زنان تاثیرگذار ایرانی: عفت مرعشی و دخترانش

تاریخ ایران و جهان به زندگی و سرنوشت چهره ها گره خورده است، هر یک خشتی گذاشته اند تا سقفی پدیدار شده، خشت هایی که گاه به قیمت زندگی و جان شان تمام شده است. در این معماری عظیم، زنان و مردان بسیاری نقش آفریده اند. و در تاريخ جهان بسيارى از زنان و مردان به دليل استعداد شگرف آنها براى تخريب و نابودى ساخته هاى ديگران تاثيرگذار نام گرفته اند. 

زنان ایرانی نویسنده برگ های بسیاری از کتاب تاریخ دویست سال اخیر ما بوده اند، چه به دليل تاثير مثبت بسيارى از آنها در افزایش آگاهی عمومی، کاهش تبعیض علیه زنان، ارتقای سواد و موقعیت اجتماعی شان، مقابله با فشارهای مذهبی، مشارکت در پروژه های علمی، سیاست ورزی، موسیقی، سینما؛ و چه به دليل تاثير بعضى از آنها در تشويق به خشونت، گسترش جهل و جزم انديشى و سو استفاده از قدرت مالى و اقتصادى در جهت منافع خود. 

اين مجموعه ایران وایر يک مقدمه است. افرادى كه اسمشان در اين فهرست آمده، نماينده برخی اقشار جامعه هستند كه هر روز در ايران و كشورهاى ديگر بر زندگى خانواده و اجتماع خود تاثير مى گذارند. بديهى است همانطور كه اشاره كرديم همه فعاليت ها و یا تمام افراد حاضر اين مجموعه مورد تائيد ایران وایر نيستند، اما تاثير گذارى هيچ يك از افراد اين ليست را نمي شود كتمان كرد.

 اين ليست اولين سرى سلسله بیوگرافی های زنان تاثیرگذار ایران است که به مرور تکمیل می شود. مخاطبان ایران وایر پیشنهادات خویش برای غنای این مجموعه را با در میان بگذارند.

-------------------------

عفت، فائزه و فاطمه، یک مثلث جنجالی بوده اند در همه سال های سیاست ورزی خانواده هاشمی رفسنجانی. آنها تنها جنجال نیافریده اند، موثر هم بوده اند، در بسیاری از رویدادها و تصمیم ها.

مجموعه کنش های این سه نفر در همین روزها که مهدی هاشمی رفسنجانی به اوین رفت، یک نمونه دیگر از موقعیت ویژه آنان در میان خانواده های سیاسی پس از انقلاب است. آنها یک خانواده منسجم سیاسی هستند، دیدگاه های سیاسی و اجتماعی یکسانی ندارند ولی در همپوشانی ایده ها کاملا همگام پیش رفته اند.

عفت مرعشی (متولد ۱۳۱۴)، همسر اکبر هاشمی‌رفسنجانی است. مرعشی نوه آیت‌الله محمدکاظم طباطبایی یزدی، صاحب کتاب عروه الوثقی، است. نام او در بخش عمده خاطرات هاشمی‌رفسنجانی تکرار شده است، اما پیش از سال ۸۸ مهم‌ترین روایتی که درباره  او وجود داشت، نجات دادن جان همسرش از ترور توسط گروه فرقان بود.

مرعشی در سال ۱۳۳۷ با اکبر هاشمی‌رفسنجانی ازدواج کرد. آن‌ها از این ازدواج صاحب پنج فرزند شدند: فاطمه، محسن، فائزه، مهدی و یاسر.

تصویری که پیش از سال ۸۸ از عفت مرعشی وجود دارد، عموما منحصر به خاطراتی است که اکبر هاشمی‌رفسنجانی از او نقل کرده. اظهارنظرها و مواضعی که گاهی متفاوت با سیاست عمومی و جاری در جمهوری‌اسلامی بود، با این حال مرعضی هیچ‌گاه به شکل مستقیم وارد عرصه سیاست در ایران نشد.

هم‌زمان با انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ فیلمی از عفت مرعشی منتشر شد که پس از رای دادن در حوزه انتخابیه حسینیه جماران، خطاب به فردی که از او سوال می‌پرسد در صورت تقلب در انتخابات چه باید کرد، مردم را به حضور در خیابان تشویق می‌کند. این فیلم از صدا و سیمای جمهوری‌اسلامی نیز پخش شد.

از آن پس بود که موضع‌گیری‌های عفت مرعشی بیش از گذشته در رسانه‌ها انعکاس یافت. او که زمانی پس از توقیف روزنامه زن، به حمایت از فرزند خود فائزه پرداخته بود، پس از سال ۸۸ نیز درباره مسایلی نظیر زندانی شدن فائزه هاشمی، بازگشت مهدی هاشمی به کشور و بازداشت او و حمله‌های لفظی به اکبر هاشمی‌رفسنجانی موضع‌گیری کرد.

او در تازه ترین اظهارنظر درباره زندانی شدن فرزندش واکنش نشان داده و گفته است خوشحال است که فرزندش به اوین می رود، انقلاب از اوین شروع شد. یک اظهارنظر پر از کنایه و خشم. پیش از این رسانه ها خبر داده بودند او برای حل مشکل مهدی هاشمی با آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی نامه نگاری کرده، تلاشی که ناکام مانده و البته سبب شده او موضعی منتقدانه تر اتخاذ کند.

فاطمه هاشمی در گفت‌وگویی چنین پیرامون مواضع مادر خود اظهارنظر کرده بود: "مادر من خیلی نسبت به حملاتی که به پدر می شود ناراحت می شوند و می گویند سی سال برای انقلاب زحمت کشید و بیست سال نیز قبل از انقلاب در زندان بود یا فراری بود، حالا منصفانه نیست که اینگونه با ایشان برخورد شود".

فاطمه هاشمی (متولد ۱۳۳۹) فرزند نخست اکبر هاشمی‌رفسنجانی و عفت مرعشی است. او همسر سعید لاهوتی - فرزند آیت‌الله لاهوتی - است. فاطمه هاشمی کمتر از دیگر خواهران و برادران خود در عرصه سیاست وارد شده و مدت‌هاست که رئیس بنیاد امور بیماری‌های خاص است.

فاطمه هاشمی از اعضای موسس حزب اعتدال و توسعه هم هست. حزبی که در پاییز سال ۷۸ و از سوی برخی نزدیکان هاشمی‌رفسنجانی - که به جناح راست نزدیک‌تر بودند - راه‌اندازی شد. از جمله مشهورترین اعضای این حزب می‌توان به حسن روحانی، محمدباقر نوبخت، محمود واعظی، اکبر ترکان و حسین موسویان اشاره کرد.

او در سال ۹۲ و پس از آن‌که یک نماینده مجلس در نطقی به مهدی هاشمی حمله کرد، خواستار آن شد که رئیس مجلس امکان دفاع از خانواده هاشمی را به آن‌ها بدهد: "علی لاریجانی و برادرش پاسدار حقوق ملت باشند نه پاسدار حقوق خانواده‌شان". او به همین دلیل به دادگاه احضار شد. با وجود نامه علی لاریجانی و اعلام این‌که شکایتی از فاطمه هاشمی ندارد، فرزند رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام به شش ماه حبس تعلیقی محکوم شد، گرچه بعدها اعلام شد که او تبرئه شده است.

این احتمال وجود دارد که او در انتخابات آینده مجلس ایران به عنوان کاندیدا وارد صحنه شود، تلاشی برای تقویت موقعیت سیاسی اش.

فائزه هاشمی‌رفسنجانی (متولد ۱۳۴۱) یکی از مشهورترین فرزندان اکبر هاشمی‌فسنجانی است. فائزه نیز هم‌چون خواهر خود با یکی از فرزندان آیت‌الله لاهوتی ازدواج کرد: حمید لاهوتی.  او از سال ۱۳۶۹ به عنوان رئیس فدراسیون اسلامی ورزش زنان فعالیت می‌کرد. برای تشویق حضور زنان در عرصه جامعه به دوچرخه سواری در معابر عمومی پرداخت و در سال‌های ریاست‌جمهوری پدرش، اقدام به پوشیدن "شلوار جین" کرد. مساله‌ای که البته با اعتراض اصول‌گرایان - که آن زمان جناح راست خوانده می‌شدند - مواجه شد.

فائزه در انتخابات مجلس پنجم از شهر تهران کاندیدا شد. گرچه نام او پس از علی‌اکبر ناطق‌نوری به عنوان منتخب دوم تهران اعلام شد، اما آن زمان شایعه شده بود که رای فائزه هاشمی بیشتر ناطق‌نوری بوده، اما بنا به مصلحت‌هایی آرای او کمتر اعلام شده است. پس از تشکیل حزب کارگزاران سازندگی نیز او به عنوان رئیس شاخه زنان این حزب فعالیت می‌کرد.

فائزه هاشمی پس از پیروزی محمد خاتمی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸، روزنامه "زن" را راه‌اندازی کرد. روزنامه‌ای که به دلیل درج خبر از فرح پهلوی، نقد حجاب و انتشار کاریکاتوری درباره دیه زنان در نهایت توقیف شد.

فائزه هاشمی در انتخابات مجلس ششم نیز کاندیدا شد، اما از ورود به مجلس بازماند. مساله‌ای که منجر به سکوت او و کناره‌گیری از عرصه سیاست شد. با این حال هم‌زمان با انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ فرزند اکبر هاشمی‌رفسنجانی و عفت مرعشی فعالانه وارد میدان شد و به حمایت از میرحسین موسوی پرداخت. از جمله در یک سخن‌رانی دولت محمود احمدی‌نژاد را "نکبت" توصیف کرد.

فائزه هاشمی در اعتراض‌های پس از اعلام نتایج سال ۸۸ نیز حضور داشت. چندین بار عکس‌‌هایی از بازداشت چند ساعته او منتشر شد. در نهایت پس از حمله فردی به نام "سعید تاجیک" - از اعضای انصار حزب‌الله - به او در شهرری و مصاحبه فائزه هاشمی در این‌باره، دادگاه او را به شش ماه حبس تعزیری محکوم کرد. فائزه نیز در نهایت برای شش ماه به بند زنان زندان اوین رفت.

او کماکان پس از آزادی به فعالیت های سیاسی و اجتماعی مشغول است، فعالیت هایی که مورد اعتراض و انتقاد اصولگرایان است.

سه زن خانواده هاشمی را در مجموع می توان تاثیرگذارترین خانواده سیاسی پس از انقلاب 57 دانست. آنها به خوبی از موقعیت خویش برای کمک به موقعیت سیاسی پدر استفاده کرده اند، بازیگری و سرسختی را هم تا حدودی از او آموخته اند.