کارگران در چهارراه «ولی‌عصر» تهران مشغول کار شده‌اند؛ تیشه و مته برای کندن و سیمان و بتن برای نصب سازه نو. پیمان‌کاران شهرداری تهران با وجود همه انتقادها و مخالفت‌ها، در حال ایجاد یک حصار در اطراف ساختمان تئاترشهر هستند. مدیران شهرداری تهران و برخی از اعضای شورای شهر می‌گویند به خواست هنرمندان تئاتر و برای حفظ حریم تئاترشهر از آسیب‌های اجتماعی مثل معتادان و کیف‌قاپ‌ها، پروژه ایجاد حصار را آغاز کرده‌اند؛ بهانه‌ای که کارشناسان آن را نمی‌پذیرند و می‌گویند هدف اصلی چیز دیگری است؛ محدودسازی فضای عمومی شهر.
***
اعتراض هنرمندان به ساخت ایستگاه مترو
اگر چه اعضای شورای شهر تهران می‌گویند اعتراض هنرمندان باعث شد تا شهرداری و شورای شهر به فکر ایجاد حصار در اطراف تئاترشهر بیفتند اما واقعیت این است که هنرمندان و اهالی تئاتر از حدود ۱۵ سال پیش و زمان ریاست «محمدباقر قالیباف» بر شهرداری تهران به اتفاقات اطراف این فضای فرهنگی هنری معترض بودند.
در آن سال‌ها، اهالی تئاتر به عبور خط مترو از کنار ساختمان تئاترشهر و ایجاد ورودی ایستگاه مترو در محوطه آن انتقاد کردند اما مدیریت شهری بی‌توجه به این انتقادات، پروژه احداث ایستگاه مترو را پیش برد.
سال‌ها پس از آن، ورودی متروی چهارراه ولی‌عصر به محلی برای حضور دست‌فروش‌ها تبدیل شد و حال و هوای هنری خود را از دست داد.
«رضا کیانیان» و «ایرج راد» از ساخت ایستگاه مترو و فضای ایجاد شده در اطراف تئاترشهر انتقاد کردند. ایرج راد هم‌چنین یادآور شد که از مدیریت شهری خواسته است فعالیت‌های اطراف فضاهای فرهنگی هماهنگ با آن فضا باشد و متناسب با آن تعریف شود.
در سخنان اهالی تئاتر، کسی مستقیما به ایجاد حصار در اطراف تئاتر شهر اشاره نکرده است اما شهرداری و شورای شهر تهران تصمیم گرفتند صورت مساله را پاک و پروژه ایجاد حصار دور این بنا را به بهانه «رفع دغدغه هنرمندان» آغاز کنند. آن‌ها تنها چند روز پیش از اجرای پروژه، از طرح آن رونمایی کردند و بلافاصله کلنگ ساخت آن را به زمین زدند.
ایجاد حریم بدون ساخت حصار هم ممکن است
از نظر کارشناسان شهرسازی و معماری، مدیران شهری تهران دم‌دستی‌ترین و مخرب‌ترین راه را برای رفع مشکلات اطراف تئاترشهر انتخاب کرده‌اند.
«دامون محمدی»، معمار و تحلیل‌گر سیاسی به «ایران‌وایر» گفت شکل طراحی تئاترشهر، حضور ۵۰ ساله‌اش و اهمیت فضای پیرامونی آن که موجب شکل گرفتن رفتارهایی مثل تئاترهای خیابانی، گردهم آمدن مردم برای گفتوگو و حضور دانشجویان در محوطه آن شد، یک جو فرهنگی و سیاسی را در آن محل به وجود آورده است.
او اضافه کرد: «در واقع، تاثیر معنوی این بنا در این بود که توانست رفتارهایی متناسب با حضورش پیرامون خود شکل دهد و اساسا همین به معنای یک حریم است. حریم فقط داشتن دیوار نیست.»
او توضیح داد: «برای ایجاد حریم و طراحی فضاهای میان‌افزا، می‌توان رفتارهایی که اطراف یک بنا شکل می‌گیرند را سامان‌دهی کرد. این باعث می‌شود که بدون ایجاد دیوار و حصار، حریم ایجاد شود.»
این مساله، خواسته هنرمندان و اهالی تئاتر نیز بوده است. آن‌ها پیش‌تر گفته بودند که شهرداری بهتر است اجازه دست‌فروشی کتاب را بدهد، یک گذر فرهنگی تا «تالار رودکی» ایجاد و فعالیت‌هایی متناسب با محیط پیرامون تئاترشهر طراحی کند.
به گفته دامون محمدی، مدیران شهری می‌گویند برای رفع آسیب‌های اجتماعی اطراف تئاترشهر حصار می‌کشند اما آسیب اجتماعی با این راه حل‌ها رفع نمی‌شود: «آن‌ها فقط صورت مساله را پاک می‌کنند، در حالی‌که کسی که حصار می‌کشد، رفتارهای مثبتی که در کنار این بنا شکل می‌گیرند، نقشی که شهروندان دارند و اهمیتی که این بنا برای فضای شهری دارد را نمی‌بیند.»
تاثیر حصارکشی بر زیبایی بنای تئاترشهر
دامون محمدی معتقد است کشیدن حصار بر زیبایی حضور بنای تئاترشهر در آن محل تاثیر می‌گذارد.
این معمار و تحلیل‌گر سیاسی گفت: «از حیث زیبایی‌شناسی، چنین بنایی بدون حصار و دیوار در مسیر رفت و آمد شهروندان از هر زاویه و پرسپکتیوی، فرصت طنازی و رخ‌نمایی دارد و مردم از هر مسیری که از کنار آن عبور کنند، از حضورش لذت می‌برند. در حالی که حصارکشی بر مسیر رخ‌نمایی و زوایایی که بنا دیده می‌شود، تاثیر می‌گذارد و عملا زیبایی چند بعدی یک بنا از آن گرفته می‌شود.»
او با اشاره به اهمیت شکل‌گیری رفتارهای مثبت در فضاهای عمومی مثل محوطه تئاترشهر گفت: «یک حکومت اگر به دنبال انسجام اجتماعی و تعریف فعالیت‌هایی باشد که مردم را کنار هم نگه دارد، نیازمند فضاهای عمومی است. اما جمهوری اسلامی با انسجام اجتماعی و حضور مردم در فضاهای عمومی مشکل دارد.»
به گفته محمدی، رفتارهایی که در محوطه تئاترشهر شکل می‌گیرند، هم در حوزه فرهنگی و هنری هستند و هم در حوزه سیاست.
دامون محمدی معتقد است این حصارکشی بیشتر دلایل امنیتی دارد: «حکومت نمی‌تواند آسیب‌های اجتماعی در آن محل را رفع کند، برای همین در مقابل، با حصارکشی، بدترین نوع حریم را انتخاب می‌کند و رفتارهای مثبتی که در آن‌جا شکل می‌گیرند را از بین می‌برد؛ ضمن این که تمام زوایا و پرسپکتیو زیبایی که آن بنا به شهروندان می‌دهد را هم از بین می‌برد.»
حکومت‌های تمامیت‌خواه به دنبال تسلط بر فضاهای عمومی
علاقه مدیران شهری جمهوری اسلامی به ایجاد حصار و دیوار در فضاهای شهری نظیر تئاترشهر، از خواست مسوولان آن بر جداسازی و کنترل فعالیت‌های سرچشمه می‌گیرد.
«الی خرسندفر»، جامعه‌شناس به «ایران‌وایر» گفت فضاها برای حکومت‌های ایدئولوژیک تمامیت‌خواه بسیار مهم هستند.
به گفته او، حکومت‌های تمامیت‌خواه تنها به تسلط به فضای ذهنی اکتفا نمی‌کنند و فضاهای اجتماعی و فضاهای فیزیکی را هم در جهت فرایندهای همسوسازی که در خدمت نظام ایدئولوژیک هستند، می‌خواهند.
این جامعه‌شناس توضیح داد: «وقتی یک حاکمیت تمامیت‌خواه در ساختارها احساس ضعف می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که سمبل‌سازی‌هایش در فضاهای فیزیکی بر اذهان توده تاثیرگذار نبوده‌اند، شروع به اشغال فضاهای فیزیکی می‌کند. حصار کشیدن دور تئاترشهر هم یکی از آن‌ها است.»
الی خرسندفر معتقد است یکی از پدیده‌هایی که ایدئولوژی مذهبی با آن در تضادند، مساله هنر است: «هنر به مثابه امری که انسان‌ها را در کنار هم قرار می‌دهد و فضای گفتوگو ایجاد می‌کند؛ فضای گفتوگو به مثابه این که فرصت تفکر و جدا کردن شر از خیر را به‌وجود می‌آورد.»
«علی‌اکبر مهدی»، جامعه‌شناس هم معتقد است که فضاهای عمومی و عرصه‌های عمومی محل نفس کشیدن جمعی جامعه هستند اما حکومت‌های مستبد و غیردموکراتیک سعی می‌کنند این فضاهای عمومی را محدودتر کنند، چون از تجمع مردم و توان آن‌ها در فضاهای عمومی وحشت دارند: «از همین رو است که سعی می‌کنند قواعدی برای فضاهای عمومی وضع کنند که ارتباطات مردم را در آن فضاها محدود کنند.»
این جامعه‌شناس به «ایران‌وایر» گفت جامعه‌ای که فضای عمومی نداشته باشد، تبدیل به یک زندان بزرگ می‌شود؛ زندانی که شهروندان در آن از یک سلول به یک سلول دیگر می‌روند و در بین راه هم کنترل می‌شوند.
به بتور علی‌اکبر مهدی، انتظار عمومی این است که حکومت فضاهای عمومی را به نفع سلامت عمومی جامعه کنترل کند: «اما جمهوری اسلامی یک حکومت ایدئولوژیک دینی است و تعاریف خودش را از رفتارهای عمومی و حتی خصوصی دارد؛ چنان‌چه نوع لباس، نوع حرف زدن و نوع فیلم و تئاتری که تماشا می‌کنند را هم تعیین می‌کند. یکی از جاهایی که هنوز کنترل کامل بر آن ندارد و برایش خطرناک است، همین هم‌گرایی‌های عمومی در فضای عمومی است که می‌تواند تهییج عمومی ایجاد کند. بنابراین به دنبال ایجاد محدودیت‌هایی در فضاهای عمومی است و یکی از این محدودیت‌ها، حصارکشی دور فضاهای عمومی مثل تئاترشهر است که به طور عادی رفتار جمعی را می‌طلبد.»
این جامعه‌شناس هم معتقد است که حصارکشی اطراف تئاترشهر به بهانه حفاظت از محوطه بنا در برابر آسیب‌های اجتماعی، منطقی به نظر نمی‌رسد.
به نظر او، ایجاد این حصارها بیشتر به خاطر امکان‌آفرینی برای نیروهای امنیتی و انتظامی هستند تا رفتارهای هم‌گرایانه و احتمالا مخالفت با حکومت را کاهش دهند یا محدود کنند.
از خالصسازی تا تلاش برای محرم و نامحرم کردن شهر
همه مخالفان حصارکشی اطراف تئاترشهر، معماران و جامعه‌شناسان نیستند. نکته جالب در مخالفت‌ها این است که تعدادی از جدی‌ترین منتقدان، اعضای سابق شورای شهر تهران هستند.
واقعیت این است که گلایه اهالی تئاتر از نابسامانی محوطه تئاترشهر در دوره قبلی شورای شهر هم مطرح شده بود اما اعضای این شورا با ایجاد حصار مخالفت کرده بودند.
«زهرا نژادبهرام»، یکی از اعضای دوره پانزدهم شورای شهر تهران در یادداشتی نوشت که حصارکشی به دور تئاترشهر به بهانه حفظ فرهنگ و حمایت از هنرمندان تئاتر بیشتر یک شوخی است تا یک حقیقت. به اعتقاد او، آن‌چه مدیران شهری را بر آن داشته است که به دور تئاترشهر حصار بکشند، چیزی به جز دور کردن مردم از عرصه عمومی و ناتوانی در سامان‌دهی دستفروشان در آن محدوده نیست.
عضو سابق شورای شهر هم‌چنین نوشت: «فضایی که متعلق به شهر و مردم است، به بهانه حفظ حریم در حال اختصاصی شدن است تا فقط تعدادی خاص امکان استفاده از آن را داشته باشند، چرا که شاید برخی محرم و نامحرم در شهر را در اصول خود تعریف کرده‌اند.»
«علی اعطا»، دیگر عضو سابق شورای شهر تهران که دکترای معماری دارد هم با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی «ایکس» درباره حصارکشی اطراف تئاترشهر نوشت: «این کار، تعیین حریم نیست؛ این کار، خالصسازی عرصه عمومی شهر است. حصر میدانگاه تئاترشهر، تحدید عرصه عمومی و تضییع حقوق شهروندان برای دسترسی آزادانه به فضاهای شهری است. تعیین حریم، دیوارکشی و جداسازی فیزیکی نیست.»
«خالص سازی» عبارتی است که منتقدان طبقه حاکم در ایران از آن در توصیف سیاست‌های همسوسازی بدنه حاکمیت و تلاش برای همسوسازی جامعه استفاده می‌کنند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر