این گزارش درباره وضعیت زنان منتخب در دور اول دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در ایران است که در اواخر سال ۱۴۰۲ برگزار شد و دور دوم آن پیش از افتتاح مجلس در خرداد ۱۴۰۳ خواهد بود که ممکن است شمار زنان منتخب را کمی تغییر دهد.
***
آمار زنان مجلس دوازدهم به نسبت مجلس یازدهم کاهش یافت. آماری که می‌تواند نشانه توقف یا شکست کمپین افزایش حضور زنان در نهاد پارلمان باشد.
این کمپین از سالها پیش با هدف‌گذاری سهم ۳۰ درصدی زنان در مجلس، می‌کوشید حضور زنان در سطوح سیاسی-مدیریتی کشور را ارتقا بخشد، اما توفیقی حاصل نکرد چراکه نه نمایندگان مجلس در جریان اصلاح قانون انتخابات به سیاست «تبعیض مثبت به نفع زنان» تن دادند و نه رای‌دهندگان اقبالی به زنان نشان دادند و نه تعداد کاندیداهای زن به طور چشمگیر افزایش یافت، که نتیجه آن افزایش زنان منتخب باشد.
در این دوره از انتخابات حدود ۱۵ هزار کاندیدا، از مجموع حدود ۲۵ هزار کاندیدای تایید صلاحیت شدند که تنها ۱۲ درصد آنها را خانم‌ها تشکیل می‌دادند و در نهایت نیز تنها ۱۱ زن در مرحله اول انتخابات به مجلس راه یافتند و ۷ زن نیز در شهر تهران به مرحله دوم راه یافته‌اند که اگر همه آنها در مرحله دوم رای بیاورند، نهایتا تعداد زنان مجلس دوازدهم به عدد ۱۷ می‌رسد.
تاکنون در مجموع ۱۱ دوره مجلس شورای اسلامی ۷۸ زن موفق به کسب ۱۱۱ کرسی مجلس شورای اسلامی شده‌اند. برخی از زنان راه یافته به مجلس بیش از یک دوره در مجلس حضور داشته‌اند.
از زنان مجلس دوازدهم چه می‌دانیم؟
اکثریت زنان منتخب مجلس دوازدهم، چهره‌هایی تازه هستند و اطلاعات چندانی از آنها در دست نیست، لذا برای ارزیابی میزان اثرگذاری آنها باید منتظر ورودشان به مجلس دوازدهم و عملکردشان بود ولی براساس اطلاعاتی که در ادامه می‌آید می‌توان گفت زنان مجلس دوازدهم اثرگذاری چندانی نخواهند داشت. آنچه از زنان مجلس دوازدهم می‌دانیم به این شرح است:
۱- سابقه نمایندگی مجلس
از مجموع ۱۱ زن راه یافته به مجلس دوازدهم، ۴ منتخب، از نمایندگان فعلی مجلس هستند که برای بار دوم کرسی نمایندگی مجلس را از آن خود کرده‌اند. «سارا فلاحی»، نماینده ایلام، «فاطمه محمد‌بیگی» نماینده قزوین، «فاطمه مقصودی» نماینده بروجرد و «الهام آزاد» نماینده نایین، برای دومین دوره متوالی در مجلس دوازدهم حضور خواهند داشت.
ضمن اینکه یک منتخب نیز سابقه نمایندگی در دوره دهم مجلس شورای اسلامی را دارد. «زهرا سعیدی مبارکه»، در مجلس دهم نمایندگی مردم مبارکه را در مجلس عهده‌دار بود. مابقی منتخبان زن مجلس دوازدهم، اولین حضور پارلمانی خود را تجربه می‌کنند.
نداشتن تجربه پارلمانی یا به عبارتی کم تجربه بودن در امور پارلمانی، سبب می‌شود که زنان مجلس دوازدهم نتوانند پست‌های مهمی در مجلس و نقشی موثر در اداره نهاد مجلس شورای اسلامی داشته باشند و به نمایندگانی حاشیه‌نشین تبدیل خواهند شد. معمولا ریاست کمیسیون‌ها، عضویت در کمیسیون‌های مهم و عضویت در هیات رئیسه مجلس به نمایندگانی تعلق می‌گیرد که سابقه پارلمانی دارند یا روابط گسترده با منابع قدرت دارند، رانتی که زنان عموما از آن محروم هستند.
۲- ناکامی زنان در کلان‌شهرها
در مرحله اول انتخابات مجلس دوازدهم در هیچ کلان‌شهری زنی انتخاب نشد. راه نیافتن زنان به مجلس به نمایندگی از کلان‌شهرها یک پیام روشن دارد و آن اینکه احزاب سیاسی پیروز در انتخابات به زنان اهمیت نداده‌اند چراکه در کلان‌شهرها، مردم اصولا به لیست‌ها رای میدهند و کسانی به مجلس راه پیدا می‌کنند که در لیست احزاب قرار داشته باشند.
در انتخابات مجلس دوازدهم هم رقابت اصلی میان طیف‌های مختلف جریان اصولگرا بود و هم اکثریت رای‌دهندگان حامی اصول‌گراها بودند، چراکه انتخابات توسط اکثریت مردم با تحریم روبرو شده بود و انتخابات بیشتر با مشارکت حامیان جریان اصولگرا برگزار شد و آنها نیز اقبالی به زنان نشان ندادند.
۳- وابستگی سیاسی زنان مجلس دوازدهم
فاطمه محمد‌بیگی نماینده قزوین و فاطمه جراره نماینده بندرعباس سیاسی‌ترین نمایندگان زن مجلس دوازدهم هستند که ورودشان به مجلس قطعی شده و اتفاقا هر دو اصولگرا هستند.
زهرا سعیدی نماینده مبارکه نیز در مجلس دهم با اصلاح‌طلبان همراه بود که قاعدتا از حالا می‌توان او را عضو فراکسیون اقلیت مجلس دوازدهم خواند. مابقی زنان راه‌یافته به مجلس دوازدهم «مستقل» به حساب می‌آید. به طور معمول نمایندگان مستقل، تحت تاثیر فضای مجلس با اکثریت همراهی نشان میدهند، بنابراین آنها را در مجلس آینده باید بیشتر اصولگرا دانست، مگر اینکه فراکسیون اقلیت به رهبری مسعود پزشکیان نماینده تبریز، در جذب آنها موفق عمل کند.
۴- زنان مجلس اولی
پنج زن از شش زنی که برای اولین‌بار پا به مجلس شورای اسلامی می‌گذراند اولین زن راه یافته به مجلس در حوزه انتخابیه خود هستند. یعنی آنها اولین زنانی هستند که از حوزه انتخابیه بندرعباس، ملکان، ساری، میانه و اقلیت زرتشتیان ایران به مجلس راه یافته‌اند. «شهین جهانگیری» نماینده ارومیه در مجلس شورای اسلامی نیز اولین تجربه پارلمانی خود را تجربه می‌کند ولی او اولین زنی نیست که از ارومیه به مجلس راه می‌یابد. پیش از او «الهه امانی» در مجلس پنجم و ششم حضور داشته است. زنانی مجلس اولی به این شرح هستند:
«فاطمه جراره :»متولد ۱۳۶۳ منتخب دوم بندرعباس، اولین زنی است که از استان هرمزگان به مجلس شورای اسلامی راه یافته است. او سابقه ریاست شورای شهر بندرعباس را در کارنامه دارد. کسی که با سه دوره حضور در شورای شهر بندرعباس، نشان داده در جلب آراء رای‌دهندگان، کارنامه موفقی دارد. فاطمه جراره با کسب ۷۰ هزار و ۲۱۴ رای به عنوان دومین منتخب از حوزه انتخابیه بندرعباس، قشم، حاجی آباد، بندرخمیر و ابوموسی راهی مجلس دوازدهم شد. جراره علاوه بر عضویت در شورای شهر بندرعباس و عضویت در شورای عالی استان‌ها، سابقه همکاری با دفتر حقوقی آستان قدس رضوی را نیز در کارنامه دارد.
نکته جالب در مورد فاطمه جراره اینکه برادر او «ابوالقاسم جراره» نیز از حوزه انتخابیه تهران اعلام نامزدی کرده بود و به مرحله دوم انتخابات در این شهر نیز راه یافته و اگر موفق شود در مرحله دوم در میان ۱۶ نفر اول قرار گیرد، راهی مجلس خواهد شد و به عنوان اولین خواهر و برادری لقب خواهند گرفته که به نمایندگی مجلس شورای اسلامی درآمده‌اند.
پیش از این در مجلس شورای اسلامی حضور هم‌زمان زن و شوهر، دو برادر، پدر و پسر، پدر و دختر را تجربه کرده‌ایم ولی تاکنون حضور هم‌زمان یک خواهر و برادر را تجربه نکرده بودیم و این می‌تواند یک تجربه تازه باشد. حضور ابوالقاسم جراره در فهرست انتخاباتی اصولگرایان نشان می‌دهد که این خانواده سیاسی و دارای روابط گسترده در میان اصولگرایان هستند که توانسته‌اند در رقابت موجود میان اصولگرایان برای قرار گرفتن در فهرست انتخاباتی این جریان سیاسی، قرار گیرند.
«بهشید برخوردار»: نمایندگی زرتشتیان ایران در مجلس دوازدهم را عهده‌دار خواهد بود. او اولین زن زرتشتی است که به این مقام می‌رسد. تاکنون نه به عنوان نماینده زرتشتیان و نه به عنوان نماینده سایر اقلیت‌های دینی، هیچ زنی در مجلس حضور نیافته بود.
«زهرا خدادادی»: اولین زنی است که از ملکان راهی مجلس شده است. او پا جای پای پدر گذاشته است. پدرش «سلمان خدادادی»، در دوره های پنجم، ششم، هفتم، هشتم و دهم نماینده ملکان در مجلس شورای اسلامی بود اما صلاحیت‌اش برای ورود به مجلس دوازدهم رد شد.
سلمان خدادادی با حمایت از دختر خود، کرسی ملکان در مجلس دوازدهم را غیرمستقیم حفظ کرد. هنوز روشن نیست که زهرا خدادادی همچون پدر به جریان اصولگرایی وابسته است یا شخصیتی مستقل دارد اما آنچه روشن است اینکه او زیر سایه نام پدر، با چالش‌هایی روبرو خواهد بود.
«عالیه زمانی کیاسری»: اولین زنی است که از ساری پا به مجلس شورای اسلامی می‌گذارد. او که در انتخابات مجلس یازدهم موفق به کسب آراء لازم برای ورود به مجلس نشده بود در این دوره از انتخابات با کسب حدود ۵۵ هزار رای معادل ۲۹.۷ درصد آراء موفق شد به عنوان منتخب اول ساری وارد مجلس شود. او پزشک و متخصص بیهوشی است و قاعدتا عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس دوازدهم خواهد بود. عالیه زمانی کیاسری عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران و رییس بیمارستان امام خمینی ساری است. او چهره‌ای مستقل است.
«مریم عبدالهی»: اولین زنی است که از میانه راهی مجلس شورای اسلامی می‌شود. مریم عبداللهی از حوزه انتخابیه میانه موفق شد با ۲۰ هزار و ۶۱۱ رأی ( ۳۲.۵۹ درصد ) از ۶۳ هزار و ۲۴۳ رأی مأخوذه به مجلس راه یابد. مریم عبدللهی در انتخابات مجلس یازدهم نیز اعلام نامزدی کرده بود ولی موفق به جلب آراء لازم نشد.
او چهره‌ای مستقل است و قاعدتا در مجلس دوازدهم جذب فراکسیون مستقل‌ها خواهد شد. او استاد دانشگاه است و پیشتر در معاونت پارلمانی وزارت راه و شهرسازی و وزارت علوم فعالیت داشته است. او عضو هیات مدیره کانون کشوری اساتید دانشگاه و رئیس انجمن صنفی دانشگاه‌های آذربایجان شرقی و رئیس کانون اساتید مدعو دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی ایران بوده است.
مریم عبدالهی به فاصله کوتاهی از راهیابی به مجلس دوازدهم در جاده میانه-تبریز دچار سانحه رانندگی شد ولی جان سالم به در برد.
«شهین جهانگیری»: متولد ۱۳۵۸ و دانش‌آموخته حقوق است. او اگرچه اولین بار است که به نمایندگی مجلس شورای اسلامی انتخاب شده ولی اولین زن ارومیه در مجلس نیست. پیش از او شهربانو امانی‌راد دو دوره نمایندگی ارومیه در مجلس شورای اسلامی را عهده‌دار بود.
شهین جهانگیری اما اولین زن کرد ارومیه است که راهی مجلس می‌شود، پیش از این کرسی‌های ارومیه در مجلس بیشتر در اختیار نمایندگان ترک‌تبار بود ولی این بار علاوه بر شهین جهانگیری، حاکم ممکان نیز دومین کرسی ارومیه در مجلس را در اختیار گرفته که کرد‌تبار است.
فهرست زنان ادوار مجلس شورای اسلامی
رکورد حضور در مجلس در اختیار سهیلا جلودارزاده و نیره اخوان است با ۴ دوره نمایندگی مردم تهران و اصفهان. فاطمه رهبر نیز ۴ دوره توسط مردم تهران انتخاب شد ولی در دوره چهارم پیش از ورود به مجلس به دلیل ابتلا به کرونا درگذشت. مریم بهروزی، عاتقه صدیقی، گوهرالشریعه دستگیر، مرضیه حدیدچی و فاطمه آلیا نیز سابقه سه دوره نمایندگی مجلس را دارند. فهرست کامل نمایندگان زن ادوار مجلس شورای اسلامی به این شرح است:
دوره اول: مریم بهروزی، گوهرالشریعه دستغیب، عاتقه صدیقی و اعظم طالقانی (تهران)
دوره دوم: مرضیه حدیدچی، گوهرالشریعه دستغیب، عاتقه صدیقی، مریم بهروزی (تهران)
دوره سوم: مرضیه حدیدچی، گوهرالشریعه دستغیب، عاتقه صدیقی، مریم بهروزی (تهران)
دوره چهارم: مریم بهروزی، پروین سلیحی، منیره نوبخت، مرضیه وحید دستجردی، نفیسه فیاض‌بخش (تهران)، فخرالتاج امیرشقاقی و فاطمه همایون‌مقدم (تبریز)، اختر درخشنده (کرمانشاه) و قدسیه سیدی علوی (مشهد)
دوره پنجم: فائزه هاشمی رفسنجانی، سهیلا جلودارزاده، فاطمه کروبی، مرضیه وحید دستجردی، منیره نوبخت، فاطمه فیاض‌بخش، فاطمه رمضان‌زاده (تهران)، قدسیه سیدی علوی و مرضیه صدیقی (مشهد)، نیره اخوان، زهرا پیشگاهی‌فرد (اصفهان) مرضیه حدیدچی (همدان)، الهه راستگو (ملایر) و شهربانو امانی (ارومیه)
دوره ششم: سهیلا جلودارزاده، فاطمه حقیقت جو، الهه کولایی، فاطمه راکعی، وحیده طالقانی و جمیله کدیور (تهران)، طاهره رضازاده (شیراز)، شهربانو امانی (ارومیه)، فاطمه خاتمی (مشهد)، حمیده عدالت (دشتی و تنگدستان)، اعظم ناصری‌پور (اسلام‌آباد غرب)، اکرم مصوری‌منش (اصفهان) و مهرانگیز مروتی (خلخال)
دوره هفتم: سهیلا جلودارزاده، فاطمه آلیا، فاطمه رهبر، الهام امین‌زاده، نفیسه فیاض‌بخش و لاله افتخاری (تهران)، فاطمه آجرلو (کرج)، نیره اخوان (اصفهان)، هاجر تحریری نیک‌صفت (رشت)، رفعت بیات (زنجان)، عشرت شایق (تبریز)، عفت شریعتی (مشهد)، مهرانگیز مروتی (خلخال)،
دوره هشتم: فاطمه آلیا، فاطمه رهبر، لاله افتخاری، زهره الهیان و طیبه صفایی (تهران)، فاطمه آجرلو (کرج)، نیره اخوان (اصفهان)، عفت شریعتی (مشهد)
دوره نهم: فاطمه آلیا، فاطمه رهبر، لاله افتخاری، زهره طیب‌زاده نوری (تهران)، نیره اخوان (اصفهان)، مهناز بهمنی (سراب)، شهلا میرگلوبیات (ساوه)، حلیمه عالی (زابل)، سکینه عمرانی (سمیرم)،
دوره دهم: سهیلا جلودارزاده، پروانه سلحشوری، فایده اولادقبا، فاطمه خاتمی، فاطمه سعیدی، فاطمه ذوالقدر، طیبه سیاوشی و پروانه مافی (تهران)، زهرا سعیدی مبارکه (مبارکه)، ناهید تاج‌الدین (اصفهان)، حمیده زرآبادی (قزوین)، هاجر چنارانی (نیشابور)، سکینه الماسی (کنگان)، خدیجه ربیعی (بروجن)، زهرا ساعی (تبریز)، معصومه آقاپور (شبستر) و سمیه محمودی (شهرضا)
دوره یازدهم: زهره الهیان، زهره السادات لاجوردی، سمیه رفیعی، فاطمه قاسمپور (تهران)، الهام آزاد (نائین)، عفت شریعتی (زرند)، سمیه محمودی (شهرضا)، زهرا سعیدی (مبارکه)، سارا فلاحی (ایلام)، معصومه پاشایی (مرند)،
فاطمه محمد‌بیگی (قزوین)، فاطمه مقصودی (بروجرد)، شیوا قاسمی (مریوان)، فاطمه رحمانی (مشهد)، زهرا شیخی مبارکه (اصفهان)، هاجر چنارانی (نیشابور)
برخلاف دوره دوازدهم که هیچ زنی از کلان‌شهرها وارد مجلس نشده است، در یازده دوره گذشته اکثر نمایندگان زن راه‌یافته به مجلس، نمایندگی کلان‌شهرها را عهده‌دار بوده و از طریق فهرست احزاب سیاسی وارد مجلس شده بودند. در دوره دوازدهم تنها ۷ کاندیدای زن راه یافته به مرحله دوم انتخابات شانس این را دارند تا به نمایندگی از تهران وارد مجلس شوند. از بقیه کلان‌شهرها همچون مشهد، اصفهان، تبریز، قم، کرج و شیراز هیچ زنی به مجلس راه نیافته است.
هیچ چشم‌اندازی برای افزایش آمار زنان مجلس شورای اسلامی در دوره‌های آینده نیز وجود ندارد، چرا که:
احزاب سیاسی فعال در کشور، میدان را به زنان نمی‌دهند.اصلاح‌طلبان به عنوان جریان سیاسی‌ای که بیشتر به حضور زنان در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی بها میدهند به حاشیه رانده شده و امکان حضور فعالانه در عرصه‌های انتخاباتی ندارند.نظام سیاسی، از ارتقای مدیریتی زنان حمایت نمی‌کند.زنان فرصت محدودی برای تجربه‌اندوزی در عرصه‌های پارلمانی و سیاسی دارند.زنان دسترسی محدودی به منابع مالی برای ورود به رقابت‌های انتخاباتی دارند به همین دلیل درصد ناچیزی از کاندیداها را زنان تشکیل میدهند. در نتیجه، تعداد کمتری از منتخبان هم زن هستند.
مجموع دلایل سبب شده که زنان به رغم داشتن تحصیلات عالیه، ولی در عرصه‌های مدیریتی، سیاسی و اقتصادی حضور کمرنگی داشته باشند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر