هندبال جهانی زنان؛ از مبارزه با حریف و حجاب، تا پدیده شدن

وبسایت فدراسیون جهانی هندبال، در آستانه آغاز رقابت‌های جام‌جهانی زنان، در گزارشی، ستاره‌هایی که نباید درخشش و نمایش آن‌ها را در این رقابت‌ها از دست داد، معرفی کرده است.

نام «فاطمه مریخی»، ستاره ۱۸ ساله تیم ملی هندبال زنان ایران نیز در این گزارش به چشم می‌خورد؛ از او به‌عنوان مدافع چپی قدرتمند، تکنیکی و غیرقابل پیش‌بینی نام برده شده که می‌تواند یکی از پدیده‌های این دوره از مسابقات نیز باشد.

رقابت‌های جام‌جهانی از چهارشنبه۸آذر (۲۹ نوامبر)، به میزبانی مشترک دانمارک، سوئد و نروژ برگزار خواهد شد. در این گزارش، نگاهی به روند ورزش هندبال ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ و آغاز حکومت جمهوری اسلامی می‌اندازیم.

***

آیا می‌توانید هندبال زنان را از تلویزیون ببینید؟

گزارش وبسایت رسمی فدراسیون جهانی هندبال در مورد فاطمه مریخی این‌گونه آغاز می‌شود: «زمانی که مسابقات قهرمانی جهان زنان در اسپانیا را از تلویزیون تماشا می‌کردم، افتخار داشتم که ایران برای اولین بار در آنجا حضور دارد.»

گزارشگر در ادامه نوشته است که حالا اما فاطمه مریخی نیازی نیست که این مسابقات را از تلویزیون ببیند، چون خودش در این مسابقات حاضر است.

آنچه فاطمه مریخی «نتوانسته» بگوید و گزارشگر وبسایت فدراسیون جهانی نیز «نمی‌دانسته» که بنویسد، این است که رقابت‌های ورزش زنان از صداوسیما جمهوری اسلامی پخش مستقیم نمی‌شود. برخی رشته‌ها حتی ثانیه‌هایی از آن نیز نباید روی آنتن تلویزیونی قرار بگیرند، چون از دیدگاه حکومت، پخش تصاویر ورزش زنان، «خلاف شرع» است.

دوره گذشته این رقابت‌ها اما توسط شبکه «صدای آمریکا» (VOA) پوشش تصویری داده شد و تصاویر درخشش بازیکنان هندبال زنان ایران نیز روی صفحات اجتماعی شبکه‌های خبری قرار گرفت.

در ادامه این گزارش نوشته شده که درخشش فاطمه مریخی با به ثمر رساندن ۳۸ گل در بازی‌های نوجوانان قهرمانی آسیا، از او چهره‌ای ویژه و یک استعداد خاص برای آینده هندبال ایران و جهان ساخته است.

 

کمیته المپیک روی نام دختران هندبالیست خط زده بود

ممنوعیت پخش مستقیم رقابت‌های هندبال زنان در صداوسیما، تنها تبعیض جنسیتی یا تنها مشکل زنان هندبالیست نیست.

کمیته المپیک جمهوری اسلامی، خرداد۱۴۰۲ با اعزام این تیم به رقابت‌های آسیایی «هانگژو» مخالفت کرد و نام این تیم را نیز مانند نام تیم بسکتبال زنان ایران، از فهرست تیم‌های اعزامی به بازی‌های آسیایی ۲۰۲۲ هانگژو کنار گذاشت.

«الهام سلوکی»، سرپرست تیم ملی هندبال، در واکنش به حذف نام این تیم گفته بود که مسوولین کمیته المپیک و وزارت ورزش اگر از تیم هندبال زنان ایران حمایت نمی‌کنند، لااقل باعث ناامیدی دختران هندبالیست نیز نشوند.

بخشی از دلیل توقع برای اعزام تیم ملی هندبال به رقابت‌های آسیایی، درخشش هندبالیست‌های زن ایران در جام‌جهانی ۲۰۲۱ اسپانیا بود. دخترانی که برای نخستین بار در رقابت‌های جهانی حضور داشتند، در ۷ دیدار خود به یک پیروزی و ۶ شکست رسیدند. اما نمایش آن‌ها فوق‌العاده بود. شکست‌هایی نزدیک و البته انتخاب شدن سه بازیکن در روزهایی که تیم ملی شکست می‌خورد.

«فاطمه خلیلی»، دروازه‌بان تیم ملی ایران، دو بار پس از رویارویی مقابل تیم‌های ملی نروژ و آنگولا، به‌عنوان بهترین بازیکن میدان انتخاب شد و «الناز قاسمی»، پس از دیدار با تیم ملی ازبکستان، مورد تقدیر فدراسیون جهانی قرار گرفت و عنوان بهترین بازیکن را به دست آورد.

اما کمیته المپیک جمهوری اسلامی که پیش از آغاز رقابت‌های آسیایی، در گزینش ورزشکاران و تیم‌های اعزامی، حساسیت‌ها و ملاک‌هایی غیر از مسائل فنی را در نظر می‌گرفت، از حضور این تیم در بازی‌های آسیایی خودداری کرد.

 

از هندبال زنان، پیش و پس از انقلاب چه می‌دانیم؟

مقایسه زندگی هندبال زنان ایران، پیش و پس از انقلاب، نشان‌دهنده میزان عقب‌ نگه‌داشتن سیستماتیک زنان هندبالیست و از دست رفتن چند نسل طلایی است.

فدراسیون هندبال ایران سال ۱۳۴۷ آغاز‌به‌کار می‌کند. نخستین تیم‌های مردان سال ۱۳۴۸ شکل می‌گیرند و اولین دوره رقابت‌های آموزشگاهی و لیگ هندبال مردان ایران نیز، سال ۱۳۴۹ برگزار می‌شود. هم‌زمان با تاسیس تیم‌های مردان، فدراسیون هندبال، تیم‌های آموزشگاهی را در سال ۱۳۴۸ راه‌اندازی می‌کند و سال ۱۳۴۹، نخستین دیدار تیم‌ ملی هندبال زنان ایران مقابل تیم هندبال کویت برگزار می‌شود.

فدراسیون هندبال، از سال ۱۳۵۴ به‌صورت رسمی به عضویت فدراسیون جهانی در می‌آید و لیگ زنان و مردان هندبال ایران، به‌صورت حرفه‌ای آغاز‌به‌کار می‌کنند.

پس از انقلاب، هندبال زنان ایران، بیش از یک دهه از هرگونه فعالیت منع می‌شود. اولین دوره رقابت‌های هندبال زنان در ایران از سال ۱۳۷۰ و به‌صورت منطقه‌ای با حضور ۴ تیم آغاز شد. تا سال ۱۳۷۹ فقط ۵ دوره این بازی‌ها به‌صورت نامنظم برگزار شده بود، به‌صورتی‌که از سال ۱۳۷۵ تا سال ۱۳۷۷، هیچ تیمی اصلا در این رقابت‌ها شرکت نکرد.

اسفند ۱۳۸۴، فدراسیون هندبال آنچه «لیگ برتر» هندبال زنان می‌نامید را با حضور ۶ تیم برگزار کرد؛ سال ۱۳۵۴ بیش از ۳۰ تیم هندبال زنان در سطح لیگ و آموزشگاه‌ها حضور داشتند. این رقابت‌ها حالا با حضور ۸ تیم در سطح کشور برگزار می‌شود.

نخستین حضور زنان ایرانی پس از انقلاب در بازی‌های بین‌المللی و خارج از کشور نیز به سال ۲۰۰۸ میلادی (۱۳۸۷ خورشیدی) برمی‌گردد. نکته قابل توجه در مورد زنان هندبالیست ایران این است که آن‌ها در فاصله ۱۵ سال پس از بازگشت دوباره به رقابت‌ها و با‌وجود کمبود امکانات محسوس، به دو مقام ششم و یک مقام چهارم آسیا دست یافته و دو بار حضور در رقابت‌های جهانی را تجربه کرده‌اند.

این تیم آذر۱۴۰۱ با شکست دادن استرالیا، موفق شد بار دیگر جواز حضور در رقابت‌های جهانی را به دست آورد.

 

دو مبارزه در یک زمین؛ حجاب و حریف

فاطمه مریخی، نمونه‌ای از یک بازیکن درخشان، استعداد بالقوه و دختری آینده‌دار در هندبال زنان است. وبسایت فدراسیون جهانی به نقل از او نوشته است: «با حضور تیم های مطرح اروپایی، مسابقات جهانی دشوارتر می‌شود. اما همه ما تلاش می‌کنیم تا فاصله‌مان را با آن‌ها جبران کنیم.»

نه امکانات دختران ایران با آن‌ها برابر است و نه حتی وضعیت حضورشان در زمین مسابقه. آنچه علی خامنه‌ای در دیدارهای خود با ورزشکاران بر آن اصرار می‌ورزد و «حجاب اسلامی» می‌نامد، به‌عنوان یک اجبار و به‌عنوان حریف اول، مقابل دختران ورزشکار ایرانی در رقابت‌های ورزشی قرار می‌گیرد.

فدراسیون جهانی هندبال، در کنار فاطمه مریخی، به نام‌هایی همچون «پترا سیمون» از مجارستان، «لیلیانه ماریو» از آنگولا، «سارا بوکتیت» از فرانسه، «ژولی اسکاگلیون» از دانمارک، «تیرا اکسنر» از سوئد، «سورا ایشیکاوا» از ژاپن، «پائولا آکرون» از اسپانیا و «شارلوت شوله‌ ووا» از چک نیز اشاره کرده است.

هیچ‌یک از این ستاره‌ها مجبور نیستند که بخشی از وظیفه خود را، صادرات و نمایش دادن ایدئولوژی‌های مذهبی و سیاسی رهبران کشورهای خود بدانند.

زنان هندبالیست ایران در این رقابت‌ها با تیم‌های ژاپن، آلمان و لهستان دیدار خواهند کرد.