چرا تروریستی اعلام کردن سپاه پاسداران برای اتحادیه اروپا دشوار است؟

زمزمه‌های تروریستی اعلام کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از سوی کشورهای اروپایی، دوباره به راه افتاده است. بلژیک این خواسته را در اتحادیه اروپا مطرح کرده و در مجلس عوام بریتانیا هم، نمایندگان درباره آن صحبت می‌کنند.

***

در‌حالی‌که در زمان سرکوب‌های مرگبار اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» در ایران، اعلام سپاه به‌عنوان یک سازمان تروریستی از خواسته معترضان بود و ممکن نشد، این بار پس از حمله پهپادی و موشکی مستقیم سپاه به اسراییل، لزوم تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و تروریستی اعلام شدنش، در اروپا مطرح شده است.

«الکساندر دی‌کرو» نخست‌وزیر بلژیک، در نشست رهبران اتحادیه اروپا، از لزوم تروریستی اعلام شدن سپاه حمایت کرده و «حاجا لحبیب»، وزیر خارجه این کشور گفته تحریم‌های جدید علیه جمهوری اسلامی ایران باید شامل سپاه پاسداران هم باشد.

هنوز بر سر اینکه کدام مبنای قانونی می‌تواند اساس اضافه شدن سپاه پاسداران به تحریم‌های اتحادیه به‌عنوان یک گروه تروریستی باشد، توافقی میان ۲۷ دولت عضو اتحادیه اروپا نشده است. «اولاف شولتس»، صدراعظم آلمان گفته بود این اقدام هنوز مستلزم بررسی‌های بیشتر است.

 هیچ دولتی در اروپا با چنین پیشنهادی به‌طور علنی مخالفت نکرده است.

«ریشی سوناک»، نخست وزیر بریتانیا که کشورش دیگر عضوی از اتحادیه اروپا نیست هم گفته است که ایران همراه روسیه و چین، محوری از دولت‌های خودکامه است که «در حال سرمایه‌گذاری هنگفتی نظامی و تقویت قابلیت‌های سایبری و فناوری ارزان، مانند پهپادهای انتحاری شاهد است که ایران به سمت اسراییل شلیک کرد.»

سوناک پس از حمله ایران به اسراییل، با فشار فراحزبی برای تعیین کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران به‌عنوان یک گروه تروریستی مواجه است. فضای حاکم بر اتحادیه اروپا، بر رویکرد بریتانیا هم اثر خواهد گذاشت.

تابویی که یک بار شکسته شده است

سپاه پاسداران اکنون از طرف دولت ایالات متحده در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار دارد؛ چنین تابویی در دوره ریاست‌جمهوری «دونالد ترامپ» شکسته شده است.

نیروی «قدس»، شعبه برون مرزی سپاه و شماری قابل توجهی از فرماندهان ارشد و میانی سپاه هم در‌حال‌حاضر از سوی اتحادیه اروپا تحریم‌اند و از سوی هیات حقیقت‌یاب مستقل  بین‌المللی که توسط شورای حقوق‌بشر تاسیس شده، مظنون به ارتکاب به جنایت علیه بشریت هستند.

این وضعیت، زمینه مناسبی برای یافتن مبنای قانونی تعیین سپاه به‌عنوان سازمان تروریستی فراهم می‌کند اما چنین تصمیمی به دلیل مراوداتی که بین ایران و اروپا وجود دارد، ابعاد و پیامدهای بسیار متفاوت‌تری با اقدام مشابه آمریکا خواهد داشت.

سازمانی نظامی که ایران را بلعیده است

تسلط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بر همه وجوه حکمرانی و تنیده شدن آن بر پیکر اقتصاد ایران در دو دهه اخیر چنان گسترده شده که تقریبا دیگر هیچ بخش دولتی باقی نمانده که از سپاه قابل تفکیک باشد یا اگر خصوصی بود، بدون در نظر گرفتن منافع سپاه، قادر به ادامه حیات باشد. از صنایع کوچکی همچون کاغذسازی و پارچه بافی، تا اموری همچون ساخت واکسن، کشت و صنعت، همه‌جا دست سپاه در کار است.

مقام‌های جمهوری اسلامی که زمانی بلعیده شدن بخش‌‌های مختلف در ایران توسط سپاه را منکر می‌شدند، امروز با استناد به اصل ۱۴۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی، کلیه فعالیترهای اقتصادی سپاه را توجیه می‌کنند. سپاه حتی اقتصاد زیرزمینی ایران که شامل قاچاق کلان کالا و ارز است را، تحت کنترل خود دارد.

«محمود احمدی‌نژاد»، رییس‌جمهور اسبق، به همین دلیل افراد سپاه را به کنایه «برادران قاچاقچی» خواند. جانشین او «حسن روحانی»، اصطلاح «خصولتی سازی» را وارد ادبیات سیاسی ایران کرد. کلمه حاصل ترکیب دو واژه «خصوصی و دولتی»، که منظور از آن خرید سازمان‌ها و نهادهای دولتی به اسم خصوصی‌سازی، ولی در باطن توسط شرکت‌های سرمایه گذاری سپاه پاسداران است. 

الگوی خرید شرکت مخابرات ایران وابسته به وزارت ارتباطات توسط یکی از هلدینگ‌های وابسته به سپاه و خارج کردن آن از کنترل دولت و حاکم شدن این نهاد نظامی بر آن، اینک در تمام بخش‌های اقتصاد ایران قابل مشاهده است.

دولت و مجلس در اشغال سرتیپ‌ها

تعداد قابل توجهی از مقام‌های ارشد دولت شامل دفتر رییس‌جمهور و کابینه، از اعضای سپاه پاسداران هستند. وزیر کشور یعنی «احمد وحیدی»، فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه است. وزیر نفت پیشین در کابینه «ابراهیم رئیسی»، سرتیپ سپاه و معاون اقتصادی نیروی قدس بود. جانشین او قراردادهای متعددی نفتی و گازی به سپاه واگذار کرده است و بازوی اقتصادی آن یعنی قرارگاه اقتصادی خاتم الانبیا را، بزرگترین پیمانکاری دولت ایران کرده است.

وزیر خارجه «حسین امیرعبداللهیان»، از اعضای نیروی قدس است و در دانشگاه این وزارتخانه، درباره گروه‌های نیابتی سپاه در منطقه خاورمیانه، به دانشجویان درس می‌دهد. این وضعیت سه وزیر کلیدی دولت است، اما سایر وزارتخانه همانند وزارت صنعت، معدن و تجارت یا مدیران دفتر رییس‌جمهور هم، از فرماندهان میانی سپاه یا از نفرات کلید نهاد شبه نظامی آن، یعنی بسیج هستند. تقریبا تمامی استانداران ایران، سپاهیان با درجه سرتیپی‌اند.

وضعیت در مجلس شورای اسلامی هم مشابه دولت است و سپاه آنجا را هم در اختیار خود دارد. «محمدباقر قالیباف»، سرتیپ سپاه و فرمانده پیشین نیروی هوایی سپاه است. حدود دو سوم اعضای هیات‌رییسه مجلس، فرماندهان و اعضای سپاه و بسیج‌اند. نمایندگان میدان‌دار و اصلی مجلس هم عمدتا از اعضای سپاه هستند. اگر سپاهی نیستند، بسیجی، یا نزدیک به سازمان اطلاعات سپاه‌اند. 

حداقل ۲۴ نماینده سپاهی مجلس که عمدتا هم درجه‌ سرتیپی و برخی سرهنگی دارند، عملا پارلمان ایران را کنترل می کنند. سرتیپ «اسماعیل کوثری»، جانشین فرمانده قرارگاه امنیتی ثارالله بوده و «جواد کریمی‌قدوسی»، دیگر سرتیپ سپاه، فرد سازمان اطلاعات آن در مجلس است.

«هما»، هواپیمایی ملی جمهوری اسلامی ایران، ۱۹ پرواز هفتگی به فرودگاه‌های اروپایی دارد. در تمام این پروازها، ماموران سپاه پاسداران انقلاب حضور دارند که از بخش حفاظت هوایی‌ هفتگی به‌عنوان ماموریت خارجی، به آلمان، ایتالیا، هلند، فرانسه، مجارستان، یونان، اسپانیا و سوئد سفر می‌کنند.

در‌صورتی‌که اتحادیه اروپا، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را وارد فهرست سازمان‌های تروریستی کند، باید جلوی ورود این افراد و صدها مشابه آن را بگیرد، حساب‌ها و دارایی‌های کنونی آن‌ها را مسدود کند و متوجه مراوده مالی صدها شرکت‌ صوری و نهاد مرتبط با سپاه با شرکت و سازمان‌ها و اتباع اروپایی باشد که انگیزه‌های متفاوتی از ضربه زدن به چهره‌های مخالف حکومت در اروپا، تا خرید قطعات مورد نیاز پهپاد دارند.

با این تصمیم احتمالی، اتحادیه اروپا خود را با وضعیتی روبه‌رو می‌کند که مشابه برخورد مثلا با القاعده یا حتی حزب الله لبنان نیست که سازمان‌هایی کم‌و‌بیش کوچک با گردش مالی به نسبت محدود هستند.

اگر سپاه از سوی اتحادیه اروپا تروریستی اعلام شود، برای اولین بار بخش نظامی یک حکومت با جمعیت ۸۵ میلیون نفر از سوی ۲۷ دولت، وضعیتی مشابه گروه القاعده در اروپا می یابد.

احتمال عملی شدن این ایده وجود دارد، اما ابعاد پیدا و پنهان این اقدام نشان می‌دهد که تا چه حد تصمیم‌گیری درباره آن برای رهبران اتحادیه اروپا سخت است و چرا تاکنون، از زیر بار آن خود را کنار کشیده است.