جمهوری‌اسلامی می‌تواند جلوی ارائه اینترنت استارلینک به ایران را بگیرد؟

مقام‌های جمهوری اسلامی از غیرقانونی بودن ارایه اینترنت «استارلینک» در ایران می‌گویند و تاکید دارند که مالک این شرکت باید برای ارایه خدمات اینترنتی خود به شهروندان ایرانی، مجوز حکومت را دریافت کند.

«ایرنا»، خبرگزاری جمهوری اسلامی که اخبار و نظرات رسمی حکومت ایران را بازتاب می‌دهد، نوشته است: «استارلینک برای ارایه اینترنت ماهواره‌ای هیچ مجوزی را تاکنون از جمهوری اسلامی ایران دریافت نکرده است.»

استارلینک در واقع یک شبکه جهانی از ماهواره‌های مدار پایین است که به عصر انحصار اینترنت زمینی پایان داده است. ایلان ماسک این خدمات را در شهریور ۱۴۰۱ بر فراز ایران فعال کرد. اقدام او پس از گرفتن مجوز از دولت امریکا برای تطبیق فعالیت‌هایش با مقررات تحریم‌های این کشور علیه جمهوری اسلامی بود.

«حسین امیرعبداللهیان»، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی اسفند ۱۴۰۱ در سخنرانی خود در نشست سالانه «کنفرانس خلع سلاح» گفته بود: «استارلینک با کمک دولت امریکا، فعالیت‌های غیرقانونی خود را در قلمرو جمهوری اسلامی ایران شروع کرده است.»

جمهوری اسلامی ایران پس از این سخنرانی، در آخرین روزهای اسفند ۱۴۰۱، یعنی شش ماه پس از شروع اعتراضات در کشور که کلید آن با کشته شدن «ژینا (مهسا) امینی» در هنگام بازداشت در «گشت ارشاد» زده شد و دریافت اولین سیگنال‌های ماهواره استارلینک در ایران، از «اتحادیه جهانی مخابرات» که آژانس تخصصی سازمان ملل متحد است و مسوولیت بسیاری از امور مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات را برعهده دارد، خواست تا جلوی ارایه خدمات ماهواره‌ای استارلینک در قلمروی ایران گرفته شود.

حکومت ایران گفته «سازمان مقررات پخش رادیویی» وابسته به آژانس سازمان ملل متحد ضمن تشکر از ایران برای ارایه اطلاعات و ارزیابی‌های تکمیلی و تایید آن‌ها، از عدم پاسخ‌گویی نروژ به عنوان کشور مرجع ماهواره‌های استارلینک ابراز تاسف کرده و یک‌بار دیگر و به‌طور رسمی مقامات آن کشور را ملزم به همکاری در این رابطه کرده است.

شرکت اسپیس‌اکس که مالک استارلینک است، از طریق تنظیم کننده مخابرات نروژ با نام «استیم» (STEAM) آن را در این کشور ثبت کرده و مطابق قوانین، آزاد است تا زمانی که مقررات نروژ و تعهدات بین‌المللی آن را نقض نکند، به فعالیت کنونی خود ادامه دهد.

حال سوال این‌جا است که مالک این شرکت، یعنی ایلان ماسک یا شرکت اسپیس‌اکس یا شرکت استیم یا دولت نروژ بابت اینترنت ماهواره‌ای که در داخل مرزهای جمهوری اسلامی با تجهیزات قابل دریافت است، باید از خواسته‌های حکومت ایران پیروی کنند و مثلا چنین خدماتی به دارندگان دستگاه‌های دریافت اینترنت استارلینک ارایه ندهند و اگر ارایه کردند، عمل غیرقانونی انجام داده‌اند؟

مجموعه ماهواره‌های تامین کننده اینترنت استارلینک در مدار خارج از قلمرو سرزمینی جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و به همین دلیل نه ایلان ماسک، نه اسپیس‌اکس و نه استیم موظف و ملزم به رعایت خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران نیستند. به بیان دیگر، حاکمان بر ایران نمی‌توانند نیت و قصد خود را بر این شرکت تحمیل کنند. 

ماهواره‌های تجاری تامین کننده اینترنت استارلینک مطابق قوانین بین‌المللی فعالیت می‌کنند و جمهوری اسلامی نمی‌تواند مانع فعالیت آن‌ها شود. این وضعیت درست مشابه زمانی است که جمهوری اسلامی با ارسال پارازیت بر فرستنده‌های ماهواره‌ای، با هدف مختل کردن پخش برنامه تلویزیون‌های فارسی زبان خارج از ایران، تلاش می‌کرد آن‌ها را وادار کند که ارایه خدمات به این تلویزیون‌ها را متوقف کنند تا آن‌ها قادر به تداوم کار خود نباشند.

شرکت‌های تجاری تامین کننده خدمات ماهواره‌ای اقدام غیرقانونی جمهوری اسلامی را به دولت‌هایی که در آن ثبت شده بود، اطلاع  دادند. با تداوم اقدامات غیرقانونی جمهوری اسلامی ایران در ارسال پارازیت، موضوع در حال تبدیل به یک اختلاف بین‌المللی بود که  عمده کشورهای عضو اتحادیه اروپا طرف آن بودند. 

با بالا گرفتن موضوع و بی حاصل بودن ارسال پارازیت، جمهوری اسلامی آرام آرام به این سیاست خود پایان داد. حاکمان ایران پس از صرف میلیون‌ها دلار هزینه برای ارسال پارازیت و نقض قوانین بین‌المللی و نشان داده چهره‌ای متمرد و غیرمسوول از خود، متوجه شدند که قادر به تحمیل نیت و سیاست خود به شرکت‌های ماهواره‌ای نیستند.

وضعیتی که اینترنت استارلینک با جمهوری اسلامی ایران دارد، مشابه وضعیت شرکت‌های خدمات ماهواره‌ای در سال‌های گذشته است. اگر نیت حکومت ایران از تلاش برای محدود کردن استارلینک قطع دسترسی شهروندان ایرانی به اینترنت پرسرعت بدون فیلتر باشد، در این راه بی‌تردید یک شکست دیگر از فناوری برای آن در راه خواهد بود.