مجموعه «مجلس، نردبان قدرت» چهره‌هایی را معرفی می‌کند که مجلس شورای اسلامی سکوی پرتاب آن‌ها شده است. نگارنده با این پیش‌فرض که «انقلاب»، «آقازادگی»، «چکمه» و «عمامه» به‌خودی‌خود رانت مهم برای ورود به قدرت در نظام جمهوری اسلامی و ثروت‌اندوزی بوده و هستند و افراد متصل به این چهار گروه برای رسیدن به قله‌های ثروت و قدرت نیاز به رانت نمایندگی نداشته و ندارند، در گزینش مصادیق این مجموعه، تمرکز را روی نمایندگانی قرار داده است که پیش از ورود به مجلس، کم نام و نشان بوده‌اند و در سابقه آن‌ها هیچ‌یک از این چهار رانت برجسته نبوده است. هرچند کمتر نماینده‌ای را می‌توان پیدا کرد که با رجال سیاسی جمهوری اسلامی رابطه فامیلی نداشته یا دوره‌ای را هرچند کوتاه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سپری نکرده باشد ولی مهم این است که این دو در کارنامه آن‌ها برجسته نبوده و نمایندگی مجلس نقش مهمی در بالا رفتن آن‌ها از نردبان قدرت ایفا کرده است.
***
از بسیج ناحیه ۸ تبریز تا وزارت صمت؛ آنچه مطرح نیست، کارآمدی و شایسته‌سالاری است
وقتی فردی بدون داشتن سوابق مدیریتی عالی و بدون صلاحیت به مقام وزارت می‌رسد، شاید غیر معمول نباشد که برای ماندن در قدرت، خود را مجبور بداند به طرقی چون اعطای پست و مقام به بستگان مقام مافوق و خودشیرینی و چاپلوسی روی آورد؛ ولی این اقدامات نیز همیشه جواب نمی‌دهد. «رضا رحمانی» که پس از سه دوره نمایندگی مردم تبریز و بدون سابقه کلان مدیریتی و با مدرک تحصیلی نامرتبط و بی‌اعتبار موفق شده بود بر کرسی وزارت صنعت، معدن و تجارت تکیه زند، با سپردن پست معاونت خود به داماد جوان «حسن روحانی»، رییس‌جمهور وقت، و جلب توجه مقام رهبری، کوشید جا پای خود را در این وزارتخانه سفت و محکم کند؛ ولی هیچ‌کدام به کارش نیامد.
حسن روحانی او را توبیخ کرد و تعریف مقام رهبری برایش نان و آب نشد و بیش از دو سال، نتوانست کرسی وزارت صمت را حفظ کند. او که در آبان۱۳۹۷ با رای اعتماد نمایندگان مجلس دهم به مقام وزارت رسیده بود، در اردیبهشت۱۳۹۹ با دستور حسن روحانی، از این مقام برکنار شد.
رضا رحمانی پیش از نمایندگی مجلس
رضا رحمانی متولد ۱۳۴۵ در استان آذربایجان شرقی است. ۱۲ ساله بود که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید و ۱۴ ساله بود که جنگ ایران و عراق آغاز شد. گفته در مقطعی از جنگ، در جبهه حضور یافته و جانبازی محدودی دارد. ولی چه جبهه رفته باشد چه نرفته باشد، او ادعا کرده که مسوولیت بسیج حوزه ۸ تبریز را عهده‌دار بوده و با همان سابقه هم توانسته تایید صلاحیت خود را از شورای نگهبان برای شرکت در انتخابات مجلس هفتم بگیرد.
رضا رحمانی با اخذ مدرک دیپلم برای تحصیل در رشته حقوق، راهی دانشگاه آزاد تبریز شده و لیسانس خود را دریافت کرده است. بررسی مدارک بعدی تحصیلی او نشان می‌دهد که او کار در صنایع را به وکالت یا قضاوت ترجیح داده و در کارخانجات صنعتی تبریز مشغول‌به‌کار شده و با سابقه بسیجی در ادارات دولتی آذربایجان نیز فعالیت داشته است. به همین دلیل او فوق‌لیسانس خود را در رشته مدیریت دولتی از دانشگاه مدیریت و دکترای خود را از دانشگاه صنایع و معادن ایران اخذ می‌کند. دانشگاه‌هایی که مدارک آن، واجد ارزش علمی نیست. به همین دلیل هم وزارت علوم ارزش علمی مدرک دکترای او را رد می‌کند و تنها بر ارزش استخدامی مدارک تحصیلی او صحه می‌گذارد.
او پیش از نمایندگی مجلس، مدتی در کارخانه «تراکتورسازی تبریز» و مدتی در کارخانه «آلومینیوم‌سازی المهدی» سمت مدیریتی داشته و مدتی نیز مدیر امور مالی و اداری استانداری آذربایجان شرقی بوده است.
رضا رحمانی با این سوابق تحصیلی و حرفه‌ای، در انتخابات مجلس هفتم اعلام نامزدی می‌کند. انتخاباتی که شورای نگهبان با موج گسترده ردصلاحیت‌ها، عملا اصلاح‌طلبان را از میدان رقابت‌ها اخراج کرد و به شهادت روسای وقت جمهور و مجلس، تکلیف دو سوم کرسیهای مجلس پیش از انتخابات تعیین شده بود؛ یعنی او در یک انتخابات غیررقابتی به مجلس راه یافت.
رضا رحمانی کرسی خود را در مجلس برای سه دوره متوالی حفظ کرد و با قدرت لابی خود توانست به مقام ریاست کمیسیون صنایع و معادن مجلس برسد. «بی‌بی‌سی» در گزارشی با اشاره به قدرت لابی رضا رحمانی در مجلس آورده: «آن‌ها که رضا رحمانی را می‌شناسند، از قدرت لابی‌گری او به‌ویژه در مجلس بسیار سخن می‌گویند، حضور ۱۲ ساله او در مجلس و آشنایی با سازوکارهای پارلمان باعث شد تا رضا رحمانی در آبان ۱۳۹۷ با ۲۰۳ رای موافق، ۴۹ رای مخالف و ۱۳ رای ممتنع، به ساختمان وزارت صنعت، معدن و تجارت راه یابد. ۱۹ ماه بعد در زمان برکناری او از سمت وزارت از نیش و کنایه موافقان و مخالفان رحمانی معلوم شد که توان او در لابی‌گری با نمایندگان استان‌های آذربایجان شرقی و غربی و دیگر استان‌های ترک زبان، در کسب رای اعتماد رحمانی موثر بوده است.»
رحمانی در انتخابات مجلس دهم شرکت نکرد و دریافت بلافاصله حکم قائم‌مقامی وزارت صمت پس از پایان نمایندگی مجلس نشان می‌داد که او پیش از پایان عمر مجلس نهم، روی دریافت این مقام با وزیر وقت صمت به توافق رسیده و روشن نیست که او در ازای چه خدمتی در مجلس، این قول را از وزیر صمت دریافت کرده است.
به هر ترتیب، رحمانی بدون داشتن مدرک تحصیلی معتبر و بدون داشتن سابقه مدیریتی در سطح کلان و با اتکاء به قدرت لابی خود، توانست به کرسی وزارت صمت در دولت حسن روحانی تکیه زند؛ ولی عمر وزارت او چندان طولانی نبود. گرانی بی‌رویه قیمت‌ها، اختلال شدید در بازار خودرو، برکناری و دستگیری مدیران شرکت خودرو‌سازی سایپا و توزیع کرسیهای مدیریتی میان دوستان و سایر نمایندگان مجلس، سبب شد تا او خیلی زود برکنار شود.
او دلیل برکناری خود را، نپذیرفتن دستور رییس دفتر رییس‌جمهور برای لابی با نمایندگان، جهت دادن رای موافق به تشکیل وزارت بازرگانی عنوان کرد، ولی رییس دفتر وقت رییس‌جمهور این را تکذیب و اعلام کرد تنها خواسته آن‌ها از آقای رحمانی، توقف لابی دوستان او در مجلس، برای مخالفت با لایحه دولت بوده است.
«تحریم انتخابات» تنها راه مقابله با فساد در نظام حکمرانی است
دکتر «نیره توحیدی»، استاد دانشگاه و فعال حقوق زنان، در پاسخ به این پرسش که منشاء گرایش بسیاری از نمایندگان مجلس به رانت‌های نمایندگی و اولویت‌بخشی به منافع شخصی و گروهی، به‌جای پیگیری منافع ملی و منافع عمومی چیست، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «دلیل آن را باید در فراگیر شدن فساد در نظام حکمرانی در کشور جست‌وجو کرد. من نمی‌توانم ادعا کنم که فساد در ایران سیستماتیک شده یا نه، ولی می‌توانم بگویم فراگیری فساد در نظام حکمرانی، جایی برای افراد پاک و سالم باقی نگذاشته است. »
او با بیان اینکه برخی وضعیت موجود را وضعیت غارت و چپاول منابع کشور می‌دانند، می‌گوید: «نماینده‌ای که می‌بیند تمام مناسبات حکمرانی و روابط افراد و نهادها با یکدیگر بر مبنای فساد شکل گرفته و همه در پی سهم‌خواهی هستند، راه دیگری برای خود نمی‌بیند.»
دکتر توحیدی با اشاره به تجربه زندگی در شوروی سابق و آسیای میانه می‌گوید: «مشاهداتم از سال‌های پایانی شوروی سابق نشان می‌داد که بدون رشوه، کار هیچ‌کس پیش نمی‌رفت و آنقدر رشوه‌خواری فراگیر شده بود که به امری معمول تبدیل شده بود و همه به‌نوعی درگیر فساد بودند. با اطلاعاتی که سال‌های اخیر از ایران بیرون می‌آید، به‌نظر وضعیت مشابهی با سال‌های آخر شوروی سابق را تجربه می‌کنیم. در این فضا هرکسی هم که با نیت سازنده وارد مجلس شده، یا دچار وسوسه و فساد شده و یا اگر توانسته در برابر مافیا مقاومت کند، حذف شده است.»
به باور این فعال حقوق زنان، چه بپذیریم کشور مافیایی اداره می‌شود و چه بگوییم مافیا نداریم، بلکه نظام حکمرانی در جمهوری اسلامی درگیر ساختار ناکارآمد و ناسالم و آلوده به فساد است، نمی‌توانیم منکر این واقعیت شویم که فساد از بالا تا پایین نظام را درگیر کرده و هر‌کس سر‌و‌کارش به نظام بوروکراسی در ایران بیفتد، می‌تواند این فساد را لمس کند.
او معتقد است این معضل جز با تغییرات ساختاری حل نمی‌شود و می‌گوید: «وقتی نماینده مجلس می‌داند برای انتخاب شدن باید حمایت جریان‌های صاحب نفوذ را جلب کند و پیروزی و بقا او در نظام حکومتی چندان وابسته رای مردم نیست، بلکه مستلزم داشتن حمایت جریان‌های خاص است، آگاهانه یا ناآگاهانه وارد زد‌و‌بندهایی می‌شود که نتیجه آن، وابستگی به صاحبان قدرت و بازی در زمین آن‌هاست.»
او می‌افزاید: «وقتی ساز‌و‌کار انتخابات ناسالم و فاسد است، افرادی از این انتخابات پیروز بیرون می‌آیند که توانسته باشند حمایت نهادهای ذی‌نفوذ را جلب کنند، طبیعتا چنین فردی فردای پیروزی هم نمی‌تواند نماینده مردم باشد، بلکه باید هماهنگ با سیستم عمل کند، این یک چرخه باطل است که شکل گرفته و راه برون‌رفتی هم به‌نظر نمی‌رسد داشته باشد.»
آیا رای‌دهندگان می‌توانند تغییری در وضع موجود ایجاد کنند؟ خانم توحیدی در پاسخ می‌گوید: «تنها کاری که به‌نظر می‌رسد رای‌دهندگان می‌توانند انجام دهند "حریم انتخابات" است، تا حکومت دریابد که با این رویه ناصحیح، نمی‌تواند ادامه دهد؛ راه دیگری به‌نظر وجود ندارد. بایکوت انتخابات، تنها عاملیتی است که می‌توان از جامعه انتظار داشت.»
وعده مبارزه با فساد و دستگیری منصوبان‌اش در وزارت صمت
رضا رحمانی در جلسه رای اعتماد در صحن علنی مجلس، خود را پاک‌دست و ساده‌زیست معرفی کرده و گفته بود: «مبارزه با فساد به‌ویژه فساد سازمان‌یافته، محور کارهایم در وزارتخانه خواهد بود و فساد در این حوزه معنا نخواهد داشت.» او اما در عمل به این وعده ناکام بود، چراکه دستگیری شماری از مدیران و منصوبان او در شرکت‌های وابسته به وزارت صمت، نشان می‌داد که او قادر به پیشگیری از فساد در این وزارتخانه نبوده است.
دستگیری مدیران سایپا، برکناری مدیران متهم به فساد در زیرمجموعه ایمیدرو و تقلب مدیر منصوب او در شرکت آسکوتک، نشان می‌داد که او یا قادر به فساد در زیرمجموعه خود نیست، یا خود با آن‌ها هماهنگ است.
«صبا آذرپیک»، روزنامه‌نگار داخل ایران که تلاشی گسترده در افشای فساد مدیران جمهوری اسلامی داشته، در گزارشی از فساد گسترده در وزارت صمت به رهبری رضا رحمانی خبر داد. او با انتشار اسنادی، وزیر صمت را متهم کرد که برای جلب رای اعتماد، به «موید حسینی صدر»، نماینده سابق خوی، سید «شریف حسینی» و «منصوری بیدکانی»، امتیاز داده است. او در اینستاگرام خود نوشت وزیر صنعت، برخلاف قوانین، موید حسینی صدر را بدون داشتن سابقه مرتبط، بدون تحصیلات مرتبط و عدم آشنایی به زبان آلمانی، به‌عنوان مدیرعامل هلدینگ ثروتمند فولادی ایران در آلمان آسکوتک انتخاب می‌کند. پس از این افشاگری روشن شد که حسینی صدر به سفارش رضا رحمانی عازم آلمان شده است. ماموریتی که درآمد یورویی قابل توجهی برای او داشته است.
در مجموع می‌توان گفت رضا رحمانی برای تصاحب کرسی وزارت صمت، نه سوابق علمی لازم و نه صلاحیت مدیریتی لازم را داشت، او با اتکاء به قدرت لابی خود در مجلس و با تبدیل مجلس شورای اسلامی به‌عنوان سکوی پرتاب خود، توانست به مقام وزارت برسد و اتفاقا همین فقدان صلاحیت سبب شد که او نتواند در دولت ابراهیم رئیسی که به‌لحاظ سیاسی همسو بود، کرسی وزارت خود را باز پس گیرد و نه‌تنها به کابینه راه نیافت بلکه هیچ سمت مدیریتی قابل توجهی به دست نیاورد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر