رزمایش سپاه در جزیره ابوموسی؛ چه پیامی قرار است مخابره شود؟

نیروی دریایی سپاه پاسداران در یکی از متلاط‌م‌ترین دوره‌های اخیر در خلیج فارس، دست به یک مانور نظامی به محوریت جزیره ابوموسی زده است. جمهوری اسلامی با این رزمایش، درصدد انتقال چه پیامی است؟

***

نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با هدف آنچه نشان دادن «اقتدار» در جزیره ابوموسی خوانده شده، بدون حضور نیروی دریایی ارتش، دست به یک رزمایش زده است. نیروی هوافضای سپاه از این مانور پیشتیابی هوایی می کرده است.

رزمایش نیروی دریایی سپاه در جزیره ابوموسی در شرایطی انجام می‌شود که روسیه به همراه شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس، اخیرا در بیانیه ای خواستار «حل‌و‌فصل صلح آمیز اختلافات با امارات بر سر جزایر سه‌گانه» شده است و دیگر اینکه ایالات متحده، جنگنده‌های اف-۳۵ و اف-۱۶ خود را همراه با یک کشتی جنگی برای حفاظت از امنیت کشتیرانی، به خلیج فارس اعزام کرده است.

پیوستن روسیه به بیانیه شورای همکاری خلیج فارس درباره جزایر سه گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک، موجب انتقادات کم‌سابقه افکار عمومی ایران از ناتوانی جمهوری اسلامی در برابر روسیه و شکست سیاست «رو به شرق» شد و از حکومت ایران چهره‌ای ناتوان و ضربه‌پذیر در برابر قدرت‌های خارجی به نمایش گذاشت. اعزام تجهیزات جنگی جدید آمریکا به منطقه خلیج فارس هم پس از آن صورت گرفت که نیروی دریایی سپاه در تلاش برای توقیف دو کشتی عبوری که ایالات متحده به کمک آن‌ها رفته بود، ناکام ماند.

برای شروع مانور نظامی، سرلشکر پاسدار «حسین سلامی» فرمانده کل سپاه به جزیره ابوموسی رفته است که پس از سفر «محمود احمدی نژاد» در زمان ریاست جمهوری‌اش، بالاترین مقام حکومت است که به این جزیره پا می‌گذارد. امارات متحده عربی درباره حاکمیت بر روی این سه جزیره ادعایی دارد و در مواردی که جمهوری اسلامی اقدامات مشابهی انجام داده، کار را به ثبت شکایت به شورای امنیت سازمان ملل متحده هم کشانده است.

جمهوری اسلامی که در ماه‌های اخیر پس از نزدیک به یک دهه، موفق به افزایش روابط با امارات به سطح سفیر شده است و حاکمیت امارات به بخش‌هایی از جزیره ابوموسی را بازگردانده، باوجود احتمال عکس‌العمل مشابهی از سوی امارات، خطر برگزاری این مانور بر روابط دوجانبه را پذیرفته است.

حکومت ایران در یکی از نازل‌ترین سطوح مقبولیت و مشروعیت ملی، در شرایطی که از سوی روسیه در نگاه افکار عمومی ایران مورد تحقیر قرار گرفته، احتمالا هزینه سیاسی برگزاری مانور را کمتر از تثبیت تنزل اعتبارش در برابر مسکو ارزیابی کرده است. تردیدی نیست که دولت ایران برنامه برگزاری این مانور را از قبل به اطلاع امارات رسانده، اما این اقدام لازم، ضرورتا از شدت عکس العمل آن کشور نمی کاهد و تبعات سیاسی آن در آینده را قابل پیش‌بینی نمی‌کند.

هرچند مخاطرات سیاسی برگزاری این مانور در برابر ایالات متحده که اخیرا تجهیزات نظامی خود در خلیج فارس را توسعه داده، به نسبت خطراتی که رابطه تهران با امارات تهدید می‌کند، قابل مدیریت تر است. ایالات متحده اختلاف و ادعای ارضی در برابر ایران ندارد و آوردن جنگنده و کشتی جنگی بیشتر به منطقه، صرفا برای کاهش تهدیدات جمهوری اسلامی است. بنابراین تا زمانی که رفتار پرخطری انجام نشود، مانور نظامی به خودی‌خود به‌شدت تنش‌های موجود با آمریکا اضافه ‌نمی‌کند و خطر آن در برابر آمریکا به‌نسبت مخاطرات آن مقابل امارات، قابل مدیریت‌تر است.

اما نفس برگزاری این مانور هرچند که اهداف داخلی دارد، پیام‌های بین‌المللی به اطرافیان ایران ارسال می‌کند که بیشتر از نشانه «اقتدار» که جمهوری اسلامی در پی نشان دادن آن است، علامتی از تداوم بی ثباتی در منطقه و گره خوردن این ناامنی با نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است.

برگزاری مانور سپاه، علامتی از انگیزه جمهوری اسلامی برای حفظ سیاست‌های کنونی خود در دریای عمان و خلیج فارس است که ایالات متحده برای مواجهه احتمالی با آن، ادوات جنگی خود را از نظر کمی و کیفی افزایش داده است. جالب آن است که سپاه این رزمایش را به نام «اسحاق دارا» آغاز کرده که یک نیروی سپاهی بود که در ۲۹فروردین۱۳۶۷ در جریان جنگ آخوندک که نبرد مستقیم دریایی ایران و آمریکا بود، کشته شد.

در جریان عملیات آخوندک که به تلافی برخورد مین‌های دریایی به کشتی جنگی «ساموئل بی رابرتز» آمریکایی آغاز شد که در حال اسکورت نفتکش کویتی بود، به غیر از اسحاق دارا، ۵۵ نیروی دیگر سپاه توسط آمریکایی کشته شدند و دو کشتی جنگی ایران به نام های سهند و جوشن به‌همراه سه قایق تندروی سپاه توسط نیروی دریایی آمریکا غرق شد و شناور جنگی سبلان آسیب جدی دید. دو سکوی نفتی ایران در خلیج فارس هم در این عملیات از بین رفت.

جنگ مستقیم ایران و آمریکا در خلیج فارس نه‌تنها لطمه ای تاریخی به نیروی دریایی ایران زد، بلکه سیاست سپاه در خلیج فارس را به جنگ‌های نامتقارن و چریکی در این پهنه آبی تغییر داد که تاکنون هم ادامه دارد.

همانند سیاست داخلی که جمهوری اسلامی ایران هر اعتراضی را با عکس‌العمل نظامی و مسلحانه پاسخ می‌دهد، در روابط خارجی خود هم عموما وقتی اختلافی بالا می‌گیرد، دست به رزمایش «اقتدار» و مانور نظامی می‌زند. سرکوب مسلحانه تاکنون توانسته دست‌کم اعتراضات خیابانی را در ظاهرا  فروبنشاند، اما مانور نظامی خصوصا در خلیج فارس، ثبات و آرامش را سال‌هاست که از این منطقه رانده است.

درباره نیروی دریایی سپاه پاسداران بیشتر مطالعه کنید:

عاقبت جنگ مستقیم دریایی ایران و امریکا در خلیج فارس چه بود؟

نیروی دریایی سپاه؛ از شناورهای تک موتوره تفریحی تا قایق‌های تندرو قاچاق‌چیان