close button
آیا می‌خواهید به نسخه سبک ایران‌وایر بروید؟
به نظر می‌رسد برای بارگذاری محتوای این صفحه مشکل دارید. برای رفع آن به نسخه سبک ایران‌وایر بروید.
گزارش

نان و تورم؛ چرا فشار تورمی روی طبقات کم درآمد بیشتر است؟

۷ مهر ۱۴۰۰
بهرام خدابنده
خواندن در ۴ دقیقه
نان و تورم؛ چرا فشار تورمی روی طبقات کم درآمد بیشتر است؟

در حالی که میانگین نرخ تورم در شهریور ۱۴۰۰ به نزدیک ۴۶ درصد رسیده است، دادههای مرکز آمار نشان می‌دهند دهک‌‌های کم‌‌ درآمد فشار تورمی بیشتری را تحمل می‌کنند.

داده‌های این مرکز حاکی از آن هستند که تورم ثبت شده در پایان تابستان امسال بالاترین رقم ثبت شده در مرکز آمار ایران است. بالاترین تورم ۱۲ ماهه در سال‌های گذشته در شهریور ۱۳۹۸ با نرخ نزدیک به ۴۳ درصد ثبت شده بود؛ رکوردی که از خرداد ۱۴۰۰ شکسته شده و پس از آن، ماه به ماه روند افزایشی داشته است.

بر اساس این داده‌ها، نرخ تورم در دهک‌های مختلف هزینه‌ای بین ۴۵.۵ (چهل و پنج و نیم) درصد تا ۴۹.۴ (چهل و نه و چهار دهم) درصد اختلاف دارد؛ اختلافی معادل ۴.۴ واحد درصد که نشان می‌دهد فشار تومی روی برخی دهک‌ها بیش از بقیه است.

اما چرا فشار تورمی روی دهک‌ها کم‌درآمد سنگین‌تر از طبقه متوسط است؟

***

پاسخ این سوال که چرا فشار تورمی روی دهک‌های کم درآمد بیشتر است را باید در افزایش کم‌سابقه قیمت سبد غذایی خانوار جست‌وجو کرد. به طور معمول، بخش بزرگی از مخارج خانوارهای کم‌ درآمد را غذا تشکیل می‌دهد. به این دلیل که وسع‌ آن‌ها برای خرید کالاهای غیرخوراکی کمتر از طبقه متوسط و طبقه پردرآمد است.

بر اساس محاسبات مرکز آمار ایران، به طور متوسط، چیزی در حدود ۲۷ درصد سبد غذایی خانوار را غذا تشکیل می‌دهد. این نسبت اما برای دهک درآمدی اول که کم‌ درآمدترین دهک به شمار می‌رود، بیش از ۴۳ درصد و برای دهک‌های دوم تا پنجم به ترتیب حدود ۴۱، ۳۸، ۳۶ و ۳۴ درصد است. اما دهک دهم که یک دهم ثروتمند جامعه محسوب می‌شود، با این که غذای بیشتری به نسبت فقرا می‌خورند، تنها ۱۷درصد هزینه‌هایشان صرف تامین مواد خوراکی می‌شود.

در چنین شرایطی، طبیعی است که افزایش قیمت غذا روی فقرا فشار بیشتری وارد می‌کند. داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهند میانگین نرخ تورم ۱۲ ماهه مواد خوراکی نزدیک ۶۰ درصد و کالاهای غیر خوراکی حدود ۴۰ درصد است. با این که نرخ تورم کالاهای غیر خوراکی نیز بسیار بالا است اما با میزان افزایش هزینه غذا قابل مقایسه نیست. بنابراین، طبیعی است که در چنین شرایطی، خانوارهای کم‌ درآمد فشار تورمی سنگین‌تری را به نسبت طبقه متوسط و ثروتمند جامعه تحمل می‌کنند.

اما شرایط محدود به این هم نیست. قاعدتا مواد تشکیل دهنده سفره غذای فقرا متفاوت از مواد خوراکی است که طبقه متوسط و ثروتمندان مصرف می‌کنند؛ به عنوان نمونه، ضریب اهمیت نان و غلات در سفره خانوارهای فقیر بالاتر از باقی مواد خوراکی است، چنان‌که از کل هزینه‌های دهک‌های اول تا سوم (فقرا)، بین ۱۰ تا ۱۳ درصد صرف تهیه نان و غلات می‌شود. اما این نسبت در دهک دهم کمتر از چهار درصد است. یا فقرا بین پنج تا هفت درصد مخارج ماهانه‌ خود را صرف خرید لبنیات و تخم‌مرغ می‌کنند، در حالی که این نسبت در ثروتمندترین دهک جامعه، با این که بیش از فقرا لبنیات و تخم مرغ می‌خورند، کمتر از دو درصد است. یا فقرا بیش از پنج درصد هزینه ماهیانه‌ خود را صرف خرید سبزی و حبوبات می‌کنند، در حالی که این نسبت در دهک دهم باز کمتر از دو درصد است.

افزایش قیمت مواد غذایی، به طور مشخص، نان و غلات، لبنیات و تخم مرغ و همین طور سبزیجات و... عملا باعث شده است فشار تورمی روی  طبقات فقیر و کم‌درآمد بیشتر از بقیه شود تا آن‌جا که اختلاف نرخ تورم مواد خوراکی دهک‌های اول تا پنجم به نسبت دهک دهم به چیزی بین سه تا چهار واحد درصد رسیده است.

گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد در شهریور ۱۴۰۰، بالاترین نسبت تورم ۱۲ ماهه کالاهای خوراکی در گروه روغن‌ با نرخ تورم ۹۳ درصد ثبت شده است. پس از آن، نرخ تورم لبنیات حدود ۷۰ درصد و سبزیجات حدود ۶۲ درصد بوده است.

نان و تورم؛ چرا فشار تورمی روی طبقات کم درآمد بیشتر است؟

اما ماجرا باز هم محدود به این نیست. با این که طبقات کم‌ درآمد در ارزان‌ترین خانه‌های موجود زندگی می‌کنند اما به نسبت بودجه‌ای که دارند، هزینه بیشتری صرف مسکن می‌کنند. در حالی که متوسط سهم مسکن از سبد هزینه خانوار حدود ۳۵ درصد است، کم‌ درآمدترین دهک جامعه باید بیش از ۳۸ درصد بودجه خانوار خود را صرف تامین سرپناه کند؛ سرپناهی که شاید ارزش آن کمتر از یک هزارم هزینه مسکن دهک دهم باشد. اما با وجود این اختلاف چشم‌گیر، باز هم سهم مسکن از هزینه‌های خانوار ثروتمندترین دهک بیش از ۳۲ درصد نیست.

گزارش مرکز آمار سند تازه‌ای از رسیدن بحران اقتصادی اجتماعی ایران به مرحله‌ای بی‌سابقه است. تقریبا تمام دهک‌های جامعه با تورم دست و پنجه نرم می‌کنند. وضعیت حتی در طبقات هشتم و نهم هم به شدت شکننده است. وضعیت دهک دهم نیز به جز لایه رویین آن، تعریف چندانی ندارد. اما بلایی که تورم بر سر طبقات فقیر و کم‌ درآمد می‌آورد، به مراتب بیشتر و نگران‌کننده‌تر است.

ثبت نظر

صفحه‌های ویژه

شیرین‌دخت دقیقیان، نویسنده، مترجم و پژوهش‌گر کلیمی

۷ مهر ۱۴۰۰
شما در ایران وایر
خواندن در ۳ دقیقه
شیرین‌دخت دقیقیان، نویسنده، مترجم و پژوهش‌گر کلیمی