چرا ۲۶ آوریل روز مشاهده‌پذیری افراد لزبین نام گرفت؟

شایا گلدوست

آوریل «روز مشاهده‌پذیری افراد لزبین» نام‌گذاری شده‌ است و امسال از ۲۲ تا ۲۸ آوریل به عنوان «هفته مشاهده‌پذیری افراد لزبین‌» گرامی داشته می‌شود. در این هفته سعی می‌شود به مسایل و مشکلات زنان هم‌جنس‌گرا بیشتر پرداخته و اطلاعات و آگاهی جامعه درباره آن‌ها افزایش داده شود.

****

این رویداد از آن‌جایی شکل گرفت که زنان در اکثر جوامع با تبعیض‌ها و خشونت‌های بسیاری روبه‌رو بوده و نسبت به مردان از حقوق برابر برخوردار نبوده‌اند. این تبعیض‌ها در میان گروه‌های مختلف جامعه رنگین‌کمانی نیز به وضوح مشاهده و احساس می‌شد. به همین دلیل افراد لزبین از مشاهده‌پذیری بیشتر مردان رنگین‌کمانی نسبت به زنان رنگین‌کمانی ناراضی بوده و تصمیم به انتخاب هفته‌ای برای مشاهده‌پذیری زنان هم‌جنس‌گرا گرفتند.

شعار امسال هفته مشاهده‌پذیری افراد لزبین، «یکپارچه نه یکنواخت» (Unified not Uniform) است. این شعار با هدف متحد کردن همه افراد، که بدون در نظر گرفتن هویت جنسیتی ترنس یا غیر‌ترنس، خود را لزبین می‌دانند، برای امسال انتخاب شده است. 

واضح است که گرایش جنسی و هویت جنسیتی دو مقوله جدا از یک‌دیگر‌هستند. افراد با هویت‌های جنسیتی مختلف می‌توانند گرایش‌های جنسی و عاطفی‌‌ متنوع داشته باشند. همان‌طور که می‌دانیم، افراد ترنس نیز مانند دیگر افراد غیر‌ترنس یا همان‌سو‌جنسیتی، می‌توانند‌ دارای گرایش‌های جنسی مختلف باشند.

گرایش جنسی افراد بر اساس هویتی جنسیتی‌‌ که برای خود تعریف می‌کنند، شناخته می‌شود، نه بر اساس شکل اندام جنسی‌ و‌ جنسیتی که بر اساس ظاهر اندام جنسی به فرد نسبت داده شده است. افراد ترنس می‌توانند دگرجنس‌گرا، هم‌جنس‌گرا، دوجنس‌گرا، همه‌جنس‌گرا، هیچ‌جنس‌گرا و غیره باشند؛ به عنوان مثال، یک زن ترنس که با بدن و اندام جنسی منتسب به مردانه به دنیا آمده است اما جنسیت خود را زنانه می‌داند، اگر گرایش به زنان دیگر داشته باشد، یک لزبین یا زن‌ هم‌جنس‌گرا است. این موضوع اهمیت ندارد که او ترنزیشن یا جراحی اندام جنسی انجام داده است یا خیر.

امروزه‌ تنوع گرایش‌های جنسی در انسان‌ها امری طبیعی به شمار می‌آید. «انجمن روان‌پزشکی امریکا» از سال ۱۹۷۴ و «سازمان بهداشت جهانی» در سال ۱۹۹۲ هم‌جنس‌گرایی را از لیست بیماری‌های روانی خارج کردند. نتیجه تحقیقات دانشمندان علوم اجتماعی و رفتاری و متخصصان روان‌شناسی در جهان این است که هم‌جنس‌گرایی یک شاخه سالم از گرایش جنسی در انسان است.

اما متاسفانه همچنان در برخی از کشورها مانند ایران، رابطه جنسی رضایتمندانه بین دو فرد هم‌جنس بالغ جرم‌انگاری شده است و برای افرادی که اقدام به برقراری رابطه با هم‌جنس خود می‌کنند، مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته می‌شود. 

در «قانون مجازات اسلامی»، رابطه جنسی بین دو زن، با کمی تفاوت، مانند رابطه جنسی بین دو مرد، مجازات‌هایی از شلاق تا اعدام را شامل می‌شود. 

در تازه‌ترین نسخه قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ نمایندگان در مجلس شورای اسلامی، هم‌چون قانون مجازات اسلامی پیشین، رابطه جنسی دو مرد یا دو زن با یک‌دیگر در زمره «حدود» قرار داده شده است. این قانون با درنظر داشتن جنسیت متهمان و کیفیت و تکرار رابطه جنسی، کیفر ۱۰۰ ضربه شلاق یا اعدام را برای آن‌ها تعیین کرده‌ است.

 حکم اولیه در نظر گرفته شده برای رابطه جنسی دو زن با یک‌دیگر در ماده ۲۳۹ قانون مجازات اسلامی، ۱۰۰ ضربه شلاق است. اما با استناد به ماده ۱۳۶ این قانون، هرگاه کسی سه بار مرتکب یک نوع جرم موجب «حد» شود و هر بار حد آن جرم بر او جاری شود، حد او در مرتبه چهارم، اعدام است.

در قانون مجازات اسلامی پیشین، چنان‌که ماده ۱۲۷ آن شرح داده بود، «مساحقه» عبارت است از هم‌جنس‌بازی زنان با اندام تناسلی. اما ماده ۲۳۸ قانون جدید مصوب سال ۱۳۹۲ مساحقه را قرار دادن اندام تناسلی انسان مونث بر اندام تناسلی هم‌جنس خود تعریف کرده است؛ تعریفی که شاید بتواند موارد شمول رابطه هم‌جنس‌گرایی زنان را کمتر کند و به نوعی شمار کمتری از آن‌ها را در معرض خطر محکومیت قرار دهد.

نگاهی به تاریخ جنبش‌های زنان در نظام‌های مردسالار به وضوح نشان دهنده این امر است که زنان در طی سالیان دراز به دلیل سلطه نظام مردسالار، از ایفای نقش‌های اجتماعی خود محروم بوده‌اند. زنان در طی سالیان دراز تنها به فعالیت در محیط خانه و خانواده محدود می‌شدند. از این رو برای دسترسی به اطلاعات و افزایش آگاهی با موانع بسیار زیادی روبه‌رو بوده‌اند. بسیاری از زنان هیچ‌گونه شناختی از خود، هویت جنسیتی و تمایلات و خواسته‌های جنسی و عاطفی خود نداشته و آن‌چنان که خانواده، جامعه، فرهنگ، سنت، مذهب و قانون برای آن‌ها تعیین می‌کرد، تن به روابط و ازدواج‌های ناخواسته می‌دادند. 

متاسفانه گاهی تصور‌ می‌شود که جامعه در پذیرش زنان هم‌جنس‌گرا، در مقایسه با مردان هم‌جنس‌گرا، انعطاف بیشتری دارد. اما تجربه زیسته افراد لزبین نشان می‌دهد که نگاه جامعه نه تنها پذیرا‌ نبوده بلکه روابط زنان هم‌جنس‌گرا را ابژه‌انگاری جنسی می‌کند؛ دیدگاهی که باز هم زنان را وسیله‌ای برای لذت‌جویی و ارضای امیال جنسی مردان می‌داند. این شکل از خشونت نظام‌مند در مواقعی به غلط، پذیرش بیشتر جامعه در قبال افراد لزبین تصور می‌شود؛ خشونتی که کماکان زنان هم‌جنس‌گرا را زیر سلطه مردان و نظامی که مرد و‌ مردانگی را با صفاتی همچون سلطه‌جویی و لذت‌جویی تعریف می‌کند، محبوس نگاه می‌دارد.

از دیگر مفاهیمی که فعالان رنگین‌کمانی و فعالان حقوق زنان از آن با عنوان خشونت علیه افراد لزبین یاد می‌کنند، «تجاوز اصلاحی» (Corrective Rape) است؛ شکلی از خشونت که بیشتر در جوامع سنتی و مذهبی متوجه زنان هم‌جنس‌گرا می‌شود. 

تجاوز اصلاحی به شکلی از تجاوز گفته می‌شود که توسط مردان همان‌سو‌جنسیتی و دگرجنس‌گرا علیه افراد لزبین‌ به منظور تغییر گرایش جنسی آن‌ها انجام می‌شود.

در حال حاضر این اصطلاح در معنای گسترده‌تری برای اشاره به تجاوز جنسی با انگیزه‌های تغییر گرایش جنسی و هویت جنسیتی افراد استفاده می‌شود؛ افرادی که گرایش جنسی و یا هویت جنسیتی آن‌ها با هنجارهای کلیشه‌ای و دوگانه موجود در جوامع مطابقت ندارد. اجبار به ازدواج و برقراری رابطه جنسی نا‌خواسته شاید یکی از ملموس‌ترین اشکال این تجاوز در نظام‌های مرد‌سالار و پدرسالار باشد که علیه زنان هم‌جنس‌گرا اعمال می‌شود. 

قطعا دامنه تبعیض و خشونت‌هایی که افراد لزبین در جوامع مختلف تجربه می‌کنند، بسیار گسترده است. تجربه زیسته افراد مختلف می‌تواند نشان دهنده گستردگی این خشونت‌ها از عدم پذیرش تا مجازات و اعدام باشد.

اما افراد لزبین نیز مانند دیگر گروه‌های رنگین‌کمانی، سال‌ها است که برای حقوق انسانی خود در حال تلاش و مبارزه هستند. هفته مشاهده‌پذیری افراد لزبین بهانه‌ای است تا ما با افزایش آگاهی و اطلاعات خود، محیط امن‌تر و شرایط بهتری را برای این قشر فراهم کنیم.

افراد لزبین نیز مانند دیگر گروه‌های رنگین‌‌کمانی، پرچم مخصوص به خود را دارند. اولین پرچم افتخار لزبین‌ها که در سال ۲۰۱۰ معرفی شد، سایه یک بوسه قرمز را نشان می‌داد که روی شش نوار رنگ قرمز و صورتی چیده شده بود و یک نوار سفید در مرکز آن قرار داشت. بعد‌ها این پرچم با حذف بوسه، اصلاح شد.

در سال ۲۰۱۸، طراحی کنونی پرچم به رای گذاشته شد و تقریبا پنج هزار نفر آن را به عنوان پرچم جدید لزبین‌ها انتخاب کردند و در حال حاضر در سراسر جهان از آن به عنوان نماد زنان هم‌جنس‌گرا یا لزبین استفاده می‌شود. 

هر کدام از رنگ‌های این پرچم نشان‌دهنده مفهومی هستند؛ نارنجی تیره نشان‌دهنده عدم انطباق جنسیتی، نارنجی نشان‌دهنده استقلال، نارنجی روشن نشان‌دهنده اجتماع، سفید نشان‌دهنده روابط منحصر به‌ فرد با زنانگی، صورتی نشان‌دهنده آرامش و صلح، صورتی غبارآلود نشان‌دهنده عشق و رابطه جنسی و رز تیره نشان‌دهنده زنانگی است.  

مطلب مرتبط:

لغت‌نامه مختصر اصطلاحات حوزه جنس و جنسیت

راهنمای حفظ حریم جنسی و جنسیتی رنگین‌کمانی‌ها در مراجعه به پزشک