«اگر ارمنستان مانعی برای راه اندازی کریدور زنگه‌زور باشد، ممکن است این کریدور از ایران عبور کند»، این سخنان رییس جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان پس از سفر ۴ مهر ۱۴۰۲ به نخجوان است.
***
آقای اردوغان در بازگشت از جمهوری آذربایجان درباره احیای کریدور زنگه‌زور در پاسخ به خبرنگاران تاکید کرد که «ترکیه از کریدور صلح‌آمیز بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان برای اتصال نخجوان حمایت می‌کند، اما اگر ایروان با چنین چیزی مخالفت کند، کریدور می‌تواند از ایران عبور کند که این ایده مثبتی است. ما تمام تلاش خود را برای افتتاح کریدور زنگه‌زور انجام می‌دهیم، سیگنال‌های مثبتی نیز از ایران می‌آید، اگر ارمنستان از باز شدن کریدور زنگه‌زور جلوگیری کند، این کریدور می‌تواند از ایران عبور کند.»
سخنان رییس جمهور ترکیه تابه‌حال واکنش مثبت و یا منفی مقامات جمهوری اسلامی را در پی نداشته است. اما رسانه‌های جمهوری اسلامی به جز برخی کارشناسان، نگاه مثبتی به این سخنان نداشته‌اند.
در طرف دیگر رسانه‌های جمهوری آذربایجان به ضرورت احیای کریدور زنگه‌زور پرداخته و از سخنان آقای اردوغان استقبال کرده‌اند. رسانه‌های ترکیه هم با پوشش سخنان آقای اردوغان به حمایت از مواضع ترکیه و آذربایجان در مورد کریدور زنگه‌زور پرداخته‌اند.
روزنامه دولتی ایران، در مقاله‌ای با عنوان «حل مسائل قفقاز جنوبی بدون دخالت بیگانگان»، از تماس تلفنی ابراهیم رییسی با رییس جمهور روسیه خبر داده و نوشته است «روسای جمهور ایران و روسیه در این مکالمه تلفنی، ضمن مرور آخرین وضعیت تحولات منطقه‌ای بر لزوم حل و فصل مسائل منطقه قفقاز جنوبی در گفتگو میان دو کشور و نیز گفتگوها در قالب «۳+۳» و پرهیز از دخالت بیگانگان در موضوعات مربوط به منطقه تاکید کردند.»
این روزنامه با اشاره به سفر اخیر «هاکان فیدان»، وزیر خارجه ترکیه به ایران در ادامه نوشته است: «ترکیه پیام جدی تهران را مبنی بر حفظ منافع خود در قفقاز شنیده است.»
روزنامه «کیهان»، همچون مقامات ایران برای احیای این کریدور از تغییر مرزها گفته و بعد از سخنان آقای اردوغان نوشته که «در این میان به نظر می‌رسد اظهارات اردوغان برای فریب طرف ارمنی است و حال آن‌که از موضع قاطع ایران در این زمینه مطلع شده است. دولت ترکیه می‌تواند برای تبادلات تجاری با جمهوری آذربایجان، از مسیر ترانزیتی ایران یا ارمنستان استفاده کند، چنان‌که هم‌اینک، رفت وآمدهای ترانزیتی میان ترکیه و برخی همسایگان ایران از طریق ایران با رعایت ملاحظات و نظارت میزبان برقرار است.»
خبرگزاری فارس نیز بعد از سخنان آقای اردوغان نوشته «مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده‌اند که با هرگونه تغییر در مرزهای شناخته شده بین‌المللی مخالف هستند.»
جمهوری اسلامی که نگرانی‌های خود را در مورد پروژه کریدور زنگه‌زور و تغییر مرزها بارها بیان کرده مشکل دیگر این پروژه را مسئله نظارت بر این کریدور بیان کرده است.
برخی از کارشناسان ایرانی به پیشنهاد عبور کریدور زنگه‌زور از خاک ایران از منظر مثبت نگاه می‌کنند. «سعید صفاری»، یکی از معدود کارشناسانی است در گفتگو با روزنامه «شرق» جایگزینی کریدور زنگه‌زور را به نفع ایران دانسته و معتقد است: «عبور کریدور زنگه‌زور از خاک ایران می‌تواند به حفظ مرزهای مشترک ایران و ارمنستان کمک کند و از خطر دست‌درازی به این مرزها جلوگیری کند. همچنین ایجاد کریدور زنگه‌زور در ایران می‌تواند به توسعه روابط تجاری و اقتصادی با آذربایجان، ترکیه و حتی اروپا منجر شود. این تجربه می‌تواند ایران را به یک بازیگر مهم در مسیر کریدور لاچین به سمت ترکیه و اروپا تبدیل کند.»
«مساوات»، رسانه نزدیک به حکومت آذربایجان در مورد سخنان آقای اردوغان نوشته است: «توجه داشته باشیم که مسیر جایگزین کریدور زنگه‌زور قبلاً نیز مطرح شده بود. اگرچه ایران مدتی است که در پی ایجاد تنش منطقه‌ای است، اما از اظهارات اردوغان مشخص است که تهران به اهمیت این پروژه پی برده است. ارمنستان هنوز درک نکرده است که کریدور زنگه‌زور یک امتیاز بزرگ و یک پروژه جهانی است. از این منظر، مقاومت ارمنستان بدون‌شک نتیجه نفوذ خارجی و شاید فشار ایران است. بعد از رفتار غیرعاقلانه ارمنستان ممکن است تهران بخواهد بخشی از این پروژه جهانی شده و از این پروژه سود ببرد.»
کارشناسان آذربایجانی معتقدند احیای این کریدور نه تنها جزو تعهدات ارمنستان بعد از جنگ دوم قره‌باغ هست بلکه اهداف اقتصادی کشورهای اروپایی و آسیای میانه و ترکیه و آذربایجان را هم دربرمی‌گیرد.
به گفته «مراد سعادت‌الدین‌اف»، کارشناس شبکه «ای‌آر‌بی۲۴»، «احیای این کریدور بالاخره از طرف ایران و یا ارمنستان پذیرفته می‌شود. اگر ارمنستان احیای این کریدور را نپذیرد، ایران بسیار مشتاق است که این کریدور از خاک این کشور بگذرد. این کریدور هم منافع اقتصادی برای کشور میزبان دارد و از نظر سیاسی بعنوان طرف میانجی تاثیرات مثبتی برای این کشور خواهد داشت.»
«عاصف نریمانلی»، تحلیل‌گر سیاسی نیز معتقد است: «اظهارات اردوغان قبل از هر چیز پیامی به ارمنستان است مبنی بر اینکه این کشور از مشارکت در این پروژه دور خواهد ماند و هدف آن توضیح وضعیت به ایروان است. اما مسیر ایران نیز یکی از گزینه‌های جایگزین است و تهران با آن موافقت می‌کند.»
به گفته آقای نریمانلی، «ایران پیش از این تلاش کرد واقعیت منطقه را تغییر دهد، اما به نظر می‌رسد آنها درک می‌کنند که نمی‌توانند به این هدف برسند. در دوره آتی، موضوع وحدت منطقه‌ای در قفقاز مطرح شد که مبنای آن فرمت «۳+۳» است و ایران علاقه‌مند به مشارکت در پروژه های منطقه‌ای است. اما، همانطور که اشاره کردم، اگرچه ایران یک مسیر جایگزین است، اما اولویت اصلی همچنان کریدور زنگه‌زور است. این نه تنها خواست باکو و آنکارا، بلکه خواست مسکو است. روسیه این کریدور تحت کنترل ارتش خود را به عنوان سهامی در پروژه‌های حمل و نقل جدید در منطقه می‌بیند.»
سخنان رییس جمهور ترکیه در حالی مطرح می‌شود که آقای اردوغان، پس از سفر دو روزه به باکو، بعد از انتخاب مجدد به‌عنوان رییس‌جمهور ترکیه، «مشکل اصلی» راه‌اندازی کریدور ترانزیتی زنگه‌زور برای اتصال جمهوری آذربایجان از طریق خاک ارمنستان به نخجوان را، ایران دانسته بود نه ارمنستان.
توافق جمهوری آذربایجان و ارمنستان چه بوده؟
پس از شکست ارمنستان در درگیری با جمهوری آذربایجان در جنگی ۴۴ روزه و آزادسازی قره‌باغ، مقامات ایروان در توافق آتش‌بس به میانجی‌گری روسیه در تاریخ ۲۰ آبان ۱۳۹۹ تعهد دادند که در ازای باز شدن کریدور لاچین برای رفت‌وآمد ساکنان ارمنی خان‌کندی، کریدور زنگه‌زور را برای ترانزیت کالا از جمهوری آذربایجان به نخجوان باز کنند.
جمهوری آذربایجان، کریدوری را بدون نظارت خود در اختیار ارمنستان قرار داده است تا با ارمنی‌های ساکن بخشی از قره‌باغ (خان‌کندی، آق‌دره، خوجاوند و خوجالی) ارتباط داشته باشد. جمهوری آذربایجان خواهان کریدوری در منطقه زنگه‌زور برای ارتباط با منطقه خودمختار نخجوان است.
جمهوری اسلامی ایران، بارها نسبت به باز شدن کریدور زنگه‌زور و قطع مرز با ارمنستان هشدار داده است. همچنین نیروهای نظامی ایران دو بار اقدام به رزمایش گسترده در مرزهای خود با مناطق آزاد شده جمهوری آذربایجان کرده‌اند. مقامات ایرانی همچنین مدعی شده‌اند که با بازگشایی این کریدور، مسیر ترانزیت کالا از ایران به روسیه مختل می‌شود و کریدور زنگه‌زور باعث قطع مرزهای مشترک ایران با ارمنستان می‌شود.
«حسین امیرعبداللهیان»، وزیر خارجه جمهوری اسلامی نیز در کنفرانس خبری مشترک اخیر خود با هاکان فیدان، همتای ترکیه‌ای‌اش در تهران تصریح کرد که «هرگونه تغییر در ژئوپلیتیک در منطقه و هرگونه اقدام برای مسدودکردن یا محدودکردن مسیرهای تاریخی ترانزیتی و موجود در منطقه را هرگز برنمی‌تابیم.»
جمهوری اسلامی از شروع جنگ دوم قره‌باغ بارها اعلام کرده است که «مخالف تغییر مرزها» در منطقه است. آذربایجان نیز در واکنش به اظهارات مقامات جمهوری اسلامی گفته است که این کشور قصد تغییر مرزها را ندارد.
به نظر می‌رسد اظهارات اخیر آقای اردوغان در پی موافقت ضمنی ایران و یا تحریک جمهوری اسلامی با جایگزین شدن این کشور با جای ارمنستان برای کریدور زنگه‌زور بوده و علاوه بر این پیامی است به ارمنستان برای تصمیم‌گیری مستقل برای مشارکت در این پروژه باشد.
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر