تحت تاثیر حرف‌های او تایید کرد که ما نجس هستیم، باعث شد خیلی آزرده‌خاطر و دل‌شکسته بشوم .»
بنا بر آن‌چه منابع فقه شیعه به کرات مطرح می‌کنند، اکثر فقهای شیعه به نجاست اهل کتاب فتوا داده‌اند و شهرت این فتوا بین فقهای شیعه به حدی است که برخی از این شهرت به عنوان اجماع یاد کرده‌اند. در برخی روایات ضرورت اجتناب از خوردن و آشامیدن در ظروف و استفاده از باقی‌مانده غذای اهل کتاب آمده است. در روایتی آمده است که اگر با اهل کتاب مصافحه‌ای صورت گرفت، باید دست شسته شود. همین مسائل باعث شده‌اند که در طول سال‌های گذشته صابئین مندایی در زندگی و مرگ مورد تبعیض واقع شوند.
سالم می‌گوید: «منداییان اهواز اجازه ندارند در گورستان عمومی شهر دفن شوند. یک زمین در کنار گورستان عمومی شهر برای این کار در نظر گرفته شده است و افرادی که فوت می‌کنند بعد از انجام تشریفات کفن و دفن، در آن محل به خاک سپرده می‌شوند. این تاییدی است بر این که ما در زندگی و مرگ از سوی حاکمیت تحت تبعیض قرار داریم.»
بررسی تصاویر منتشرشده از سوی خبرگزاری ایرانا و مقایسه آن‌ها با قطعه شهدای جنگ در گورستان عمومی شهر اهواز هم این ادعا را تایید می‌کند. قطعه شهدای گورستان اهواز محلی است سرپوشیده و تراکم مزار شهدا در آن زیاد است. در حالی که تصاویر منتشر شده از مزار شهدای صابئین مندایی دور از این قطعه و در محل دیگری است که مسقف نشده است.
سالم، شهروند مندایی اهل خوزستان، با اشاره به اقلیت‌های دینی دیگر، از جمله بهاییان و زرتشتیان و حتی اهل سنت ایران می‌گوید: «این هتک حرمت‌ها فقط در مورد ما انجام نمی‌شود؛ اغلب اقلیت‌های دینی که شکل خاک‌سپاری و کفن و دفن‌شان با شیعیان متفاوت است، با چنین توهینی مواجه شده‌اند.»
منداییان معتقدند جسم در هنگام مرگ و لحظات پیش از آن باید طاهر باشد. آن‌ها مردگان‌شان را به آب رودخانه غسل می‌دهند، بر آن‌ها کفن می‌پوشانند و در میان نی‌هایی که با الیافی از درخت خرما به هم بسته شده‌اند، آن‌ها را در خاک می‌گذارند.
یکی از شهروندان مندایی ساکن ایران به «ایران‌وایر» می‌گوید: «در خانه بسیاری از صابئین لوله‌کشی آب معمولی -از رودخانه- وجود دارد، برای این که امکان غسل دادن افرادی که در حال احتضارند یا فوت شده‌اند، وجود ندارد. ما هم این را رعایت می‌کنیم و به حقوق شهروندان دیگر احترام می‌‌گذاریم. کفن و دفن از‌دنیارفتگان مندایی توسط ۴ نفر که به آن‌ها «اشکندا» می‌گویند، صورت می‌گیرد. پس از این مراسم غذایی برای آمرزش روح تازه‌گذشته بین مستمندان توزیع می‌شود. لباس مشایعت‌کنندگان هم غالبا سفید است و هیچ رسم عجیب و غریبی وجود ندارد. اما شایعه‌ها باعث می‌شود که برخی مردم مسلمان نسبت به ما بی‌مهری نشان دهند.»
این شهروند مندایی که به دلایل امنیتی نخواست نامش فاش شود، می‌گوید علی‌رغم همه تلاشی که هم‌کیشانش برای در صلح بودن با شهروندان مسلمان می‌کنند، اما بارها و بارها مزار از‌دنیارفتگان مندایی با بی‌حرمتی مواجه شده است: «تخریب قبرستان منداییان در شهر سوسنگرد، با وجود این که با اعتراضات بسیاری روبه‌رو شده، اما همواره به شکل‌های مختلف انجام شده و هیچ نهاد قانونی و حکومتی نسبت به فشارها علیه منداییان واکنش لازم انجام نداده است. از این فشارها نه تنها از سوی حکومت ایران جلوگیری نشده بلکه منداییان شاهد تخریب معبد قدیمی، قبرستان و ۱۲ بنای متعلق به آن‌ها در سال‌های گذشته بوده‌اند که توسط شهرداری اهواز صورت گرفته است.»
سال ۲۰۱۵ ماجرای تخریب گورستان منداییان در سوسنگرد با اعتراضات گسترده‌ای روبه‌رو شد. شهروندان مندایی ساکن سوسنگرد در ابتدا گمان کرده بودند این اتفاق سهوا افتاده است، اما وقتی در طول چهل روز چندین قبر تخریب و سنگ قبرها خرد شدند، نسبت به هتک حرمت مردگان واکنش نشان دادند. یکی از آن‌ها به ایران‌وایر گفته بود: «ما هیچ وقت برای جمهوری اسلامی مشکلی ایجاد نکردیم، ولی برای استخدام و کار، هزار جور مشکل داریم. همیشه مورد تبعیض بوده‌ایم. نمی‌خواهیم این تبعیض‌ها بیشتر شوند. نمی‌دانیم مورد غضب چه کسانی هستیم که با سنگ قبر مرده‌هایمان این‌طور می‌کنند.»
سالم از اقدامات تبلیغی سال‌های اخیر در جمهوری اسلامی مطلع است. او می‌گوید انتشار گزارش‌های تصویری از برگزاری مراسم مذهبی منداییان، یا پوشش تصویری مراسم تدفین چهره‌‌های برجسته مندایی مثل «شیخ جبار طاووسی»، که به رهبر صابئین مندایی ایران شهره بود یا همین غبارروبی مزار شهدای مندایی جنبه تبلیغاتی دارند. او می‌گوید: «جمهوری اسلامی دلیلی ندارد که برای مواردی از این دست مانع‌تراشی کند. مراسم آیینی و مذهبی چند خانواده مندایی کنار کارون چه خطری برای آن‌ها دارد؟ چه‌بسا انتشار تصاویرش به نشان دادن چهره‌ای انسانی از حاکمیت ایران کمک کند، اما اگر یک شهروند مندایی برای انتخابات شورای شهر یا مجلس کاندیدا شود چه برخوردی خواهد شد؟ اگر نسبت به حق تحصیل دریغ‌شده‌اش اعتراض کند آیا گوش شنوایی خواهد بود؟ از سال ۲۰۱۵ تا امروز تخریب قبر منداییان چندین و چند بار در جاهای مختلف ایران تکرار شده است، اما آیا هیچ‌وقت به اعتراضات ما توجهی شده است؟ پاسخ به این سوال‌ها بهترین جواب به کسانی است که می‌گویند اگر تحت تبعیض هستید، چه‌طور مانع برگزاری مراسم شما نمی‌شوند.»
مطالب مرتبط:
روایت تبعیض دینی: حتی نمی‌توانستم نام مندایی داشته باشم
قبرستان منداییان سوسنگرد را چه کسانی ویران کردند؟
تعمیدیان غریب:جستاری درباب اهمیت و شناخت صابئین مندایی (بخش اول )
تعمیدیان غریب: جستاری درباب اهمیت و شناخت صابئین مندایی (بخش آخر)
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر