لوون میناسیان؛ پژوهش‌گر، تاریخ‌نگار و مترجم ارمنی

شادی کریمی، شهروندخبرنگار

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌ خود ساخته‌اند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

***

«لوون میناسیان»، نویسنده، پژوهش‌گر، کتاب‌شناس، تاریخ‌نگار و مترجم ایرانی ارمنی‌تبار خرداد ۱۲۹۹ در روستای ارمنی‌نشین «خویگان علیا»، از توابع شهرستان «فریدن» اصفهان متولد شد. 

پدرش زارع و معلم بود و در یک خانواده تقریباً فرهنگی پرورش یافت.

تحصیلات ابتدایی را در خویگان و دوران دبیرستان را در مدارس ملی ارامنه جلفا و كالج اصفهان كه امروز دبیرستان «ادب» نامیده می‌‏شود، ادامه داد.

پس از اتمام دوران دبیرستان، به مدت ۱۰ سال در خویگان تدریس کرد و هم‌زمان چند سال مدیریت سیار دبیرستان‌های روستاهای ارامنه فریدن را برعهده داشت. علاوه بر این، فعالیت‌هایی در هیات مدارس و انجمن‌های دیگر خویگان داشت.

او در سال ۱۳۳۰ به دعوت هیات امنای مدارس ارمنی جلفا به اصفهان رفت و در این مدارس به آموزش زبان و ادبیات ارمنی پرداخت و به مقام معلم ارشد و مدیر دروس زبان ارمنی دست یافت. در سال ۱۳۶۰ هم پس از ۴۰ سال خدمت آموزشی که ۳۰ سال آن در مدارس ارمنیان جلفا بود، بازنشسته شد.

هم‌چنین پس از تاسیس رشته زبان و ادبیات ارمنی در دانشکده علوم انسانی اصفهان، «لئون میناسیان» از سال ۱۳۴۰ به مدت سه سال به صورت آزاد در کلاس‌های این رشته شرکت کرد.

میناسیان پس از انتقال به جلفا، در سال ۱۳۳۰ هم‌چنان به مشارکت در زندگی اجتماعی ارمنیان ادامه داد. چندین دوره به عضویت هیات مدیره «انجمن فرهنگ دوستان فریدن» برگزیده شد و در سمت نایب رییس و بعدها رییس انجمن انجام وظیفه کرد. 

با آغاز به کار «انجمن فرهنگی جلفا»، سال ۱۳۴۱ به عضویت آن درآمد و به ریاست انجمن انتخاب شد.

او مدتی سرپرست افتخاری موزه ارامنه جلفا بود و مدیریت چاپخانه جلفا را نیز برعهده داشت و پس از بازنشستگی، مسوولیت کتابخانه کلیسای «وانک» نیز به او واگذار شد.

میناسیان در دوران جوانی نوازنده زبردست ویولن بود و دستی نیز در نقاشی داشت. اما سال‌های میان‌سالی و کهن‌سالی او بیشتر صرف تحقیق و نوشتن شد.

میناسیان مدرک آکادمیک نداشت اما آن‌چه باعث ماندگاری و پررنگ شدن نقش او در تاریخ ارامنه ایران شد، تلاش شبانه روزی‌ او برای ثبت و ضبط تاریخ قومی بود که سال‌ها در ایران زندگی کردند و به گفته خودش، بعد از ارمنستان، اصفهان را وطن دوم خود می‌داند.

گردآوری، تنظیم و چاپ اسناد و مدارک بایگانی شده ۳۵۰ ساله کلیسای وانک اصفهان در سال ۱۳۶۲، نگارش بیش از ۹۲ کتاب به زبان ارمنی و بیش از ۲۰ کتاب به زبان فارسی، نگارش بیش از ۷۰۰ مقاله برای روزنامه ارمنی زبان «آلیک»، ۳۰۰ مقاله برای نشریات پژوهشی کشور، چاپ کتاب «تاریخ ۳۵۰ سالۀ ارامنه فریدن» توسط «انجمن ادبی گروگ ملید» در بیروت در سال ۱۳۶۲ و نگارش کتاب‌های «دو فرمان از حضرت رسول و حضرت امیرالمومنین»، تاریخچه اولین چاپخانه ایران در جلفای اصفهان از ۱۶۳۸ تا ۱۹۷۲ میلادی، موسسه‌های ارامنه ایران و فهرست کتاب‌های خطی موزه ارامنه جلفا از جمله آثار شاخص او هستند.

از دیگر تالیف‌ها و ترجمه‌های میناسیان می‌توان به کتاب‌های «از سرایندگان و نوازندگان ارامنه فریدن»، «صومعه‌های ارامنه ایران»، «تاریخ ارمنیان جلفای اصفهان در ۱۴۰ سال اخیر» (۱۹۹۶- ۱۸۵۶) ، «نظر مختصری به آیین مذهبی ارامنه ارتدوکس»، «ارمنیان ایران»، «سفری به بیت‌‏المقدس و اسرائیل» و چندین کتاب دیگر اشاره کرد.

از میان این آثار، شاخص‌ترین اثر میناسیان در زمینه تاریخ‌نگاری، کتاب تاریخ ۳۵۰ ساله ارامنه فریدن است. او در این کتاب که نگارش آن ۱۰ سال به طول انجامید، موفق شد اسناد و مدارک بایگانی شده ۳۵۰ ساله کلیسای وانک را گردآوری و تنظیم کند.

بیش از هزار مقاله و رساله از او در نیم قرن گذشته در نشریات و مجلات مختلف به چاپ رسیده‌ و در ایران، ارمنستان و امریکا به پاس خدمات فرهنگی و علمی او بزرگ‌داشت‌های مختلفی در طول این سال‌ها برگزار شده‌ است.

میناسیان برای سال‌ها فعالیت علمی و پژوهشی، مفتخر به دریافت عنوان مرد سال از سوی «مرکز بیوگرافی بین‌المللی کمبریج» بریتانیا در سال ۱۹۹۷میلادی، دریافت عنوان مرد سال از سوی مرکز بیوگرافی کارولینای جنوبی امریکا در سال ۱۹۹۷ میلادی و دریافت دو نشان «سورپ مسروپ» و یک نشان سلطنتی از «جاثلیق سیلیسی» لبنان در سال ۲۰۰۰ شده است.

امروزه برای اطلاع از تاریخ چاپ ارامنه در ایران، آثار او از معتبرترین منابع هستند که با علاقه باورنکردنی به تاریخ‌نگاری صنعت چاپ ارامنه در ایران پرداخت و بیشتر دستگاه‌ها، ابزار و کلیشه‌های قدیمی چاپ را در طول این سال‌ها جمع‌آوری و نگه‌داری کرد.

میناسیان تا آخرین روزهای زندگی خود نیز دست از تحقیق و نگارش بر نداشت و در موزه- خانه خود در محله جلفای اصفهان با ماشین تایپ قدیمی‌اش که تنها هم‌دم و همراهش بود، روزگار گذراند.

لئون میناسیان بامداد ۱۲ دی ۱۳۹۱، در سن ۹۲ سالگی در اصفهان درگذشت.