درباره ۹ پناه‌جوی کرد ایرانی که در سوریه اسیر بودند، چه می‌دانیم؟

هیوا مولانیا،شهروندخبرنگار 

امروز شنبه یازدهم دی ماه ۱۴۰۰ سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه از آزاد شدن ۹ پناه‌جوی ایرانی که در سوریه گرفتار شده‌بودند خبر داد. درباره این پناه‌جویان چه می‌دانیم؟

در روزهای گذشته خانواده‌های ۹ پناهجوی کُرد ایرانی که در ترکیه بازداشت و به سوریه فرستاده شدند، مقابل سفارت ترکیه در ایران تحصن کردند و این تجمع به درگیری هم کشیده شد.

 این ۹ پناهجو توسط ترکیه در اختیار نظامیان «جیش الحر» قرار می‌گیرند. جیش الحر بخشی از نیروهای نظامی ارتش آزاد سوریه و از مخالفان دولت «بشار اسد»، تحت حمایت دولت ترکیه هستند. آن‌ها ۳۰ مرداد سال جاری در حالی که می‌خواستند با عبور از دریای «اژه» خود را به اروپا برسانند، توسط پلیس ترکیه بازداشت شدند؛ اما از ترس برگردانده شدن به ایران، خود را سوری معرفی کرده بودند و از همین روی، به سوریه فرستاده شدند. با گذشت بیش از چهار ماه اسارت آن‌ها در سوریه و پیگیری‌های خانواده‌ها، اما هنوز هیچ خبری از این ۹ ایرانی کُرد نیست. 

برخی از اعضای خانواده آن‌ها در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» آخرین وضعیت آن‌ها را شرح داده‌اند.

***

چرا پناهجویان کرد ایرانی از ترکیه به سوریه فرستاده شدند؟

در تاریخ ٣٠مرداد١۴٠٠، ٩ شهروند کُرد ایرانی که به‌علت بیکاری و تورم در ایران به صورت قانونی وارد ترکیه شده بودند، می‌خواستند از طریق مرز آبی دریای «اژه» از ترکیه به‌ سوی ایتالیا حرکت کنند؛ اما در استانبول در منطقه «بیکوز» بازداشت شدند. آن‌ها از ترس بازگردانده شدن به ایران خود را سوری معرفی کردند و به همین دلیل  بعد از چهار روز به کشور سوریه فرستاده شدند. ترکیه آن‌ها را به گروه «جیش‌ الحر» یکی از گروه‌های مخالف بشار اسد و مورد حمایت ترکیه در شمال سوریه تحویل داد. 

«ایران‌وایر» پیش‌تر در گزارشی خبر داده بود که این ۹ نفر به همراه ۵۷ پناهجوی اهل اقلیم کردستان عراق به سوریه فرستاده شدند. در شهریورماه، ۵۴ نفر از آن‌ها با پیگیری‌های حکومت اقلیم کردستان به این خطه برگردانده شدند؛ اما سرنوشت ۹ پناهجوی ایرانی، همچنان نامعلوم است. یکی از پناهجویان اهل سلیمانیه که جزو همان ۵۴ نفر بود، پیش‌تر به «ایران‌وایر‌» گفته بود که در روند انتقال آن‌ها به سوریه، ابتدا همگی توسط نیروهای ترکیه به شهر «غازی‌آنتپ» [دیلوک] در جنوب ترکیه منتقل شدند و سپس پناهجویان اهل کردستان ایران را هم به همراه آن‌ها به شبه‌نظامیان «ارتش آزاد سوریه»، از مخالفان دولت «بشار اسد» تحویل دادند. 

 

 

 

پناهجویان کرد ایرانی که به سوریه فرستاده شده‌اند،کجا بودند

«دماوند پاک‌سرشت» ٣۴ ساله راننده بیل مکانیکی، «مبین ولدبیگی» ٢٨ ساله شغل آزاد، «هدایت رخزادی زردویی» ۴۴ ساله شغل آزاد، «فردین درویشی‌پور» ۴۱ ساله شغل آزاد، «بهمن شادروان» ۴۰ ساله کارگر، «سامرند خضرپور» ۲۷ ساله کارگر، «مسعود حیدری» ۳۹ ساله کارگر، «افشار رستمی» ۳۸ ساله فوق لیسانس زبان خارجه و «سعید احمدی» ۳۴ ساله کارگر، همین ۹ نفری هستند که در اسارت جیش‌الحر به سر می‌بردند. 

 

«بیستون پاک‌سرشت» از اعضای خانواده «دماوند» در گفت‌وگو با ایران‌وایر توضیح داد که بیش از ۱۲۰ روز است که خانواده‌ها منتظر آزادی عزیزان خود هستند؛ اما «تاکنون هیچ نهادی نه در داخل کشور پاسخ‌گوست و نه در کشور ترکیه.» به گفته او تاکنون هیچ نهادی به پیگیری‌های خانواده‌ها پاسخی نداده است: «ما به هر شخص و نهادی که فکر کنید، مراجعه کرده‌ایم. از جمله امام جمعه پاوه، آقای لهونی نماینده اورامانات. حتی به تهران آمدیم و مقابل وزارت خارجه تحصن کردیم. از طریق رسانه‌ها خبررسانی داشتیم. اما هیچ پاسخی نگرفتیم تا بالاخره سه‌شنبه ۲۴ آذر ماه که مجبور شدیم جلوی در سفارت ترکیه در تهران تحصن کنیم. اما متاسفانه نه مسئولان سفارت‌خانه پاسخی به ما دادند و نه نیروی انتظامی اجازه داد که ما صدای دستگیر‌شدگان باشیم. تحصن ما مسالمت‌آمیز بود.» 

بیستون در شرح وضعیت این ۹ پناهجو می‌گوید که آن‌ها به شکل جداگانه و کاملا قانونی از طریق مرز هوایی وارد خاک ترکیه شده بودند و قصد داشتند خود را به یکی از کشورهای اروپایی برسانند تا زندگی بهتری برای خود و خانواده‌های‌ خود ایجاد کنند. 

کردستان طبق آمار رسمی در زمستان سال ۱۳۹۸ با نرخ بیکاری ۲۰ درصد، رتبه اول را در ایران را داشت. با توجه به وخیم‌تر شدن اوضاع اقتصادی به نظر می‌رسد که وضعیت بیکاری در این استان، گریبان بسیاری دیگر را هم گرفته است. 

 

آخرین تماس پناهجویان کُرد با خانواده‌ها چه زمانی بوده است؟

 

«راشین رستمی»، خواهر افشار است که در گفت‌وگو با ایران‌وایر توضیح داد، آخرین بار نزدیک به دو ماه پیش با برادرش صحبت کرده است: «ما یک جلسه ۱ دقیقه‌ای داشتیم. او فقط گریه می‌کرد. متوجه شدیم که محل نگهداری آن‌ها بسیار سرد، کیفیت غذا بد است و همگی تحت شکنجه روحی قرار گرفته‌اند. فردی که از آن زندان بیرون آمده بود، با ما تماس گرفت و به ما گفت که محل نگهداری آن‌ها فاجعه است. خیلی‌ها با ما تماس گرفتند و قول آزادی دادند؛ اما بعد از گذشت این همه روز، هیچ تلاشی از آن‌ها ندیدیم.» 

راشین می‌گوید که کُرد بودن این پناهجویان عاملی است که ترکیه، سوریه و ایران هیچ اقدامی در جهت آزادی این ۹ پناهجو انجام ندهند: «در حالی‌که این کشورها باید به ما پاسخ بدهند و ما را از وضعیت بازداشت‌شده‌هایمان مطلع کنند. آن‌چه پیش آمده، نقض حقوق بشر است. اگر ما کُرد نبودیم، این ۹ نفر الان در آنجا زندانی نمی‌شدند.»

او در ادامه صحبت‌های خود گفت که بارها تماس‌هایی به اسم «جیش‌الحر» با خانواده‌ها برقرار شده است و از آن‌ها در ازای آزادی اسرایشان پول خواسته‌اند: «ما اصلا نمی‌دانیم آن‌ها چه کسانی هستند؛ اما می‌دانیم که افرادی با این گروه در تماس هستند. یک بار از ما ۱۰ هزار دلار پول خواستند. یک واسطه با ما تماس گرفت و گفت که از طرف ارتش آزاد است و ما باید به ایران فشار بیاوریم تا بشار اسد زندانیان آن‌ها را آزاد کنند تا بازداشتی‌های ما آزاد شوند.» 

راشین ترکیه را مسئول اصلی این بازداشت می‌داند؛ خصوصا که آن‌ها پاسپورت‌های ایرانی داشتند و به شکل قانونی به ترکیه رفته بودند: «خود ترکیه آن‌ها را دستگیر کرده است. چرا در همان ترکیه زندانی‌شان نکردند؟ چرا آن‌ها را به جیش‌الحر تحویل دادند؟ ما خواهان آزادی زندانیان خود هستیم. ما از تمامی انجمن‌های حقوق بشری، سیاستمداران و مردم ترکیه کمک می‌خواهیم.» 

 

چرا جیش الحر پناهجویان کُرد ایرانی را آزاد نمی‌کرد؟

 

به گفته اعضای خانواده این اسرا، جیش‌الحر عزیزان آن‌ها را در زندان نظامی نگهداری می‌کند. 

راشین می‌گوید: «ما از طریق دکتر مثنی امین، نماینده پارلمان عراق که پیگیر وضعیت زندانیان ما است و همچنین از طریق چند موسسه و نهاد خیریه در ترکیه، پیگیری کردیم. اما تعدادی از اعضای خانواده‌های جیش‌الحر که بیشتر هم زن هستند، توسط نیروهای بشار اسد بازداشت شده‌اند. حالا آن‌ها می‌خواهند پناهجویان بازداشتی ایرانی را در قبال آزادی آن‌ها آزاد و معاوضه کنند. اما به باور ما این مساله غیرممکن است؛ چون نه کشور خودمان یعنی ایران و نه ترکیه و نه حتی سوریه به فکر کُردها نیست. ما را به حال خود می‌گذارند.» 

او در پایان صحبت‌هایش با نگرانی می‌افزاید که ای‌کاش هیچ‌وقت عزیزان‌شان مهاجرت نمی‌کردند که حاصل آن ماه‌ها اسارت در منطقه‌ای جنگ‌زده باشد: «به هیچ قاچاق‌بری نباید اعتماد کرد. چون آن‌ها فقط قول می‌دهند. این قاچاق‌بر هم اهل شهرستان چمچمال در استان سلیمانیه کردستان عراق است که به برادرم و بقیه این گروه گفته بود در صورتی‌که در مرز آبی دستگیر شدند، به ماموران بگویند تابعیت سوری دارند تا فوری آزاد شوند.» 

معلوم نیست چه مذاکراتی میان ترکیه، سوریه و جمهوری اسلامی در جریان است. اما به نظر می‌رسد که این ۹ پناهجوی کُرد ایرانی، گروگان‌هایی هستند که حالا بر سرشان مذاکراتی پشت‌پرده در جریان است؛ مبادله اسیر باشد یا هر معامله دیگری، حقیقت آن است که ماه‌هاست آن‌ها تحت فشار قرار دارند و خانواده‌های‌ آنان در نگرانی و عذاب به سر می‌برند. با توجه به این‌که تابعیت این افراد ایرانی است، جمهوری اسلامی وظیفه حقوقی دارد تا برای آزادی هرچه سریع‌تر ایشان، اقدام کند. اما آیا بازی‌های سیاسی و روابط دیپلماتیک، ارزش حفظ جان و سلامت روان این ۹ نفر را در اولویت خود قرار می‌دهد؟

 

 

مطلب مرتبط:

پناهجویان کرد ایرانی؛ گروگان‌ جیش الحر در سوریه