کارون؛ رودخانه‌ای از فاضلاب

فراز عزیز، آبادان، شهروند خبرنگار

لب کارون چه گل بارون یک خاطر دور و تمام شده است حالا اگر کسی بر لب این رودخانه  بایستند و به آن نگاه کند جز بوی فاضلاب و رنگ کدر و آلوده آب آن چیزی نصیبش نمی شود.

کارون زمانی بزرگترین و پرآب‌ترین رودخانه ایران به حساب می آمد. رودخانه ای که در کتاب‌های درسی از آن به عنوان تنها رودخانه قابل کشتیرانی یاد می‌شد. اما حالا باید بگویم کارون بزرگترین رودخانه حاوی فاضلاب در ایران است.

فاضلاب‌هایی که شهرها و روستاهای طول مسیر، صنایع نفتی و پتروشیمی، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و همچنین زه‌آب‌های زمین‌های کشاورزی در حجمی بسیار زیاد در آن رها می‌کنند تا این رودخانه بزرگ به گندآبی جاری تبدیل شود.

در سالهای اخیر درباره کمیت آب رودخانه کارون و لزوم جلوگیری از پروژه های انتقال آب از سرچشمه های این رودخانه بحث و گفتگوها،‌ خبرها و اقدامات زیادی مطرح شد. با این حال کمتر در رابطه با تغییر بسیار زیاد کیفیت آبی که این رودخانه دارد صحبت شده است.

بر اساس آمارهای اعلام شده در کنفرانس ملی رودخانه کارون که سال قبل در اهواز برگزار شد  ۱۶ کانال بزرگ و ده ها کانال کوچک، سالانه ۹۴ میلیون مترمکعب فاضلاب و زه‌آب‌های صنعتی، شهری و کشاورزی را وارد رودخانه کارون می‌کنند.  که در این بین فاضلاب مراکز بیمارستانی و درمانی و کشتارگاه‌ها بیشترین و خطرناکترین میزان آلودگی ها را به این رودخانه سرازیر می کنند.

در همین کنفرانس همچنین اعلام شد ظرفیت تصفیه فاضلاب تصفیه خانه اهواز تنها به اندازه تصفیه فاضلاب حدود ۲۰۰ هزار نفر از جمعیت این شهر را دارد این در حالی است که جمعیت اهواز بر اساس آخرین سرشماری رسمی کشور در سال ۹۰ برابر با یک میلیون و ۱۱۲ هزار نفر بوده است.

این آمار حکایت از آن دارد که در مرکز استان خوزستان تنها ۱۵ درصد فاضلاب تصفیه می شود و مابقی به صورت خام و تصفیه نشده راهی رودخانه کارون می شود. در حالی که فاضلاب‌های شهری که بدون تصفیه و فاضلاب‌های صنعتی که به همراه زه آب‌های کشاورزی وارد آب کارون می‌شوند، اثرات بسیار نامطلوبی بر روی کیفیت آب این رودخانه می‌گذارد.

به فاضلاب شهر اهواز باید فاضلاب ساکنان شهرهای گتوند، شوشتر، باوی، اهواز، خرمشهر و آبادان را هم اضافه کرد. طبق گفته مسوولان در حال حاضر رودخانه‌های کارون و دز آب آشامیدنی نزدیک به 4 میلیون نفر را تامین می‌کنند. همچنین تامین آب بخش عمده‌ای از محصولات کشاورزی کشور که در استان خوزستان تولید می‌شوند، توسط این رودخانه‌ها صورت می‌گیرد.

با این حال فاضلاب انسانی و خانگی تعداد زیادی از روستاها به همراه تعدادی از شهرهای بزرگ به صورت خام و تصفیه نشده وارد کارون و دز می‌شود. فاضلاب خام و تصفیه نشده حاوی انواع انگل‌ها، آلودگی‌های میکروبی، فلزات سنگین و ترکیبات آبی خطرناک است که این ترکیبات می‌تواند بر روی آب شرب و محصولات کشاورزی آثار سوء داشته باشند.

در بخش کشاورزی نیز زه‌آب‌ها و پساب‌های کشاورزی دارای ترکیبات مختلف شیمیایی، سموم و کودهای شیمیایی است که خروج آن از اراضی و هدایت به سمت کارون باعث آلودگی منابع آب این رودخانه‌ می‌شود.

موضوع آلودگی رودخانه کارون آنقدر شدید و جدی شده است که بسیاری درباره آن هشدار داده اند. چند روز قبل مدیرکل محیط زیست خوزستان خواستار جلوگیری از ورود فاضلاب های شهری به رودخانه کارون شد.  احمدرضا لاهیجان زاده در جلسه مقابله با ریزگردها اعلام کرد: اگر امكان دارد مثل طرح مقابله با ریزگردها مصوبه ای را در دولت به منظور كاهش آلودگی های كارون با تعیین اعتبارات و ردیف بودجه خاص داشته باشیم. با این مصوبه می توانیم ظرف پنج سال به اهداف تعیین شده برسیم.

وی ادامه داد: پالایشگاه و پتروشیمی و مابقی صنایع قدم های بلندی برای رفع آلودگی های ایجاد شده برداشته و مشكلات خود را در این زمینه حل كرده اند. هیچ بیمارستان بدون تصفیه خانه نداریم. در بحث زه آب های كشاورزی اصلی ترین زه آبی كه به كارون منتقل می شد را به سمت مناطق دیگر منحرف كردیم. اما متاسفانه در حوزه فاضلاب شهری واقعا نتوانستیم كاری انجام دهیم. حدود ۲۳ سال است كه فاضلاب های شهری به كارون می ریزد و باید تدبیری برای آن دیده شود.

اگر این مقام مسوول از حل مشکل تخلیه فاضلاب صنایع پتروشیمی و بیمارستانها به کارون خبر می دهد اما تا سال گذشته پتروشیمی بندر ماهشهر، پتروشیمی فارابی و پتروشیمی رازی از جمله پتروشیمی‌ها بودند که فاضلاب خود را به صورت مستقیم به این رودخانه می ریختند که دستگاهی های مسوول برای جلوگیری از ادامه روند سرریز فاضلاب پتروشیمی‌ها به رودخانه‌های استان از طریق مراجع قضایی اقدام به شکایت آنها کردند.

همچنین اداره کل محیط زیست استان خوزستان نیز پرونده بیمارستان های فاطمه الزهرا در اهواز و 580 ارتش در دزفول را به دلیل تخلیه فاضلاب آلوده به رودخانه کارون و عدم نصب تصفیه خانه به مراجع قضایی کشاند.