رییس «انجمن ملی خرما» خبر صادرات نخل از ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس را تایید کرد.
به گفته «محسن رشید فرخی»، کشورهای قطر و کویت خریداران اصلی نخل‌های ایرانی هستند.
او هم‌چنین گفته این نخل‌ها قرار است برای تامین فضای سبز در جام جهانی قطر مورد استفاده قرار بگیرند.
انتشار ویدیویی که نشان می‌داد تعدادی نخل در شهرستان دشتستان استان بوشهر از ریشه خارج شده‌اند و با کامیون حمل می‌شوند، حواشی زیادی به دنبال داشت. برخی مقامات صادرات نخل به خارج از ایران را تکذیب کردند و گفتند این نخل‌ها برای فضای سبز منطقه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. برخی هم با اشاره به قانونی بودن صادرات نخل، آن را اقدامی مفید و موثر برای درآمدزایی خوانده و برخی دیگر خواهان مقابله سازمان‌های جهاد کشاورزی و محیط‌زیست با تجارت نخل شدند.
***
دادستان دشتستان در واکنش به حواشی ایجاد شده پیرامون صادرات نخل‌های ایرانی به کشورهای همسایه ایران، با تکذیب چنین رخ‌دادی گفته است نخل‌های کنده شده، غیر مثمر و دارای محصول با کیفیت پایین بوده‌اند.
«یاسر حیدری» گفته است: «فردی که صاحب این درخت‌های نخل بود، حدود ۱۸ درخت را به دلیل بی‌کیفیت بودن محصول، به قیمت هرکدام حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان می‌فروشد و کارشناسان جهاد کشاورزی نیز غیرمثمر بودن و نداشتن صرفه اقتصادی نخل‌ها را تایید کرده‌اند.»
«ناصر کرمی»، اقلیم‌شناس و کارشناس محیط‌زیست درباره حواشی ایجاد شده پیرامون فروش نخل‌ها با هدف تامین فضای سبز کشورهای همسایه به «ایران‌وایر» می‌گوید: «سال‌ها است داریم فریاد می‌زنیم آب کرخه و کارون شور شده است و بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از نخل‌های جنوب ایران به علت شوری آب و خشک‌سالی سوختند و هم‌چنان دارند می‌میرند ولی صدا از کسی در نیامد. حالا که گفته شده تعدادی درخت که شاید مجموعا حدود ۶۰ عدد بوده، به کشور قطر یا کویت فروخته شده است، فریادها به آسمان بلند شده‌اند؟ در منطقه‌ای که این اتفاق افتاده است، در هر خانه روستایی شاید بیش از ۲۰۰ درخت نخل فقط در حیاط داشته باشند. ۶۰ درخت نخل یعنی درختان یک باغچه. بنابراین اگر این درخت‌ها چنان که گفته شده، غیرمثمر بوده‌اند، فروش آن‌ها قطعا بهتر از نگه‌داشتن در زمین خشک و آبیاری با آب شور بوده است.»
به باور این کارشناس محیط‌زیست، حواشی پیرامون فروش نخل‌های دشتستان بوشهر به هیچ‌وجه دغدغه محیط‌زیستی مقامات نیست: «ابعاد این ماجرا به نسبت قهقرای محیط‌زیستی که بر اثر خشک‌سالی، شور شدن آب و زمین بر سر نخل‌های شهرهای جنوب خوزستان آمده، آن‌قدر ناچیز است که این همه جنجال عجیب است. درست مثل این که یک فرد سیگاری بگوید من با سیگار کشیدن چه‌قدر روی آلودگی هوا اثر دارم؟ واقعیت این است که یک ماشین دودزا چندین برابر یک فرد سیگاری با یک گاز دادن، هوا را آلوده می‌کند.»
به گفته ناصر کرمی، اگر چه از میان بردن پوشش گیاهی و ریشه کن شدن درختان به صورت کلی آسیب به محیط‌زیست است اما اگر این اقدام تحت شرایطی و به صورت کنترل شده انجام شود، اقدام نادرستی نیست: «نخل به طور مصنوعی کاشته می‌شود و کندن چنین درختی خیلی متفاوت است با انواع گیاهانی که در طبیعت رشد می‌کنند. در نتیجه، کاشتن نهال و فروختن آن شاید در این شرایط اگر شاخص‌های کشاورزی پایدار در آن رعایت شود، می‌تواند به سود نخل‌داران باشد. چه تفاوتی دارد با وقتی که شما سیب‌زمینی می‌کارید و از ریشه درمی‌آورید و می‌فروشید؟»
ریشه‌کن کردن گیاهان و فرسایش خاک
محسن رشید فرخی، رییس انجمن ملی خرما در گفت‌وگو با خبرگزاری «ایلنا»، صادرات نخل‌های ایرانی به کشورهای همسایه را تایید کرده و از وزارت جهاد و کشاورزی خواسته که به این موضوع بپردازد و تا این کار به یک شغل تبدیل نشده است، جلوی آن را بگیرد.
او با اشاره به وظایفی که وزارت جهاد و کشاورزی دارد، گفته است: «اگر کندن نخل از ریشه و صادرات آن با این ادعا که شوری آب در این منطقه بالا رفته است، صورت می‌گیرد، این وظیفه وزارت‌خانه است که به میدان بیایید و برای رفع این مشکل اقدام کند.»
«اعظم بهرامی»، فعال مدنی و کارشناس محیط‌زیست با اشاره به این که از بین بردن پوشش گیاهی، تغییر کاربری اراضی از جنگل یا مرتع به زمین کشاورزی، حفر چاه و برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی و اقداماتی از این دست، از مهم‌ترین عوامل فرسایش خاک هستند، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «کنده شدن درختان نخل در استان‌های جنوب ایران و به‌ویژه در استان‌های فارس و بوشهر که مشکلات جدی در حوزه فرسایش خاک دارند، عامل مهمی است. اما در مورد درخت نخل این وضعیت را تشدید می‌کند چرا که ما در مورد قطع درخت صحبت نمی‌کنیم. گفت‌وگو درباره جا کن کردن درختان است، آن‌هم گونه‌ای از درخت که بخش مهمی از پوشش گیاهی این منطقه را تشکیل می‌دهد. دیگر این که درخت نخل برای این که به اندازه درختانی که در ویدیو حمل و جابه‌جایی‌شان دیده می‌شود برسد، دست‌کم بین پنج تا ۱۰ سال مراقبت و نگه‌داری لازم دارد. لذا کاشت درخت جایگزین نمی‌تواند چندان موثر باشد.»
رشید فرخی ادعای دادستان شهرستان دشتستان مبنی بر غیرمثمر بودن درختان را از اساس نادرست خوانده و گفته است: «درخت نخل توان سازگاری با رطوبت کم و کم‌آبی را دارد. پس این اظهارات که این درختان خشک و غیرمثمرند، از اساس درست نیست.»
او قاچاق اعلام شدن صادرات نخل به کشورهای دیگر را خواستار شده و با بیان این که این زنگ خطر باید جدی گرفته شود، گفته است: «باید با جدیت از تردد لنج‌هایی که این محموله‌ها را حمل می‌کنند، جلوگیری کنیم.»
اعظم بهرامی نیز در پاسخ به این پرسش که آیا صادرات کنترل شده درختان نخل با توجه به مشکلات شوری آب و احتمال از میان رفتن نخل‌ها می‌تواند به عنوان راهی برای درآمدزایی تایید شود، می‌گوید: «در شمال ایران با عنوان تجارت چوب، مناطقی زیر کشت درخت رفته‌اند و فقط از چوب درختان به عنوان منابع صنعتی استفاده می‌شود. اما در این موضوع با چنین ساختاری روبه‌رو نیستیم؛ یعنی این درخت‌ها با هدف صادرات و فروش کاشته نشده بودند. از سوی دیگر، اگرچه نخل درختی است که با رطوبت کم سازگاری دارد اما به هر غنای خاک و مواد معدنی موجود در خاک را باید لحاظ کرد؛ یعنی اگر قرار باشد به عنوان یک تجارت به آن نگاه کنیم، حتما باید کار کارشناسی دقیق و اولویت‌بندی روی آن انجام شود.»
این کارشناس محیط‌زیست با اشاره به اولویت‌بندی لازم برای انجام چنین اقدامی به صورت مستمر می‌گوید: «باید دید آیا نخل‌داران این منطقه می‌توانند شغل پایدارتری داشته باشند که در پیوند با طبیعت باشد؟ آیا این کار درآمد قابل توجهی دارد؟ یک درخت نخل آن‌طور که دررسانه‌ها آمده، یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان فروخته شده، آیا این مبلغ بیشتر از چیزی است که صرف شده است تا ظرف چند سال درخت به آن اندازه برسد؟»
جنجال پیرامون چیست؟
در حالی که فعالان حوزه خرما از دولت انتظار دارند جلوی صادرات نخل ایرانی به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را بگیرد، معاون سازمان جهاد کشاورزی بوشهر در گفت‌وگو با خبرگزاری «رکنا» مدعی شده است که صادرات نخل غیرقانونی نیست.
«خسرو عمرانی» گفته در طول سه سال و نیم گذشته، حدود چهار هزار اصله نخل ایرانی از استان بوشهر به قطر صادر شده است و از این نخل‌ها برای توسعه فضای سبز مربوط به جامجهانی استفاده خواهد شد.
او جامجهانی قطر را یک فرصت اقتصادی برای تمام کشورها توصیف کرده و گفته است: «استان بوشهر نیز می‌تواند در حوزه توسعه فضای سبز جامجهانی از این فرصت استفاده کند.»
این ادعا در حالی مطرح می‌شود که کندن درخت از ریشه با قوانین زیست محیطی مغایرت دارد.
اعظم بهرامی بر این باور است که اظهارات ضد و نقیض مقامات حوزه محیط‌زیست ایران در ارتباط با صادرات نخل چیزی است که پیش‌تر در مورد برداشت خاک از استان هرمزگان نیز رخ داده است: « قانون صیانت از خاک بعد از یک دوره ۱۴ ساله در مجلس شورای اسلامی تصویب شده بود اما ما دیدیم که صادرات خاک از هرمزگان رخ داد و کسی هم با آن مقابله نکرد. حتی همین ماجرای کندن و صادرات نخل نیز می‌تواند زیرمجموعه‌ای از قانون صیانت از خاک باشد. هم سازمان کشاورزی، هم استانداری و هم سازمان محیط‌زیست می‌توانستند به موضوع ورود کنند. گزارش‌های جدی‌تر و جزیی‌تری درباره سازوکار و روند صادرات نخل، تعداد و مبلغ آن‌ها منتشر می‌شود اما متاسفانه همان الگویی که در مورد صادرات خاک هرمزگان یا ماهی‌گیری ترال در خلیج‌فارس اتفاق افتاد، در ماجرای پوشش گیاهی بوشهر دارد رخ می‌دهد.»
قصه پرغصه نخل‌داران جنوب
«رئوف»، یکی از نخل‌داران روستای «ابوشانک»، از توابع آبادان به «ایران‌وایر» می‌گوید با شنیدن خبر فروش نخل‌ها گریسته است: «ما جد اندر جد نخلستان داریم. انگار بچه‌هایم را خرید و فروش کردند. نخل برای ما هستی و زندگی است، نه فقط یک درخت. از ۱۰ سال قبل به خاطر شوری آب و پساب مجتمع نیشکر میرزا کوچک خان، زمین‌ها شور شدند. نفت و آب و گندم و خرمای ما همه جا می‌رسید. حالا هنوز هم هرچه داریم، در طبق اخلاص می‌گذاریم اما نخل‌ها خشک شده‌اند. درون نهر، ماهی نمانده است. کسی هم که نخلش را فروخته است، چاره ندارد. کسی هم که خریده است، مقصر نیست. مسوولان ما که باید مراقب می‌بودند این اتفاق‌ها نیفتد، الان باید جواب‌گو باشند.»
«مهدی هاشمی»، پژوهش‌گر آمار و تحلیل‌گر داده‌های اکوزیستی که در حوزه تغییرات اقلیمی و بافت جمعیتی در خوزستان پژوهش کرده است، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «درست است که بخش بزرگی از نخل‌های منطقه در زمان جنگ سوخت و از میان رفت اما شور شدن آب که به دلیل ساخت بی‌رویه سد بر روی رودخانه‌های مختلف کارون، کرخه و دز از دوران پهلوی اول شروع شد و در دوران ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی به اوج خود رسید، کار نخلستان‌ها و کلا کشاورزی منطقه را به نابودی کشانده است.»
این تحلیل‌گر داده‌های اکوزیستی می‌گوید: «یک تحلیل اشتباهی که در آن دوران شد، این بود که می‌گفتند آب شیرین رودخانه بی‌جهت به دریا می‌ریزد. این یک اشتباه تمام عیار بود. زدن سد در بالادست موجب شد آب به زمین‌ها و نخلستان‌ها نرسد. از آن سو، آب دریا به سمت زمین‌ها پیش‌روی کرد. بعد هم که طرح‌های ویران‌گر نیشکر و رها کردن پساب‌های مسموم در رودخانه، فاجعه بزرگ‌تر را رقم زدند.»
بعضی از ساکنان روستاهای حاشیه رودخانه‌های «اروند»، «بهمنشیر» و کرخه هر روز به شهر می‌روند تا با وانت و تانکر برای نخل‌ها آب بیاورند.
رئوف می‌گوید: «آب آن قدر شور شده است که حتی گاوها هم لب به آن نمی‌زنند. ماهایی که هنوز پول و توانی برای خریدن آب داریم، جزو خوشبخت‌ها هستیم. خیلی‌ها خانه‌ها و زمین‌های خود را فروختند و رفتند نزدیک شهرها کارگری. آدم‌هایی هستند که حتی ملک‌شان را هم نفروختند. همین‌طوری آن‌ها را رها کردند و رفتند. شاید ما هم مجبور شویم اول نخل‌ها را بفروشیم و بعد خودمان آواره شویم.»
رئوف مدام می‌گوید نخل برای ما زندگی است: «در مرز ایران و عراق شاید ۱۰۰ روستا وجود دارد که اسم‌شان با نهر شروع می‌شود. نهر خلیفه، نهر قصر، نهر علیشیر و... . این نهرها از اروند برای آبیاری نخلستان‌ها کشیده می‌شدند. می‌دانید چند خانواده از نخلستان نان در می‌آورند؟ تا چند قبل پیش ۳۰ کارگر در زمین ما کار می‌کردند. من اگر از فروش خرماهای نخلستان پول در نیاورم، چه‌طور باید زندگی خودم و بقیه آدم‌های این‌جا بگردد؟»
بر اساس آمارهای غیررسمی، نزدیک به چهار میلیون نخل خرما در مناطق جنوبی خوزستان وجود دارد که در معرض خطر هستند. پایین آمدن حجم آب رودخانه‌ها، ورود آب دریا به رودها و زمین‌ها، طرح‌های انتقال آب غیرکارشناسانه، همه و همه موجب شده‌اند تا نخل‌داران به هر ریسمانی برای نجات نخل‌ها و اداره کردن زندگی خود چنگ بزنند.
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر