عثمان محمدپرست؛ از استادان اهل سنت دوتار نوازی ایران

شیوا سعیدی، شهروندخبرنگار

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌شان ساخته‌اند. شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

***

«عثمان محمدپرست»، معروف به «عثمان خوافی»، از استادان اهل تسنن دوتار نوازی خراسان است که در سال ۱۳۰۷ در خواف به دنیا آمد.

او تا کلاس چهارم درس خواند و از دوران نوجوانی با دوتار مانوس شد. خودش درباره شروع فعالیت‌هایش در عرصه موسیقی گفته بود: «از ۱۲ یا ۱۳ سالگی با دوتار هم‌نواز شدم و هیچ‌گاه استادی در این زمینه نداشتم. دو تار یعنی عشق. دوتار ساز آرام و ملایمی است که هم نوازنده را آرامش می‌دهد و هم مردمی را که علاقه‌مند به این ساز هستند.»

عثمان محمدپرست در خصوص منشا دوتار نوازی گفته بود: «خاستگاه دوتار، سه شهر خواف، تایباد و تربت‌جام است که بیشتر به آهنگ‌های فارسی و محلی می‌پردازند و بعد از آن هم در قوچان، شیروان و بجنورد دوتار رایج است که با آن آهنگ‌های کُردی و ترکی می‌زدند. از آن‌جا هم به ترکمن‌ها در گنبدکاووس رسید که با دوتار آهنگ‌های ترکمنی می‌نواختند.»

محمدپرست آثار مطرح و معروفی دارد که از «چاوشی» و «سرحدی» گرفته تا دیگر مقام‌های این دیار را اجرا کرده است. 

او اولین کسی است که به دوتار در ایران رسمیت داد و «محمدرضا شجریان» و «شهرام ناظری» در کنار دوتارش آواز خواندند.

محمدپرست در چند فیلم، از جمله «گفت زیرسلطه من آیید»، محصول سال ۱۳۶۲ به نویسندگی و کارگردانی «داریوش ارجمند» نیز به ایفای نقش پرداخته‌ است.

در فیلم «فردا»، ساخته «ستسو ناکایاما»، کارگردان ژاپنی که در سال ۱۳۸۰ تولید شد هم نقش یک شوفر کامیون را ایفا کرد. بعد از آن فیلم، عثمان محمدپرست را عوامل فیلم به ژاپن دعوت کردند و در تلویزیون و دانشگاه هنرشان سخنرانی کرد.

او علاوه بر فعالیت هنری، در امور خیریه هم پویا بود و در ساخت بیش از ۹۰۰ مدرسه به همراهی خیرین دیگر مشارکت داشت. 

در هشتم شهریور ۱۳۹۶ خورشیدی، نخستین کاشی ماندگار خراسان رضوی در راستای حفظ میراث ناملموس کشور از سوی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی بر سر در منزل عثمان محمدپرست نصب شد.

هم‌چنین پس از موفقیت در ثبت جهانی دوتار در چهاردهمین اجلاس «کمیته میراث جهانی یونسکو»، نسخه‌ای از گواهی‌نامه ثبت جهانی دوتار که به دو زبان انگلیسی و فارسی نگارش شده بود را به عثمان محمدپرست اهدا کردند.

عثمان محمدپرست از هنر خود برای امرار معاش استفاده نکرد بلکه به عنوان كشاورز، راننده اتوبوس و راننده كامیون برای كسب هزینه‌های زندگی روزمره‌اش فعالیت می‌كرد.

استاد محمدپرست با انتقاد از عدم توجه به هنر، خطاب به متولیان هنری کشور گفته بود: «من حدود ۸۰ سال به موسیقی کشور خدمت کردم اما کسی نیامد به من بگوید دست شما درد نکند. من حقوق از کسی نمی‌گیرم. هیچ‌کس نمی‌پرسد شما که روستایی هستید و چهار کلاس سواد دارید، چه‌طور به این درجه از هنر رسیدی و همه شما را می‌شناسند و اصلا چه‌طور سر از ژاپن و سینما در آوردید؟ من کی هستم؟ چرا بعد از ۸۰ سال خدمت، هیچ‌کس به داد ما نمی‌رسد؟ چرا کسی نمی‌پرسد تو کی بودی که ۹۲۰ مدرسه ساختی؟ مردم بزرگوار کمک کردند و من وسیله بودم. من بانی شدم و با کمک مردم ۹۲۰ مدرسه ساخته شد. من دوتار زدم، مردم عاشق من شدند و پول دادند و این مدرسه‌ها ساخته شدند. اگر از دنیا بروم، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ رفتن من به ضرر هنر تمام می‌شود. یک ایرانی روستایی در خواف به این درجه از هنر رسیده است، چرا من را کسی مسوول رسیدگی موسیقی نکرد که به داد مردم برسم؟ حالا نیز می‌روند کاشی ماندگار منزل ما را می‌شکنند و درِ خانه من حرف‌های ناسزا می‌نویسند.»

تیر ۱۳۹۱، در مراسم نکوداشت عثمان محمدپرست، با حضور هنرمندانی هم‌چون «محمود دولت‌آبادی» از سردیس عثمان محمدپرست خوافی رونمایی شد.

او به دلیل عفونت ریه، در روز  ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۱ در بیمارستان «۲۲ بهمن» خواف  در سن ۹۴ سالگی درگذشت.