روایت تجاوز به کودکان چه در مدارس فوتبال و چه در کلاس‌های آموزشی تازگی ندارد، روند تکرار شونده به خود گرفته است و هیچ نهاد بالادستی هم وظیفه پیگیری و پاسخگویی به خانواده‌ها و جامعه را عهده‌دار نیست.
با آزادی شماری از بازداشتی‌های اعتراضات سراسری، باز هم روایت‌های بیشتری از تجاوز معلوم شد. نیروهای امنیتی برای تحقیر زنان، دختران و پسران دانش‌‌آموز، اقدام به تجاوز یا تعرض جنسی به آن‌ها کرده‌اند.
به تازگی رسانه‌های ایران خبر از تعرض جنسی به ۱۵ نوجوان در تیم «نمازگزاران مساجد مشهد»، در یکی از مدارس فوتبال این شهر دادند؛ خبری تکان دهنده که طی ۱۶ سال اخیر مشابه آن بسیار مخابره شده، ولی در سایه سانسور نهادهای حکومتی و هیات‌های فوتبال قرار گرفته است.
در لایو اینستاگرامی حقوق کودک «ایران‌وایر»، با «رضا محقق»، روان‌پزشک و مشاور بالینی در خصوص کمک به کودک قربانی تجاوز، و اینکه واکنش ما چه باید باشد گفت‌وگو کردیم. این سوال را هم مطرح کردیم که آیا تجاوز قابل درمان و فراموش شدنی است؟
«ایران‌وایر» هر چهارشنبه در اینستاگرام، به‌صورت زنده در مورد مسائل مربوط به حقوق کودکان با کارشناسان حوزه‌های مختلف گفت‌وگو می‌کند. خلاصه گفت‌وگو با رضا محقق را در زیر می‌خوانید:
کمک به کودک قربانی تجاوز چگونه ممکن است؟
تجاوز که برملا می‌شود، نخست این سوال مطرح است؛ واکنش ما در لحظه نخست چگونه باشد؟ آیا اثرات تجاوز در کودکی قابل درمان و فراموش شدنی است؟ چه شرایطی بیشتر کودکان را در خطر تجاوز جنسی قرار می‌دهد؟ آیا کودک مقصر است؟ محارم و نزدیکان خطرناک‌ترند یا غریبه‌ها؟
به گفته رضا محقق، روان‌پزشک، پذیرش اینکه به کودک ما تجاوز شده بسیار مهم است، بعد مرحله مقابله با این اتفاق و یافتن راهی برای درمان مطرح می‌شود. انکار تجاوز اما، گرفتاری مضاعف پیش می‌آورد.
به گفته این روان‌پزشک، مقاربت و آمیختگی با دخول آسیب‌زننده‌ترین نوع سوءاستفاده جنسی از کودکان به‌شمار می‌رود.
رضا محقق با تاکید بر گستردگی سوءاستفاده‌های جنسی از کودکان در ایران، می‌گوید: «مصداق تعرض یا تجاوز جنسی هرگونه بوسیدن، بغل کردن، لمس کردن، نمایش آلت یا نوازش کردن و مالش کردن به قصد لذت، یا ارتباط با بخش خصوصی بدن یک نوزاد یا کودک، یا فرد زیر ۱۸ سال است.»
به گفته او، بخش دیگر تعرض جنسی به کودکان می‌تواند به‌صورت چت ویدیویی، نوشتاری یا ارسال عکس باشد.
کودک همسری نیز بعد دیگر تجاوز به کودکان محسوب می‌شود.
مقصر تجاوز کیست؟ کودک، خانواده یا متجاوز؟
دکتر رضا محقق می‌گوید وقتی مقوله «مقصر» را پیش می‌کشیم، یعنی مساله را به این سمت هدایت می‌کنیم که مسوولیت کجاست؟
پاسخ روشن است، کودک هیچگونه مسوولیتی بابت آزاری که می‌بیند ندارد. کودک هم تروما تجربه کرده هم به بدن، روان و نواحی خصوصی او تجاوز شده است.
در درجه نخست، مقصر فرد متجاوز است بعد خانواده‌ای که مسوول نگهداری از کودک است. در درجه سوم، همه سیاستگذارن جامعه به‌دلیل ناتوانی در ایجاد فضایی برای پیشگیری، درمان و قانونگذاری و پیگیری مناسب مقصر هستند.
کودک مورد تجاوز قرار گرفته، شایسته حمایت و کمک است تا احساس از دست رفته‌اش را نسبت به خود پیدا کند.
کودک مورد تجاوز یا آزار جنسی قرار گرفته چه حالاتی دارد؟
دکتر رضا محقق با تاکید بر این نکته که تجاوز تنها معنای دخول یا مقاربت کامل ندارد، می‌گوید: «کسانی که مورد تجاوز قرار می‌گیرند آسیب‌های فراوانی می‌بینند. این افراد آسیب‌های جسمی فراوانی تجربه می‌کنند، نواحی تناسلی آن‌ها دچارآسیب‌هایی همچون عفونت، خونریزی و پارگی می‌شود. از نظر روانی دچار، ترس، اضطراب، مشکلات روحی شده، کابوس می‌بینند، شب ادراری یا ناخن جویدن پیدا می‌کنند، در نشستن دچار مشکل می‌شوند، اعتماد‌به‌نفس و عزت‌نفس خود را از دست می‌دهند، منزوی و گوشه‌گیر می‌شوند، نسبت به بدن خود حس بدی پیدا کرده، و اغلب اختلالات خوردن پیدا می‌کنند.
بسیاری از فرارهای از مدرسه یا خانه هم به همین دلیل رخ می‌دهد. ترک تحصیل یا افت تحصیل، گرایش به مصرف مواد مخدر، بی‌قیدی در رفتارهای جنسی، همه از عوارض و نشانه‌های آزار جنسی دیدن است.
اگر بخواهیم وضعیت سوءاستفاده جنسی از کودکان در دنیا را بررسی کنیم، ایران کجا ایستاده است؟
به گفته این روان‌پزشک، تجاوز در بزرگسالان با قید اینکه با رضایت صورت گرفته یا بدون رضایت آن‌ها صورت گرفته دسته‌بندی می‌شود، ولی در مورد کودکان چنین شرطی وجود ندارد. در کودکان رضایت برای انجام عمل جنسی از هر نوع آن مطرح نیست، چون کودکان به‌دلایل مختلف قدرت اینکه بتوانند رضایت بدهند یا ندهند، ندارند. از این جهت، موضوع به‌طور مضاعفی در مورد کودکان حساس است وردر محاکم دنیا هم آزار جنسی کودکان خیلی جدی‌تر و تابوتر است، و احکام سنگین‌تری برای آن در نظر می‌گیرند.
او توضیح می‌دهد: «در دنیا از میان تمام کسانی که جنس زنانه یا دخترانه دارند و مورد آزار جنسی قرار می‌گیرند، حدود ۱۹.۷ درصد کودکان را شامل می‌شوند که آمار بسیار بالایی است و ۷.۹ درصد کسانی که مذکر هستند، به یک شکلی در طول زندگی خود مورد یکی از اشکال آزار و اذیت جنسی قرار گرفته‌اند. متاسفانه در ایران، آمار قابل استنادی در این خصوص موجود نیست.»
به گفته دکتر رضا محقق، به‌طور کلی در برخی مناطق دنیا، به‌ویژه در آفریقای جنوبی، بالاترین نرخ سوءاستفاده جنسی از کودکان ثبت شده است. آمریکا و آسیا در میانه جدول قرار دارند و در اروپا کمترین میزان سوءاستفاده جنسی از کودکان ثبت شده است.
چرا آمار سوءاستفاه جنسی از کودکان در کشورهای خاورمیانه گزارش نمی شود؟
این روان‌پزشک، دلیل گزارش نشدن تجاوز به کودکان در ایران یا سایر کشورهای خاورمیانه را فقر اقتصادی، فرهنگی، تحصیلاتی و پدرسالاری عنوان می‌کند. به گفته او، تشویق یا اجبار کودک به رازداری همراه با ترساندن یا تهدید او، یا ترس از انتقام توسط فرد متجاوز، از دیگر موارد گزارش ندادن تجاوز است.
کودک فکر می‌کند اگر به کسی گزارش کند، کسی از او نمی‌پذیرد. بیشترین موارد سوءاستفاده جنسی از کودکان یعنی بین ۷۰ تا ۸۰ درصد، در حیطه نزدیکان، افراد خانواده، دوستان یا آشنایان کودک رخ می‌دهد.
به گفته این روان‌پزشک، گاهی هم شخصی که مورد تجاوز قرار گرفته است دچار سردرگمی، گیجی و بحران روحی می‌شود و نمی‌تواند این مسائل را درک کند، چون متناسب با سن او نیست. چون تجاوز در محیطی دور از دسترس و آگاهی مراقبین کودک رخ می‌دهد، او فکر می‌کند باید تجاوز را همچون یک راز، غم، رنج و تراما در درون خود نگه دارد، بنابراین خود‌به‌خود گوشه‌گیر، منزوی و کم‌حرف می‌شود. جسارت فاش کردن را پیدا نمی‌کند، سیستم ضعیف عمل می‌کند.
فرهنگ اطاعت، از دیگر موارد است. در فرهنگ‌هایی که احترام و ادب و آبرو بسیار مهم است، کودک در اولویت قرار نمی‌گیرد. این موارد آسیب‌زا هستند و جسارت حرف زدن را از کودک می‌گیرد.
آیا کودک مقصر است؟
دکتر رضا محقق می‌گوید: «در بسیاری از موارد، اطرافیان به کودک می‌گویند چرا اجازه دادی، یا چه کاری کرده بودی که این بلا سر تو آمد یا سر ما آمد؟ حتی خانواه‌ها بلا سر فرزند را اشاره نمی‌کنند و می‌گویند چه کار کردی که آبروی ما رفت؟»
او ادامه می‌دهد: «چون اکثر سوءاستفاده‌های جنسی از کودکان از سوی افراد نزدیک به کودک رخ می‌دهد، کودک با خود می‌گوید این کار با همه کودکان انجام می‌شود یا با همه بچه‌ها انجام می‌شود؟ اگر فاش کنم چه بلایی سر این فرد می‌آورند؟ کودک از ترس از دست دادن حمایت فرد متجاوز، حرفی نمی‌زند. اگر می‌خواهیم با آزار جنسی کودکان مقابله کنیم، باید بدانیم این گلوگاه‌ها کجا هست تا بتوانیم این موارد را در آموزش‌ها، وضع قوانین و مهارت‌هایی که یاد می‌دهیم، بگنجانیم.»
به گفته او، در مورد سوءاستفاده جنسی از کودکان گفته می‌شود فرد آزارگر بالای ۱۶ سال سن دارد، یا کودک دست‌کم ۵ سال از او کوچکتر است. این تفاوت سنی، تفاوت قدرتی ایجاد می‌کند که کودک را تحت سیطره خود قرار می‌دهد.
تجاوز در مدارس فوتبال و مرگ آرزوی کودکان
در طی دو دهه گذشته، بارها مساله تجاوز به کودکان در مدارس فوتبال مطرح شده است. به گفته دکتر رضا محقق، کودکانی که به مدارس فوتبال می‌روند، عمدتا با این آرزو یا ایده‌آل که ستاره یا قهرمان خواهند شد یا اینکه در آینده به ثروت هنگفتی خواهند رسید، شروع می‌کنند. به‌خصوص اگر از قشر محروم پر از استعداد باشند؛ بنابراین تجاوز به این کودکان، مرگ آرزوهای آن‌ها را سبب می‌شود.
از کی و کجا باید به کودکان آموزش جنسی داد؟
آموزش‌ها به گفته این دکتر روان‌پزشک باید از بستر خانه و خانواده آغاز شود. کودک باید از سنین بسیار کودکی با بدن خود آشنا شود، به این معنا که بخشی از بدن که به‌عنوان بخش خصوصی بدن تعریف می‌شود، کسی غیر از خود فرد و مراقبین درجه یک او، آن هم با شروط خاصی اجازه دست زدن، نزدیک شدن، لمس کردن، نگاه کردن به بخش‌های خصوصی بدن را ندارند.
بچه باید آموزش ببیند بخش هایی از بدن، تنها مخصوص او هستند. او مالک کل بدن، به‌ویژه بخش‌های خصوصی است. باید به آن‌ها بگویند این بخش‌ها را باید از دید و دسترس دیگران دور نگهداری، تا آسیب نبینی.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر