داشتن تعمد در دروغپراکنی و استفاده تاکتیکی از خبر جعلی، ماهیت عمل را به کلی تغییر میدهد. گاهی رسانهها یا کاربران شبکههای اجتماعی ناآگاهانه و بدون قصد و غرض، دروغی را با دیگران به اشتراک میگذارند ولی برخیها با علم به دروغ بودن یک خبر و با برنامه آن را نشر میدهند. اولی را «میساینفورمیشن» و دومی را «دیساینفورمیشن» خواندهاند. میساینفورمیشن امری طبیعی است و در کار اطلاعسانی میتواند سهوا اتفاق افتد و فرد منتشر کننده این تصور را دارد که اطلاعات درستی را به جامعه منتقل میکند. چنین خطایی در کار رسانهای عجیب و بعید نیست. ولی در دیساینفورمیشن، طرف میداند دروغپراکنی میکند و عامدانه این کار را به منظور آسیب رساندن به یک فرد، یک گروه اجتماعی یا یک کشور انجام میدهد و گاهی حتی از آن به صورت تاکتیکی، برای جنگ اطلاعاتی استفاده میکند. مهم این است که به عنوان مخاطب، تفاوت این دو را بدانیم و بدانیم چهگونه دیساینفورمیشن را شناسایی کنیم و فریب آن را نخوریم.
قبل از ورود به چگونگی تشخیص دیساینفورمیشن، به این گزارش خبرگزاری «تسنیم» که روز ۲۳ اسفند ۱۴۰۱ با عنوان «بازی جدید منافقین با کارت میرحسین موسوی» منتشر شده است، نگاه کنید. این یک نمونه خوب و واضح برای شناخت دیساینفورمیشن است.
در این گزارش آمده است:
- گروهک منافقین برای جا نماندن از رقابت منشوری با دیگر گروهکهای ضدانقلاب در خارج از کشور، در حال تهیه یک منشور با واسطهگری «اردشیر امیرارجمند» است تا این منشور به نام میرحسین موسوی اعلام شود.
- بر اساس اخبار موثق، پس از صدور منشور سخیف تیم «مصی» [مسیح علینژاد]و «پهلوی» و «کومله» و شرکا، گروهک تروریستی منافقین در رقابت با آن تیم، شروع به تدوین منشوری با مشارکت به اصطلاح «چریکهای فدایی خلق» و مجموعه تجزیهطلبان قومی همچون حزب منحله «دمکرات» و «خُبات» و «خلق عرب» و «پاک» و... کرده است. از سوی دیگر، جریان چپ مارکسیستی متشکل از به اصطلاح «فداییان» و «اتحاد جمهوری خواهان» و بخشی از «جبهه ملی خارج از کشور» در هفته گذشته منشوری منتشر کردند. علاوه بر اینها، گروهک تروریستی منافقین به اردشیر امیرارجمند، عامل آن گروهک و مشاور ارشد یکی از سران فتنه ۸۸ ابلاغ کرده است برای تحتالشعاع قرار دادن منشورهای پیش گفته، بهویژه منشور «پهلوی، کومله و شرکا»، منشور دیگری تدوین کند تا طبق روال گذشته، به نام میرحسین موسوی منتشر شود.
- بنا بر این گزارش، اردشیر امیرارجمند متن مورد نظر گروهک منافقین را در چارچوب ابلاغ شده تدوین و از طریق سرپلهای داخلی (دختران موسوی) به اطلاع وی و نیز به آگاهی دو زندانی ضدامنیتی مستقر در زندان اوین رسانده تا از منشور حمایت کنند. محتوای اصلی منشور القایی به میرحسین موسوی، تشدید خط عبور از قانون اساسی جمهوری اسلامی و گامی دیگر به سوی راهبرد براندازی است.
اول: باید بدانیم چرا این خبر جعلی است؟
فارغ از محتوای اطلاعات منتشره، از منظر سواد رسانهای، اطلاعات زیر میتوانند مصداق خبر جعلی باشند:
- اطلاعات بدون منبع یا بدون منبع معتبر
- اطلاعات منتشره بدون سند توسط رسانه فاقد اعتبار
- اطلاعات منتشره بدون مشخص بودن نام نویسنده و رای اطلاعات
- اطلاعات جانبدارانه
- اطلاعاتی که صحت آن توسط سایر منابع اطلاعاتی تایید نشدهاند
از این رو میتوان گفت گزارش خبرگزاری تسنیم مصداق بارز یک خبر جعلی است، چراکه خبر منتشره منبع ندارد، هویت نویسنده آن هم روشن نیست. خبرگزاری تسنیم نیز رسانهای وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بخشی از دستگاه پروپاگاندا حکومت است. نویسنده نیز مطلب را به نقل از «اخبار موثق» آورده است ولی نمیگوید این منبع کیست. همه ایرادات وارده به این مطلب، بر جعلی بودن این گزارش دلالت دارند.
دوم: از کجا بدانیم که این خبر جعلی، مصداق دیس یا میس اینفورمیشن است؟
همانطور که در بالا آمد، تفاوت دیس یا میس بودن این اینفورمیشن، در آگاهانه، تاکتیکی و هدفمند بودن انتشار اطلاعات جعلی است. اگر این گزارش جعلی را اتفاقی، سهوی و بدون برنامه ارزیابی کنیم، میتوانیم آن را میساینفورمیشن بخوانیم. ولی چنین ارزیابی از این گزارش، خلاف واقعیت است. برای این که بدانید این گزارش مصداق دیساینفورمیشن هست یا خیر، این پنج گام را بردارید:
گام اول: محتوا و رسانه ناشر را تحلیل کنید
آیا تسنیم رسانهای بیطرف است و اصل صداقت و دقت را در اطلاعرسانی رعایت میکند؟ خبرگزاری تسنیم به عنوان رسانهای حکومتی، پیشتر در گزارشهای متعدد، عناد خود را به «جنبش سبز» و رهبران آن، یعنی میرحسین موسوی، «زهرا رهنورد» و «مهدی کروبی» نشان داده است. بنابراین، ما میدانیم که این رسانه نسبت به میرحسین موسوی بغض دارد و اطلاعاتی که منتشر میکند، بیطرفانه و دقیق نیست. ماهیت اطلاعات منتشره نیز خلاف سابقه و رویه میرحسین موسوی است.
گام دوم: آیا محتوا میتواند میساینفورمیشن باشد؟
اگر تردید دارید که محتوای جعلی منتشره میس یا دیس اینفورمیشن است، نگاه کنید که آیا به کسی حمله شده و آیا در جهت تخریب یک فرد، گروه، سازمان یا کشور است؟
گام سوم: اهداف پنهانی اطلاعات منتشره را تجزیه و تحلیل کنید
چه هدفی میتواند پشت این گزارش باشد؟ آیا رسانه یا کاربر منتشر کننده میتواند منفعتی در جعل خبر داشته باشد یا آسیبی به کسی وارد کند؟
گام چهارم: سایر منابع اطلاعاتی را چک کنید
آیا سایر منابع اطلاعاتی این خبر را منتشر کردهاند و آیا رسانهای مستقل ممکن است چنین خبری را منتشر کرده باشد؟
گام پنجم: اطلاعات چهقدر بر باور مخاطب تاثیر دارند؟
آیا تلاشی برای گمراه کردن مخاطب و تحت تاثیر دادن باورها و ذهنیت او انجام شده است؟
دیساینفورمیشن همیشه به این عیانی نیست. گاهی رسانهها پیچیدهتر عمل میکنند تا مخاطب به سادگی نتواند تشخیص دهد که اطلاعات دریافتی جعلی و دیساینفورمیشن هستند. ولی خبرگزاری تسنیم به خود زحمت این کار را نداده است و یک گزارش جعلی و تخیلی را به عنوان گزارش واقعی به مخاطب ارایه میکند، بدون آن که نگران اعتبار خود باشد.
خبر جعلی به خودی خود میتواند صدمات جبران ناپذیری به جامعه وارد کند و زندگی بسیاری را به مخاطره انداز.، ولی وقتی خبر جعلی آگاهانه و تاکتیکی مورد استفاده قرار میگیرد، دیگر تنها یک دروغ پراکنی ساده نیست.
رسانهها یا کاربران منتشر کننده دیس اینفورمیشن، در ردیف رسانه مضر و خطرناک قرار میگیرند. آنها مخل آزادی، توسعه، پیشرفت و نظم عمومی جامعهاند، لذا نباید نسبت به آنها بیتفاوت بود.
مهمترین راه مقابله با رسانههای خطرناک، پرهیز از به اشتراک گذاشتن محتوای آنها و گزارش کردن آنها به عنوان میزبانان کمپینهای دیس اینفورمیشن است تا دیگران بدانند با چه رسانهای مواجه هستند.
با تفکر انتقادی و حساس بودن نسبت به خبر جعلی، از خود و دیگران در برابر دیساینفورمیشن محافظت کنیم.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر