غیرواقعی بالاتر بودن نرخ سقط جنین در ایران در مقایسه با آمریکا

«سوده مصباح»، دبیر «هسته ملی مقابله با قتل جنین» و مسئول «پویش مردمی ناجی شو»، روز سه‌شنبه دوم اسفند ۱۴۰۱، در نشست تخصصی «مقابله با قتل جنین و پیامدهای آن»، در سالن شهید رجایی فرمانداری مهریز یزد مدعی شد: «نرخ سقط جنین در ایران بیش از آمریکاست.»

 او در این نشست گفته: «نرخ سقط جنین در ایران اسلامی و شیعی به نسبت جمعیت از نرخ سقط جنین در کشور بی‌خدایی مانند آمریکا بیشتر و این یک فاجعه است، در حالی که در کشورهای دیگر مساله فرزندآوری و افزایش جمعیت در اولویت امور قرار گرفته و دشمن با وسوسه‌های رنگارنگ و عبارت‌های پر زرق و برق و کارشناسان غرق در تجمل و آرایش، نگاه مخاطبان ایرانی را به پدیده فرزندآوری منفی و سیاه کرده است.» به گفته خانم مصباح،‌ «روزانه به میزان ۵-۶ هواپیمای مسافربری، جنین‌های معصوم و بی‌پناه در ایران اسقاط می‌شوند.»

آیا نرخ سقط جنین در ایران بالاتر از آمریکاست؟ رتبه ایران و آمریکا در رنکینگ سقط جنین چندم است؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش پاسخ دهد.

***

روزانه در ایران چند جنین سقط می‌شود؟

طبیعتا وقتی صحبت از سقط جنین در ایران می‌شود، هم سقط قانونی و هم سقط غیرقانونی و هم سقط خود به خودی مد نظر است. سقط قانونی سقطی است که با مجوز پزشکی قانونی و در موارد «فورس ماژور» که جان مادر و سلامت جنین در خطر است، صورت می‌گیرد. ماده ۵۶ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، سقط جنین را ممنوع و مجرمانه اعلام کرده و آورده: 

«مادر صرفا در مواردی که احتمال بدهد شرایط زیر محقق می‌شود، می‌تواند درخواست سقط جنین را به مراکز پزشکی قانونی تقدیم نماید. کلیه مراکز پزشکی قانونی در مراکز استان‌ها مکلفند درخواست‌های واصله را فورا به کمیسیون سقط قانونی ارجاع نمایند. این کمیسیون مرکب از یک قاضی ویژه، یک پزشک متخصص متعهد و یک متخصص پزشک قانونی در استخدام سازمان پزشکی قانونی، حداکثر ظرف یک هفته تشکیل می‌شود. رای لازم توسط قاضی عضو کمیسیون با رعایت اصل عدم جواز سقط در موارد تردید صادر می‌گردد. قاضی عضو در کمیسیون مذکور  با حصول اطمینان نسبت به یکی از موارد ذیل مجوز سقط قانونی را با اعتبار حداکثر پانزده روزه صادر می‌نماید:

الف ـ در صورتی که جان مادر به شکل جدی در خطر باشد و راه نجات مادر منحصر در سقط جنین بوده و سن جنین کمتر از چهار ماه باشد و نشانه‌ها و امارات ولوج روح در جنین نباشد.

ب ـ در مواردی که اگر جنین سقط نشود مادر و جنین هر دو فوت می کنند و راه نجات مادر منحصر در اسقاط جنین است.

ج ـ چنانچه پس از اخذ اظهارات ولی، جمیع شرایط زیر احراز شود:

ـ رضایت مادر

ـ وجود حرج (مشقت شدید غیرقابل تحمل) برای مادر

ـ وجود قطعی ناهنجاری‌های جنینی غیرقابل درمان، در مواردی که حرج مربوط به بیماری یا نقص در جنین است.

ـ فقدان امکان جبران و جایگزینی برای حرج مادر

ـ فقدان نشانه‌ها و امارات ولوج روح

ـ کمتر از چهار ماه بودن سن جنین

 

چند جنین سالانه به طور قانونی سقط می‌شود؟

هیچ گزارش رسمی دال بر تعداد مجوز صادره برای سقط جنین توسط پزشکی قانونی در دسترس نیست. تنها فکت قابل استناد، اظهارات رئیس پزشکی قانونی در کنفرانس‌های مطبوعاتی است که به این پرسش پاسخ داده است. 

«عباس مسجدی آرانی»، رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور، روز ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ در یک نشست خبری تعداد سقط قانونی در سال ۱۳۹۹ را ۸ هزار و ۵۲۰ مورد دانسته و اعلام کرده: در این سال تعداد ۱۱ هزار و ۵۳ مورد پرونده تقاضای سقط در پزشکی قانونی تشکیل شد که کمیسیون به ۸ هزار و ۵۲۰ مورد آن رای مثبت داد.

 در ۲ هزار و ۸۸ مورد نیز کمیسیون رای به سقط نداد. عباس مسجدی آرانی پیشتر تعداد سقط قانونی در سال ۱۳۹۷ را ۹ هزار و ۷۰۰ مورد اعلام کرده بود.

 

چند جنین سالانه به طور غیرقانونی (جنایی) سقط می‌شود؟

مرور رسانه‌ها نشان می‌دهد که اظهارات در خصوص تعداد سقط غیرقانونی در کشور، متفاوت است و اجماعی روی عدد دقیق آن وجود ندارد. مقام‌های مسئول و فعالان مدنی طی ساله‌ای اخیر اعداد متفاوتی از ۱۲۵ هزار تا ۴۰۰ هزار و در مواردی که غیرواقع‌بینانه بودن آن آشکار است تا ۱ میلیون ۳۰۰ هزار سقط را اعلام کرده‌اند. (کل آمار موالید در کشور ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار مورد نیست و خیلی دور از ذهن است که آمار سقط از آمار تولد بیشتر باشد.)

تنها گزارش رسمی از سقط جنین شامل قانونی، غیرقانونی و خودبه‌خودی در کشور، آماری است که سال ۱۳۹۹ توسط دکتر «حامد برکاتی»، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت اعلام شد. او در یک نشست خبری اعلام کرد طبق بررسی انجام شده در سال ۱۳۹۲ که پیش از این هم اعلام شده، آمار سقط جنین حدود ۲۲۰ هزار سقط برآورد شده بود.

 آماری که یک‌بار توسط «علی لاریجانی»، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی نیز در سال ۱۳۹۳ در دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تهران اعلام شده بود. لاریجانی در این نشست گفته بود «در طول سال ۲۲۰ هزار سقط جنین در کشور رخ می‌دهد که ۱۲۰ هزار مورد آن غیرقانونی است». قاعدتا مابقی موارد قانونی و خودبه‌خودی و غیرارادی است.

جز این آمار که توسط مقامات وزارت بهداشت به عنوان آمار رسمی اعلام شده، هیچ سند دیگری از آمار سقط جنین غیرقانونی در دست نیست. آقای حامد برکاتی در همان نشست سال ۱۳۹۹ از انجام یک بررسی ملی در خصوص آمار سقط جنین خبر داده و وعده کرده بود که طی یکی-دو ماه آینده نتایج آن اطلاع‌رسانی شود، ولی هرگز نتایج این پیمایش ملی توسط وزارت بهداشت به‌طور علنی منتشر نشد. 

«رسول قبادی»، کارشناس حوزه جمعیت روز ۵ بهمن ۱۴۰۱ در نشستی تحت عنوان «پیشگیری از سقط جنین و پیامدهای آن»، نتایج یک پیمایش ملی را اعلام کرد که به نظر همین پیمایشی است که آقای برکاتی از آن خبر داده بود، هر چند آقای قبادی تاکید کرد که به دلیل محرمانه بودن این گزارش، آمار آن قابل استناد نیست.

او اظهار داشت: «یک طرحی در سال ۹۸، تحت عنوان «برآورد شیوع سالانه انواع سقط جنین در کشور» به سفارش دفتر جمعیت و سلامت خانواده وزارت بهداشت انجام شده است. در این مطالعه با یک روش در ده استان منتخب کشور، با دو روش غیر مستقیم و مستقیم تعداد سقط را برآورد کرده‌اند.

بر اساس این پژوهش، بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ هزار سقط در کشور تخمین زده شده که انجام می‌شود. بر اساس روش مستقیم ۳۱۰ هزار سقط برآورده کرده و روش غیرمستقیم بسط شبکه‌ای یا شمارش آیتم‌ها بین ۵۳۰ تا ۶۰۰ هزار سقط را نشان داده است». 

به گفته این کارشناس جمعیت نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که ۳۸ درصد سقط جنین عمدی و ۴۴ درصد خودبه‌خودی و ۱۷ درصد به دلایل پزشکی صورت گرفته است. 

 

چند زن ۱۵ تا ۴۴ سال در ایران در سال اقدام به سقط جنین می‌کنند؟

برای انجام مطالعه تطبیقی در خصوص نرخ سقط جنین در ایران و سایر کشورها، نیاز داریم بدانیم به ازای هر ۱۰۰۰ زن ایرانی ۱۵ تا ۴۴ ساله، سالانه چند زن اقدام به سقط جنین می‌کند. براساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ (آخرین سرشماری انجام شده در ایران)، ۲۰ میلیون و ۳۰۵ هزار و ۸۹۹ زن ۱۵ تا ۴۴ سال در ایران زندگی می‌کرده است.

اگر آمار سقط جنین رسمی را ۸ هزار و ۵۲۰ مورد و آمار سقط جنین به طور کلی (قانونی، غیرقانونی و غیر ارادی)  را ۳۱۰ هزار مورد (آخرین پیمایش ملی وزارت بهداشت) در نظر بگیریم، با توجه به جمعیت ۲۰ میلیونی زنان ۱۵ تا ۴۴ ساله ایرانی، می‌توان گفت به ازای هر ۱۰۰۰ زن در این گروه سنی، سالانه معادل ۰.۴ زن به طور قانونی و ۱۵ زن به طور کلی جنین خود را از دست می‌دهند.

اگر این آمار را دقیق فرض کنیم, حدودا روزانه ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ جنین در ایران سقط می‌شود، که با توجه به نرخ ولادت در ایران آمار بالایی است و می‌تواند نشانه دقیق نبودن آن باشد. نرخ ولادت در سال ۱۴۰۰ یک میلیون و ۱۱۶ هزار و ۲۱۱ بوده است، اگر بخواهیم آمار سالانه ۳۱۰ هزار سقط را واقعی فرض کنیم باید بپذیریم که یک مورد از هر ۴ بارداری به سقط منجر شده است.

 

چند زن ۱۵ تا ۴۴ سال در آمریکا سالانه اقدام به سقط جنین می کنند؟

براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی در آمریکا سالانه به ازای هر ۱۰۰۰ زن ۱۵ تا ۴۴ ساله، ۲۰.۸ اقدام به سقط جنین می‌کنند.

این گزارش که در نقشه زیر نیز نمایان است، بالاترین نرخ سقط جنین را متعلق به کشور روسیه می‌داند با نرخ ۵۳.۷ به ازای هر ۱۰۰۰ زن ۱۵ تا ۴۴ ساله و کمترین را متعلق به مکزیک می‌داند با نرخ ۰.۱ به ازای هر ۱۰۰۰ زن در این گروه سنی.

نتایج این گزارش نشان می‌دهد که وضعیت سقط جنین در ایران چیزی مشابه کشور کانادا و قرقیزستان و در میانه جدول کشورهای دنیا قرار دارد که نرخ سقط جنین در آن‌ها بررسی شده است (مشروط بر این‌که آمار غیررسمی منتشره را دقیق فرض بگیریم). حداقل در این جدول ۲۴ کشور به نسبت ایران، نرخ بالاتری از سقط جنین را ثبت کرده‌اند.

 

جمع‌بندی

سوده مصباح، دبیر هسته ملی مقابله با قتل جنین مدعی است: «نرخ سقط جنین در ایران بیش از آمریکاست». این ادعا نسبتی با واقعیت ندارد. براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی در آمریکا به ازای هر ۱۰۰۰ زن ۱۵ تا ۴۴ ساله به طور سالانه ۲۰.۸ سقط جنین روی می‌دهد حال آنکه در ایران براساس آمار رسمی سازمان پزشکی قانونی در خصوص موارد قانونی سقط جنین تنها ۰.۴ سقط به ازای هر ۱۰۰۰ زن در این گروه سنی و براساس آمار غیررسمی و در مجموع سقط قانونی، غیرارادی و غیرقانونی، ۱۵ سقط در این گروه سنی به ازای هر ۱۰۰۰ زن ایرانی، اتفاق می‌افتد.

براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی بالاترین نرخ سقط جنین به کشور روسیه تعلق دارد با  ۵۳.۷ به ازای هر ۱۰۰۰ زن ۱۵ تا ۴۴ ساله و کمترین به مکزیک تعلق دارد با نرخ ۰.۱ به ازای هر ۱۰۰۰ زن در این گروه سنی.

بنابراین «ایران‌وایر» به ادعای خانم سوده مصباح دبیر هسته ملی مقابله با قتل جنین مبنی بر اینکه «نرخ سقط جنین در ایران بیش از آمریکاست»، نشان «حقیقت ندارد» می‌دهد.