در خانه، زندان و میهمانی چه اقداماتی تعرض و تجاوز جنسی هستند؟

در حالی که گزارش‌های متعددی از آزار جنسی زنان زندانی توسط ماموران جمهوری اسلامی منتشر شده، قوه قضاییه گفته است این گزارش‌ها «دروغ» هستند. 

گفته شده است ماموران مسلح و امنیتی در حین بازداشت زنان، آن‌ها را مورد تعرض قرار می‌دهند و بازجویان به زنان زندانی تجاوز می‌کنند. این نوشتار توضیح می‌دهد که تعرض و تجاوز جنسی چیست تا اطلاع از این عمل مجرمانه را هم برای مرتکب آن و هم برای فردی که با آن مواجه می‌شود، تشریح کند. اطلاع رسانی درباره موارد ارتکاب این اعمال می‌تواند جلوی تکرار آن را بگیرد و بزهکار را سرانجام به عدالت کیفری برساند.

تعرض جنسی چه تفاوتی با تجاوز جنسی دارد؟

تعرض جنسی اشکال مختلفی دارد. تجاوز یکی از شدیدترین موارد خشونت جنسی است. اما ممکن است تعرض جنسی همیشه با تجاوز جنسی همراه نباشد. تعرض جنسی شامل هرگونه فعالیت یا عمل جنسی است که بدون رضایت رخ دهد.

تعرض یا دست‌اندازی جنسی و البته تجاوز جنسی می‌تواند تأثیری پایدار بر فرد داشته باشد. مقصر تعرض جنسی کاملا و قطعا عامل یا عاملان آن است؛ حالا چه حالت خفیف‌تری مثل دست‌اندازی و تعرض باشد و چه حالت شدیدتری مثل تجاوز جنسی. همه موارد این طیف هم «غیرقانونی» و «خلاف» هستند.

اما ممکن است افراد ندانند اقدامی که انجام می‌دهند، در زمره تعرض جنسی است یا قربانی آن نداند عملی که علیه او انجام شده، تعرض و تجاوز جنسی است.

در این‌جا فهرستی از اقداماتی که در طیف تعرضات جنسی قرار دارند، گردآوری شده است. انجام هرکدام از این رفتار، در کشورهای مختلف ممکن است مجازات مختلفی در پی داشته باشد.

در تعریف قانونی، تجاوز جنسی عملی است که شخصی عمداً شخص دیگری را به شیوه‌ای جنسی و بدون رضایت او لمس می‌کند. این لمس می‌تواند شامل اندام جنسی یا هر قسمتی از بدن زن یا مرد باشد. فرقی نمی‌کند که این عمل از سوی مرد بر روی یک زن یا مرد انجام شود یا از سوی یک زن بر روی مرد یا یک زن دیگر.

ممکن است ملایم‌ترین مصداق تعرض و تجاوز جنسی، دست‌اندازی یا لمس بدن فرد باشد اما چون این اقدام بدون رضایت بوده است، در برخی از کشورها در زمره تجاوز جنسی رده بندی می‌شود.

مصادیق تعرض جنسی و تجاوز جنسی کدام هستند؟

مصادیق تعرض و تجاوز جنسی هر رفتار بدون رضایتی است که مرسوم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

-تلاش برای بوسیدن یا انجام آن

-تلاش برای دست‌اندازی و تعرض به اندام جنسی از روی لباس یا زیر لباس

- فشار آوردن به بدن فرد

- تحت فشار قرار دادن و تهدید یا ترساندن شخصی برای انجام یک عمل جنسی

- تلاش برای درآوردن لباس بدون رضایت طرف مقابل

-عکاسی از بدن بدون اجازه

-ضربه زدن به بدن یا وارد کردن اندام جنسی یا هر جسم خارجی دیگر

-تلاش برای عمل جنسی دخول یا انجام آن

 تلاش برای عمل جنسی بدون رضایت که تجاوز جنسی است، در بخش دیگری از این نوشتار به طور مستقل و مفصل شرح داده شده است. این رفتار حتی بین دو شریک جنسی مثل زوج‌ها اگر با رضایت همراه نباشد، در زمره تعرض و تجاوز جنسی قرار می‌گیرد؛ برای مثال، مردی که همسر خود را به شیوه‌ای مجبور به روابط جنسی می‌کند، در حالی که با رضایت او نباشد، این عمل از نظر قانون، تجاوز محسوب می‌شود.

 به بیان دیگر، قرارداد شفاهی یا کتبی مثل عقد ازدواج، عمل جنسی بدون رضایت را خارج از حیطه تجاوز قرار نمی‌دهد. سوء استفاده‌های جنسی از کودکان و نوجوانان هم تجاوز محسوب می‌شوند و سن و سال افراد، تغییر در عنوان مجرمانه تعرض و تجاوز جنسی نمی‌دهد.

برخی دیگر از اعمال تعرض جنسی یا تجاوز می‌توانند به این قرار باشند:

-وادار کردن شخصی به خودارضایی یا لمس جنسی بدن خود

-وادار کردن شخص به تماس جنسی یا شرکت در فعالیت جنسی با شخص دیگری با یا بدون رضایت آن شخص

-وادار كردن شخص ديگری تا توسط شخص ديگر مورد تماس جنسی قرار بگيرد يا شخص ديگری با او فعاليت جنسی انجام دهد؛ خواه طرف مقابل موافقت كند يا نه

همان‌طور که مشخص است، فردی که در این‌جا مرتکب جرم «اقدام به فعالیت جنسی بدون رضایت» می‌شود، به خود قربانی یا قربانیان دست نمی‌زند اما این یک جرم بسیار جدی در تعرض جنسی است که می‌تواند همان مجازات تجاوز جنسی توسط خود فرد را در پی داشته باشد.

تاکتیک‌هایی که یک مجرم می‌تواند برای مجبور کردن شخصی به فعالیت جنسی بدون رضایت او استفاده کند، شامل زور فیزیکی، دست‌کاری یا رفتار پنهانی و تهدید است.

ممکن است فرد بزهکار به صورت پنهانی به قربانی خود دارو یا مواد شیمیایی بدهد تا او را در شرایط پذیرش تجاوز قرار دهد که مقاومتی در برابر متجاوز انجام ندهد. در این صورت هم باز بزه انجام شده، تجاوز جنسی است و ناتوانی قربانی از مقاومت و اعتراض در لحظه تجاوز، در ماهیت عمل مجرمانه تغییر ایجاد نمی‌کند.

در برخی از کشورهای دموکراتیک حتی مخفی کاری در حین عمل جنسی مورد رضایت هم می‌تواند مصداق تجاوز جنسی باشد؛ به طور مثال، دو نفری که با رضایت وارد عمل جنسی شده و توافق به استفاده از محصولات پیش‌گیری از بارداری کرده‌اند، در صورتی که یکی از آن‌ها مخفیانه استفاده از این وسایل را کنار بگذارد، مرتکب عمل تجاوز شده است.

آیا تجاوز جنسی باید حتما شامل استفاده از زور باشد؟

یک اشتباه رایج و عمومی در مورد تجاوز جنسی وجود دارد که تصور می‌کند تجاوز ضرورتا باید با اعمال نیروی بدنی، یعنی زور همراه باشد و پس از تجاوز جنسی، در فرد باید جراحات قابل مشاهده وجود داشته باشد. اما به هیچ وجه ضرورتا این طور نیست.

بسیاری از تاکتیک‌های دیگر وجود دارند که ممکن است شخصی برای تجاوز جنسی از آن‌ها استفاده کند؛ مثلا اگر مدیر یا رییس و کارفرما باشد و فرد را در خطر و فشار اخراج قرار دهد یا بازجو یا زندان‌بان باشد اما به شیوه قلدری، ارعاب، تهدید، فریب، استفاده از مواد مخدر یا الکل و یا داروهای روان‌گردان، تجاوز جنسی کند. حتی ممکن است هیچ یک از این‌ها اتفاق نیفتاده باشد اما هم‌چنان تجاوز جنسی (عمل جنسی بدون رضایت حداقل یکی از طرفین) رخ داده باشد. چه‌گونه؟

بسیاری از افراد وقتی با موقعیتی ترسناک، تکان دهنده یا خطرناک مواجه می‌شوند، نمی‌توانند حرف بزنند یا حرکت کنند و از خود مقاومت یا مخالفت نشان دهند. اگر فردی در این وضعیت در معرض خطر افتاد، به این معنا نیست که فرد رضایت خود را برای عمل جنسی اعلام کرده است و هم‌چنان اگر ناراضی باشد، عمل رخ داده علیه او، تعرض یا تجاوز جنسی است.

رضایت در روابط جنسی چیست؟

رضایت داشتن یا رضایت دادن در روابط جنسی به این معنا است که کسی اجازه داشته باشد به شیوهای جنسی، بدن طرف مقابل را لمس کند و احتمالا وارد  مراحل بعدی روابط جنسی شود. داشتن رضایت به این معنا است که فرد هم اختیار و آزادی و هم‌چنین ظرفیت روحی، روانی و جسمی انجام انتخاب خود را داشته باشد. 

چه حالت‌هایی را نمی‌توان رضایت جنسی دانست؟

-در خواب بودن، حالت بی‌هوشی، ناهشیاری یا مستی و در زمانی که فرد تحت تاثیر مصرف مواد مخدر یا الکل است.

- تحت فشار، دست‌کاری، فریب خوردن یا ترسیدن برای گفتن بله و دادن رضایت است.

-خیلی جوان (زیر سن قانونی) است یا صلاحیت روانی دادن رضایت ندارد.

رضایت دادن به معنای این نیست که این رضایت، دایمی و همیشگی است. رضایت را می‌توان در هر زمانی لغو کرد، از جمله در وسط رابطه جنسی. 

فقط به این دلیل که شخصی قبلاً به چیزی رضایت داده است، به این معنا نیست که رضایت دارد بعدا هم دوباره آن اتفاق تکرار شود. اگر فردی برای عمل جنسی در یک زمان مشخص رضایت داشت اما حتی در حین عمل جنسی دیگر راضی نبود، ادامه فعالیت جنسی به معنی تعرض و تجاوز است.

اگر کسی مطمئن نیست که طرف مقابل برای عمل جنسی رضایت دارد و در این باره مردد است، باید همیشه با او مشورت و‌از قبل اطمینان کسب کرد. 

مقصر تعرض و تجاوز فقط کسی است که عمل بدون رضایت را انجام می‌دهد، نه فردی که عمل بدون رضایت روی او رخ داده است. 

پوشیدن هر نوع لباسی، در موقعیت آسیب‌پذیر جسمی و روحی قرار داشتن، تعبیر رفتار و گفتار دیگران به معنای علاقه‌مندی به روابط جنسی نیست و هرگز از دید قانون به عنوان ‌مجوز یا توجیحی برای تعرض جنسی یا تجاوز جنسی پذیرفته نخواهد شد.