آنچه می‌بایست درباره ترنس‌ها بدانیم

شایا گلدوست

شناخت صحیح گروه‌های مختلف جنسی و جنسیتی نیاز مبرم دنیای امروز است. در دنیایی که تعاریف جنسی و جنسیتی رفته‌رفته سعی در خارج شدن از دوگانه کلیشه‌ها و تعاریف مرسوم دارند، آشنایی با جامعه رنگین‌کمانی کمک بزرگی برای شناخت بهتر خود و محیط پیرامون‌مان است. امروزه هر فردی با داشتن اطلاعات پایه‌ای در حوزه جنس و جنسیت به این موضوع آگاه است که گرایش‌های جنسی و هویت‌های جنسیتی در انسان‌ها خارج از چارچوبی‌ است که «نرمال» تعریف شده است. 

البته که این تعریف نسبی در جوامع و فرهنگ‌های مختلف متغیر است، اما دگرجنس‌گرایی و همانسو‌جنسیتی بودن کلیشه‌ قالب اکثریت جوامع است. آشنایی با تعاریف و موضوعات جنسی و جنسیتی می‌تواند نگاه بازی را که انسان‌ها برای دیدن، شنیدن، درک و پذیرش این تنوع نیاز دارند، به آن‌ها بدهد؛ مشروط بر اینکه این اطلاعات صحیح و منطبق با منابع علمی روز دنیا باشد. در این گزارش به بررسی یکی از گروه‌های جامعه رنگین‌کمانی می‌پردازیم. «ترنس» یا «ترنسجندر»ها که بخش بزرگی از از اعضای جامعه اقلیت‌های جنسی و‌ جنسیتی را شامل می‌شوند. 

***

ترنس‌ها چه کسانی هستند؟

ترنس یا ترنسجندر یک واژه چتری است و در واقع به شخصی گفته می‌شود که هویت جنسیتی خود را مغایر با جنسیتی که در بدو تولد بر اساس ظاهر اندام جنسی به او نسبت داده شده است، تعریف می‌کند. 

به زبانه ساده‌تر، «زن ترنس» به شخصی گفته می‌شود که با جسم و اندام جنسی منتسب به مردانه متولد شده است و جنسیت مردانه به او نسبت داده می‌شود. در صورتی که او خودش را یک زن می‌داند و هویت جنسیتی خویش را زنانه تعریف می‌کند. 

«مرد ترنس» به شخصی گفته می‌شود که با جسم و اندام جنسی منتسب به زنانه به دنیا آمده و جنسیت زنانه به او نسبت داده می‌شود. در حالی که او هویت جنسیتی خود را مردانه تعریف می‌کند و خویش را یک مرد می‌داند. 

البته ترنس‌ها می‌توانند هویت جنسیتی «غیردوگانه» یا «نان‌باینری» نیز داشته باشند و با وجودی که جنسیت نسبت داده شده به خود را نمی‌پذیرند، اما خودشان را متعلق به هیچ‌کدام از دو قالب زنانه و مردانه ندانند. 

در گذشته ترنس‌بودگی به عنوان یک اختلال جنسیتی یا اختلال هویتی شناخته می‌شد، اما طبق آخرین نسخه طبقه‌بندی بیماری‌های سازمان جهانی بهداشت ICD-11 ترنس‌بودگی از لیست بیماری‌ها خارج شده و یک ناهمگونی مستمر بین جنسیتی که فرد خود را با آن می‌شناسد و‌ جنسیتی که از بدو تولد بر اساس ظاهر اندام جنسی به او‌ نسبت داده شده است، تعریف می‌شود. این تغییر در رویکرد پزشکی و روان‌پزشکی در مورد ترنس‌ها قدم بسیار بزرگی در جهت بهبود شرایط آن‌ها در جوامع مختلف بوده و به انگ‌زدایی از این افراد به عنوان یک بیمار کمک کرده است. 

در ادامه به چند نکته ضروری که می‌بایست درباره افراد ترنس بدانیم، اشاره می‌کنیم.

• یکی از نکات بسیار‌ مهم این است که ترنس‌بودگی بیماری یا اختلال روانی، ژنتیکی، مادرزادی یا پزشکی نیست. تاکنون هیچ منبعی علمی‌ نتوانسته است به درستی دلیل ترنس‌بودگی افراد را اثبات کند و این‌گونه تصور می‌شود که ترنس‌بودگی می‌تواند مجموعی از عوامل اکتسابی و غیراکتسابی را شامل شود. باور به این موضوع بسیار اهمیت دارد که جنسیت در افراد یک مولفه دوگانه نبوده، بلکه یک طیف بسیار‌ گسترده می‌باشد و افراد می‌توانند خود را در هر‌ جای این طیف تعریف کرده و‌ یا روی آن در حرکت باشند. انگ‌انگاری و بیمار‌پنداری افراد ترنس باعث افزایش دامنه خشونت و تبعیض علیه آن‌ها می‌شود. افراد ترنس دوجنسه، جنس یا جنسیت سوم نیستند و استفاده از این واژگان بار‌منفی داشته و توهین‌آمیز است.

• ملال جنسیتی در برخی از افراد ترنس دیده می‌شود و‌ شدت و‌ ضعف آن می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. یعنی فرد ترنس به دلیل تفاوت در جنسیتی که برای خود تعریف می‌کند با جنسیتی که به او نسبت داده شده است، احساس سردرگمی، ناراحتی و پریشانی داشته و در بسیاری از مواقع این حس ناآرامی را نسبت به بدن و اندام‌ جنسی خود نیز تجربه می‌کند. اما می‌بایست به خاطر داشت که همه افراد ترنس ملال جنسیتی را تجربه نکرده و نداشتن ملال جنسیتی به معنای ترنس نبودن این افراد نیست.

• ترنزیشن و جراحی در بین افراد ترنس امری اختیاری است. همه افراد ترنس ملزم به انجام جراحی‌های تصدیق یا باز‌تایید جنسیت نیستند. افراد ترنس به دلایل مختلفی ترنزیشن یا جراحی را انجام داده یا انجام نمی‌دهند. مسیری که هر فرد ترنس برای ترنزیشن در آن قدم می‌گذارد، می‌تواند با فرد دیگر متفاوت باشد. این تفاوت‌ها می‌تواند از تغییرات ظاهری، تغییر پوشش، تغییر اسم و ضمایری که برای خود‌مناسب می‌داند تا هورمون‌تراپی، انجام برخی از جراحی‌ها بر روی بدن تا تغییر کامل اندام جنسی و تغییر هویت قانونی متغیر باشد. باید به این نکته توجه داشت که ترنزیشن و جراحی الزامی برای ترنس‌بودگی نیست. 
• «درمان‌های اصلاحی» با هدف تغییر هویت جنسیتی فرد ترنس عملی بسیار غیرانسانی و ظالمانه باشد. متاسفانه هنوز نیز در کشورهایی مانند ایران برخی از پزشکان و روان‌پزشکان از این روش‌ها بر علیه افراد جامعه رنگین‌کمانی استفاده می‌کنند. روش‌هایی مانند فشارهای روانی، دارو، شوک‌تراپی که مصداق شکنجه است، برای تغییر گرایش جنسی و هویت جنسیتی افراد استفاده می‌شود که عملی غیر‌انسانی و ناقض حقوق بشر است. 

• افراد ترنس نیز مانند دیگر افراد غیر‌ترنس یا همانسو‌جنسیتی می‌توانند‌ گرایش‌های جنسی مختلف داشته باشند. گرایش جنسی فرد بر اساس هویتی جنسیتی‌ که برای خود تعریف می‌کنند، شناخته می‌شود، نه شکل اندام جنسی‌. افراد ترنس می‌توانند دگرجنس‌گرا، همجنس‌گرا، دوجنس‌گرا، همه‌جنس‌گرا، هیچ‌جنس‌گرا و غیره باشند. به عنوان مثال یک زن ترنس، که با بدن و اندام جنسی منتسب به مردانه به دنیا آمده است، اما جنسیت خود را زنانه می‌داند، اگر گرایش به زنان دیگر داشته باشد یک لزبین یا زن‌ همجنس‌گرا است. این موضوع اهمیت ندارد که او ترنزیشن یا جراحی اندام جنسی انجام داده است یا خیر.

• افراد ترنس ممکن است در شرایط و دور‌ه‌های مختلف از زندگی پی به ترنس بودن خود ببرند. این مسئله به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد. برخی از افراد ترنس بسیار زود و برخی در سنین بالا خود را به عنوان یک ترنس هویت‌یابی می‌کنند. خودشناسی پروسه‌ای است که موقعیت زمانی، مکانی، شرایط خانوادگی، اجتماعی، قانونی، دسترسی به منابع و اطلاعات صحیح، شخصیت فردی و تجربه زیسته و غیره می‌تواند در آن موثر‌ باشد و بازده زمانی در مسیر خودشناسی برای هر فرد با فرد دیگر‌متفاوت است. هیچ شخصی به غیر از خود فرد نمی‌تواند به درستی گرایش جنسی و هویت جنسیتی خود را بشناسد و افرادی مثل روان‌شناس و مشاور تنها می‌توانند در این مسیر به فرد کمک کرده نه اینکه ترنس‌ بودن یا نبودن او را تشخیص دهند. 
• هویت هر فرد ترنس جدا از اینکه چه زمانی و‌ به چه شکلی خود را شناخته است، آیا خود را در دوگانه زن و مرد می‌گنجاند؟ آیا ترنزیشن و جراحی انجام داده است یا خیر؟ این‌ها پرسش‌هایی معتبر است و باید به رسمیت شناخته شود. باید به این نکته بسیار توجه داشت که افراد ترنس نیز مانند همه انسان‌ها با یکدیگر متفاوت بوده و خصوصیات منحصر به فرد خود را دارند. افراد ترنس نیز سلایق، علایق، خواسته‌ها و تمایلات و شیوه زندگی‌شان با هم متفاوت است. قرار دادن همه ترنس‌ها را در یک چارچوب و انتظار اینکه همه آن‌ها از یک الگوی مشترک پیروی کنند، بسیار اشتباه است. 
• کنجکاوی و پرسش از افراد ترنس با بهانه کسب اطلاعات، کار بسیار اشتباهی‌ است. گذشته افراد ترنس، مسائل خصوصی و‌ جنسی آن‌ها، درخواست عکس و دانستن اسم سابق فرد، سوال درباره جراحی و اندام جنسی فرد و غیره ممکن است فرد را در شرایط بسیار‌ بد قرار داده و با بحران‌های روحی جدی روبه‌رو کند. پس بسیار اهمیت دارد که حریم شخصی افراد را رعایت کرده و به انتخاب آن‌ها برای صحبت نکردن در‌باره تجربه زیسته، هویت جنسیتی، گرایش جنسی و غیره احترام بگذاریم. 

افراد ترنس در جوامع متفاوت به دلایل مختلف ظلم، تبعیض و‌خشونت‌های بسیاری را تجربه می‌کنند. از خانواده طرد شده یا تحت درمان‌ها و عمل‌های جراحی اجباری قرار می‌گیرند. آمار افسردگی و خودکشی به دلیل همه فشارهای موجود در این قشر بالا بوده و متاسفانه به دلیل ترنس‌هراسی موجود در خانواده و‌ جامعه جان خود را از دست داده و‌ به قتل می‌رسند. وظیفه تک‌تک ماست که با بالا بردن آگاهی در مسیر شناخت، درک و‌ پذیرش هرچه بیشتر این افراد قدم برداشته و آن‌ها را در مسیر سختی که پیش رو دارند، یاری رسانیم.