«بخیه بر تن آزادی»؛ حمایت از اعتراضات با یک اجرای هنری

شایا گلدوست

این روزها همزمان با خیزش ایرانیان علیه جمهوری اسلامی، برخی هنرمندان با خلق آثار هنری مرتبط، توجه جامعه جهانی و رسانه‌های بین‌المللی را به اعتراضات مردم ایران جلب می‌کنند. 

«علیرضا شجاعیان» هنرمند کوییر و «نیاز آزادی‌خواه» هنرمند زن، این روزها در حال اجرای پرفورمنسی با عنوان «بخیه بر تن آزادی» در پاریس هستند. «ایران‌وایر» با این دو هنرمند، درباره ایده و اجرای پرفورمنس بخیه بر تن آزادی گفت‌و‌گو کرده است.

***

به گفته علیرضا و نیاز، ایده پرفورمنس «بخیه بر تن آزادی» از یک گفت‌وگو دوستانه شروع شد. با مطرح کردن این مساله که به عنوان نسل جوان و هنرمند، باید راهکارهای متفاوت‌تری را برای همراه کردن بخش گسترده‌تری از جامعه غربی، که صرفا با اکت‌های سیاسی چون تظاهرات تحت تاثیر قرار نمی‌گیرند، پیدا کنند.

نیاز با گفتن این که مدیوم هنری‌اش بخیه زدن با نخ بر روی پارچه است، و چندین سال است به واسطه این مدیوم توانسته است با  گروهای مختلفی از زنان آسیب دیده اجتماعی، تا سرپرست خانواده، یا بد‌سرپرست کار کند، آمادگی خود را برای همکاری اعلام کرده و این امکان ایجاد شد تا ایده این کار هنری مشترک مطرح شده و به اجرا در بیاید.

با اجرای شعار «زن زندگی آزادی» با رنگ سیاه بر سطح پارچه‌ای سفید به صورت بخیه، مرحله اول این اجرای هنری، که در حمایت از مردم ایران بود، کلید خورد. 

علیرضا شجاعیان با اشاره به محدودیت‌ در اجرای مشترک، که در زمینه فعالیت‌ هنری‌اش وجود دارد می‌گوید: «با توجه به محدودیت‌های مدیوم طراحی که من برای خلق آثار‌م استفاده می‌کنم، پرفورمنس، به خصوص به شکل مشارکتی همیشه غیر ممکن بوده است، اما استفاده از مدیوم هنری دوخت، امکان اجرای پرفورمنس را برای هر دو نفر ما فراهم کرد.»

در بخش دوم، آن‌ها به اجرای پرفورمنس در سکوت پرداختند. به این شیوه که در اولین اجرا، در روز یکشنبه۹اکتبر، به مدت پنج ساعت به کار بر روی این پارچه نوشته پرداختند. در این اجرا که در کنار درب اصلی موزه هنرهای مدرن و معاصر پاریس «پمپیدو» انجام شد، آن‌ها به بخیه زدن با نخ قرمز بر روی کلمات نوشته‌ شده روی پارچه مشغول شدند. در این میان، افراد و رهگذرانی که با این اجرا روبرو می‌شوند می‌توانند دسته‌ای از موهایشان را قیچی کنند تا میان بخیه‌ها به اثر اضافه شود. 

نیاز می‌گوید که بریدن مو در زمان اندوه و غم بزرگ، همواره در سنت‌‌ها و جوامع مختلف بوده است و گویی تلاشی برای یک وضعیت جدید و رشد مجدد است. اما این‌بار، پس از کشته شدن «مهسا امینی»، تبدیل به یک حرکت سمبلیک در سراسر جهان در حمایت از زنان ایرانی شد. 

بخیه زدن نیز نوعی راهکار برای مرحم بخشیدن به بدن آسیب دیده و در این اثر، سمبلی از تلاش برای به هم برگرداندن بدن‌های تکه تکه شده یک جامعه است. 

لازم به ذکر است همکاری یک آرتیست کوییر و یک آرتیست زن در این پروژه، معنای بسیار عمیقی دارد. آن‌ها بر این باور هستند که هم جامعه کوییر و هم جامعه زنان، تحت ستم یک نظام مردسالارانه قرار گرفته‌اند. نظام مردسالارانه‌ای که کنترل بر بدن و هویت آن‌ها را هدف قرار داده است .

علیرضا شجاعیان به «ایران‌وایر» می‌گوید: «برای هرچه بیشتر دیده شدن اثر، تمام تلاش‌مان را برای ثبت آن به واسطه تصویر، با هدف به اشتراک گذاری در شبکه‌های اجتماعی کردیم. در نتیجه، چند روز بعد از اجرای اول، از بخش فرهنگی موزه «پمپیدو» به اجرای مجدد در روز شنبه۱۵اکتبر دعوت شدیم. اما این بار با میزبانی مرکز «پمپیدو»، در طبقه همکف ساختمان اصلی، که امکان تاثیر‌گذاری و دیده شدن بسیار بیشتری را به این پروژه هنری داد.» 

او می‌گوید در جامعه فرانسه نیز افراد زیادی با دیدن خبرها و تصاویر منتشر شده از ایران قلب‌شان به درد آمده و بسیار مشتاقانه همدلی می‌کنند. شرکت در این اجرا، به بسیاری امکان مشارکت در این جنبش و همدلی با مردم شجاع ایران، که در خیابان روبروی گلوله و آتش ایستادگی می‌کنند را داده است. 

حتی افراد بسیاری از شهر‌های دیگر خواسته‌اند که دسته مویی برای ما ارسال کنند تا بدین وسیله، همدلی و مشارکت خود را نشان داده باشند.

به گفته آن‌ها در اجرای روز شنبه، خواننده مشهور آمریکایی «پتی اسمیت» بعد از اطلاع از اجرای این پرفورمنس، خودش را به مرکز «پمپیدو» رساند و با حرف‌هایش، همدلی و حمایت خود را از مردم ایران اعلام کرد. گرچه که پیشتر نیز در صفحه اینستاگرام خود از جنبش زنان ایران حمایت کرده بود.

علیرضا و نیاز اعتقاد دارند که نقش و وظیفه هنرمند این است که در هر شرایطی، با هر آنچه در توان دارد در کنار جامعه خود بایستد.