افراد اینترسکس چه کسانی هستند؟

شایا گلدوست

تنوع و طیف گسترده جنس، جنسیت، هویت جنسی و‌ جنسیتی در انسان‌ها موضوعی‌ است که باید دقیق‌تر و با حساسیت بیشتری به آن پرداخته شود. افراد برای شناخت درست و درک و‌ پذیرش خود نیاز به اطلاعات صحیحی دارند که در برخی مواقع به راحتی در دسترس نیستند. همین موضوع باعث می‌شود که مسیر خودشناسی و درک و پذیرش برای برخی از افراد بسیار طولانی شود و فرد را در رویارویی به تمایلات و خواسته‌های خود دچار سردرگمی و‌ نگرانی کند. افراد اینترسکس یکی از گروه‌های جامعه رنگین‌کمانی هستند که به دلیل نبودِ دانش و آموزش کافی تبعیض‌ها و‌ خشونت‌های بسیاری را در جوامع مختلف تجربه می‌کنند. درباره آن‌ها چه می‌دانیم؟

***

«اینترسکس» یا «میان‌جنسی» یا «بینا‌جنسی» به افرادی گفته می‌شود که اندام جنسی، آرایش کروموزومی و یا هورمون‌ها و یا ویژگی‌های ثانویه جنسی آن‌ها با معیارهای دوگانه جنسی زن و مرد مطابقت ندارد. به زبان ساده‌تر، نوزادی متولد می‌شود که اندام جنسی او با ویژگی‌ها و صفات بیولوژیکی که از نظر علم پزشکی برای جنس زن و مرد تعریف می‌شود، همخوانی ندارد و متفاوت است. این تفاوت‌ها می‌تواند آشکار و از بدو تولد در ظاهر اندام جنسی قابل مشاهده باشد، یا اینکه نهفته و به اندام‌های جنسی داخلی، کروموزوم‌ها و هورمون‌های فرد مربوط باشد و در سال‌های بعد و با بالا رفتن سن بروز کند یا اینکه هرگز علائمی نداشته و فرد بدون اینکه بداند تا پایان عمر با این تفاوت‌ها زندگی کند. 

به عنوان مثال نوزادی با ظاهر اندام جنسی منتسب به زنانه متولد می‌شود، اما درون بدن خود بخش‌هایی از اندام جنسی منتسب به مردان را نیز دارد، یا آرایش کروموزومی و یا هورمون‌های او با آنچه از نظر پزشکی به زنان نسبت داده می‌شود، تفاوت دارد. از نگاهی دیگر نوزادی که با ظاهر اندام جنسی منتسب به مردانه متولد شده، اما بخش‌هایی از اندام جنسی منتسب به زنانه را نیز به صورت نهفته دارد. به عنوان مثال بخش‌هایی از اندام‌های جنسی داخلی زنانه مانند رحم و تخمدان. حتی نوزادی متولد می‌شود که ظاهر اندام جنسی او ترکیبی از هر دو اندام جنسی منتسب به مردانه و زنانه است و این مساله به وضوح قابل مشاهده است. حتی در مواردی این تفاوت در سال‌های ابتدایی زندگی فرد به هیچ عنوان قابل مشاهده نیستند و با بالا رفتن سن و مخصوصا در دوران بلوغ با نشانه‌هایی خود را بروز می‌دهند که دلیل‌ آن می‌تواند تفاوت در هورمون‌های جنسی و یا کروموزوم‌های فرد باشد. در ادامه به نکاتی که باید درباره افراد اینترسکس بدانیم، اشاره می‌کنیم.

• اینترسکس‌ بودن حالت‌های بسیار مختلفی داشته و بسیار متنوع است. تنوع در صفات و خصوصیات اولیه و ثانویه افراد اینترسکس از فردی به فرد دیگر می‌تواند متفاوت باشد. اینترسکس بودن افراد از یک الگوی ثابت و مشخص پیروی نمی‌کند. به این معنا که افراد اینترسکس لزوما تجربیات یکسان و  بدن و اندام جنسی شبیه به هم ندارند. این امر نشان‌دهنده طیف گسترده جنس و غیر‌دوگانه بودن این مقوله است.

• برخلاف آنچه که تصور عموم است، اینترسکس بودن پدیده نادر و کمیابی نیست. تخمین زده می‌شود که به صورت میانگین ۱/۷ ٪ از مردم در دنیا اینترسکس به دنیا می‌آیند که این آمار با تعداد افرادی که با موی سرخ متولد می‌شوند، برابری می‌کند. 

• اینترسکس بودن مقوله‌ای جدا از هویت جنسیتی و گرایش جنسی افراد است. یک فرد اینترسکس با هر اندام جنسی و آرایش کروموزومی و هورمونی و صفاتی که در ظاهر بدن و اندام او‌ به وضوح مشخص است، می‌تواند هویت جنسیتی خود را آن‌گونه که احساس می‌کند تعریف کرده و یا گرایش جنسی به جنس و‌ جنسیت‌های مختلف داشته باشد.

• افراد اینترسکس‌ مجبور به انجام جراحی‌های اندام جنسی و مصرف داروهای هورمونی برای تطابق با دوگانه جنس و جنسیت نیستند. زندگی با بدن و اندام جنسی و همان خصوصیات جنسی‌ که با آن‌ متولد شده‌اند، حق طبیعی آن‌ها‌ست؛ مگر این‌که تصمیم فرد تطابق هرچه بیشتر جسم و اندام جنسی‌اش با هویت جنسیتی‌ است که برای خود تعریف می‌کند.

• در گذشته نوزادانی را که اینترسکس متولد می‌شدند و اینترسکس بودن در ظاهر اندام جنسی آن‌ها از ابتدای تولد یا در سال‌های اولیه زندگی آشکار بود، تحت عمل‌های جراحی اجباری قرار می‌دادند، برای اینکه در دوگانه زن یا مرد گنجانده شوند، بدون اینکه خود فرد در این تصمیم دخالتی داشته باشد. اما امروزه توجه به هویت جنسیتی فرد از الزامات بوده و از اهمیت زیادی برخوردار است. از این رو که این جراحی‌ها معمولا بدون بازگشت است، باید این فرصت به فرد داده شود تا خود و هویت جنسیتی خود را به درستی بشناسد و برای انجام دادن یا ندادن جراحی و یا مصرف داروهای هورمونی تصمیم بگیرد. جراحی اجباری در دوران کودکی ممکن است زندگی و آینده فرد را تباه کند. بسیاری از افراد اینترسکس که در دوران کودکی تحت عمل‌های جراحی اجباری قرار گرفته‌اند، در دوران بزرگسالی مشکلات زیادی را تجربه می‌کنند. مشکلات جنسی، ناباروری، ناتوانی در برقراری رابطه جنسی لذت‌بخش به دلیل آسیب به اندام جنسی و همچنین مشکلات روحی فراوان که بر اعتماد به نفس و عزت‌نفس این افراد تاثیر منفی می‌گذارد.

• اینترسکس بودن با ترنس بودن تفاوت دارد. ترنس‌ها جنسیت خود را با جنسیتی که در زمان تولد بر اساس ظاهر اندام جنسی به آن‌ها نسبت داده شده است، متفاوت می‌‌دانند و هویت جنسیتی خود را به گونه‌ای دیگر تعریف می‌کنند، اما اینترسکس بودن نشانه طیف گسترده جنس و تنوع زیبای بدن انسان‌هاست. اگرچه برخی از افراد اینترسکس خود را به عنوان یک ترنس یا فردی با هویت جنسیتی غیردوگانه هویت‌یابی می‌کنند.

• استفاده از واژه‌هایی مانند «دوجنسه» یا «هرمافرودیت» برای افراد اینترسکس بار منفی دارد و توهین‌آمیز است و امروزه کاربرد ندارند. از این رو برای حفظ حقوق این افراد و‌ جلوگیری از تبعیض و خشونت‌هایی که متحمل می‌شوند، باید از واژگان، اصطلاحات و تعاریف درست استفاده کرد. در حال حاضر در زبان فارسی از واژه‌های «بینا‌جنسی» و یا «میان‌جنسی» برای اشاره به افراد اینترسکس استفاده می‌شود.