یک روز جهانی غم انگیز؛ هر چهل ثانیه، یک نفر خودکشی می ند

 بر اساس گزارش‌ «سازمان بهداشت جهانی» که در سال ۲۰۱۴ منتشر شد، سالانه ۸۰۰ هزار نفر بر اثر خودکشی می میرند؛ یعنی هر 40 ثانیه یک نفر خودکشی می کند.

از سال ۲۰۰۳ سازمان بهداشت جهانی و «انجمن بین المللی پیش گیری از خودکشی» ۱۰ سپتامبر را به عنوان «روز جهانی پیش‌گیری از خودکشی» انتخاب کرده‌اند. هدف از نام‌گذاری این روز، جلب توجه دولت‌ها، سیاست‌گذاران و شهروندان کشور‌ها به موضوع خودکشی و ارایه راه‌کارهای مختلف برای کاهش آمارهای جهانی در این رابطه است. شعار سال ۲۰۱۴ روز جهانی پیش‎گیری از خودکشی، «دنیایی به هم پیوسته» بود.

 

خودکشی در ایران و آمارهایی غیرواقعی

 اگرچه در قوانین ایران خودکشی با هر دلیل و انگیزه‌ای جرم شناخته نشده اما آمار دقیقی هم از میزان وقوع خودکشی در کشور وجود ندارد.

بررسی آمارهای پزشکی قانونی نشان می‌دهد که بین سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۱ بیش از ۳۰ هزار شهروند ایرانی نه به مرگی طبیعی که بر اثر خودکشی جان خود را از دست داده‌اند.
۴هزار و ۵۵ شهروند ایرانی هم در سال ۱۳۹۲با خودکشی به زندگی خود پایان داده‌اند. «احمد شجاعی»، رییس سازمان پزشکی قانونی ایران آمار خودکشی در سال ۱۳۹۲ را نگران کننده دانسته و هشدار داده است که این روند بیان گر نامطلوب بودن سلامت روانی جامعه ایران است.

آمار خودکشی در میان مردان مجرد ایرانی بیش‎تر از مردان متاهل و برخلاف آمارهای جهانی، در زنان متاهل بیش از زنان مجرد است. از سوی دیگر، میزان خودکشی در مناطق غربی کشور مانند ایلام ۲۶ نفر در هر ۱۰۰هزار نفر گزارش شده است.

با این وجود، آمار خودکشی تعدادی از افراد در مناطق مختلف ایران در آمار کلی سالانه جایی ندارد چرا که در بسیاری از موارد، خانواده فرد خودکشی کرده اطلاعاتی ارایه نمی‌کنند چون نگران آبروی اجتماعی خویش هستند.

پس از مصرف دارو، خودسوزی و سقوط از بلندی به عنوان شایع‌ترین روش‌های خودکشی در ایران به شمار می‌روند. راه پرتاب جلوی قطار هم آخرین راه حل کسانی است که می‌خواهند دست به خودکشی بزنند.

به گفته «احمد دنیامالی»، رییس وقت کمیسیون عمران شورای اسلامی شهر تهران، سالانه بیش از ۱۷ نفر در ایستگاه‌های مترو خودکشی می‌کنند.

روند روبه افزایش خودکشی در ایران، به ویژه خودکشی‌های آشکار، دفتر امور آسیب‌های اجتماعی وزارت رفاه و تامین اجتماعی را واداشت که در شهریورماه ۱۳۹۳ برای نخستین بار در ردیف‌های بودجه این معاونت، اعتبار ویژه‌ای برای کاهش و کنترل خودکشی در نظر بگیرد؛ ۱۰ میلیارد ریال بودجه برای پدیده‌ای که به گفته کار‌شناسان، به‌طور متوسط سالانه ۴هزار تا ۴هزار و ۵۰۰ قربانی در این کشور به جا می‌گذارد.

با درک این گزاره که سازمان‌ها و نهادهای رسمی نرخ میانگین خودکشی شهروندان ایرانی را بین ۵ تا ۶ نفر در هر ۱۰۰هزار نفر اعلام کرده‌اند، سازمان‌های حامی و حمایت‌کننده با این مقدار بودجه برای افراد جان به دربرده پس از وقوع خودکشی چه اقدامات پیش‎گیرانه‌ای انجام داده‌اند؟

 به گفته «کاظم ملکوتی»، رییس «جمعیت پیش گیری از خودکشی»، از هر ۱۰ نفری که اقدام به خودکشی می‌کنند، تنها یک نفر به اورژانس مراجعه می‌کند. از طرفی، شانس اقدام دوباره به خودکشی در افرادی که قبلاً این عمل را انجام داده‌اند، ۲۰ برابر بیش تر از سایرین است.

«مازیار مهدوی فر»، پزشک ایرانی ساکن امریکا در این زمینه به «ایران وایر» می‌گوید: «بسیاری از شهروندان ایرانی که در این کشور اقدام به خودکشی می‌کنند، در صورت نجات از مرگ، به بخش‌های مسمومیت، جراحی و یا حتی گوارش بیمارستان‌ها ارجاع داده می‌شوند اما در این‌گونه شرایط، فرد نجات پیدا کرده از خودکشی را پس از رفع علایم و دریافت درمان‌های فیزیکی و بدون دریافت مشاوره یا درمان روان پزشکی از بیمارستان مرخص می‌کنند. در ‌‌نهایت، تنها کاری که برای فرد انجام می‌دهند، توصیه‌ای غیر رسمی از سوی پزشک است که به روان پزشک مراجعه کند.»

در اروپا و کشوری نظیر دانمارک، کسانی که فقط یک بار اقدام به خودکشی می‌کنند یا به فکر خودکشی افتاده‌اند، می‌توانند با مراجعه به کلینیک‌های پیش گیری از خودکشی، از امکاناتی نظیر صحبت کردن با مشاور یا روان‌شناس استفاده کنند.

این مطلب را «عباس مودب»، روان‌شناس ساکن دانمارک به «ایران وایر» می‌گوید و تاکید می‌کند پرداخت حقوق کارمندان کلینیک، پرستار متخصص، مشاور اجتماعی و دارو در این مراکز از سوی دولت تامین می‌شود. در حالی که بسیاری از کشور‌ها این هزینه‌ها را پرداخت نمی‌کنند.

«شراره شرفه»، متخصص روان درمانی ساکن اتریش نیز با بیان این نکته که برای پیش گیری از خودکشی باید به ریشه و دلایل به وجود آورنده آن بازگشت، به «ایران وایر» می‌گوید: «اجرای برنامه‌های آموزشی، کاربردی‌ترین روشی است که بسیاری از کشور‌ها برای فرهنگ‌سازی و نهادینه کردن مقوله پیش گیری از خودکشی در دستور کار قرار داده‌اند.»

او معتقد است: «سال ها است در این کشور‌ها تلاش شده تا با جلب دیدگاه‌ها و ایجاد حساسیت در افکار عمومی نسبت به اختلالات روحی، افراد دارای چنین مشکلاتی را به جست وجوی راه‌های درمانی تشویق و اطرافیان و وابستگان این افراد را در درک این دشواری‌ها حساس تر کنند.»

به گفته وی، هر چند خودکشی تصمیمی شخصی است اما همواره بازگوکننده فرهنگ یک جامعه و چگونگی برخورد فرد با آسیب‌های فردی و اجتماعی بوده است.

شرفه می‌افزاید: «انتشار مطالب در زمینه خودکشی و دلایل وقوع آن در رسانه‌ها، در آگاه سازی مردم موضوع بسیار مهمی است که همواره باید در دستور کار سیاست‌مداران و قانون گذاران قرار گیرد.»

به گفته وی، تجربه نشان داده است نزدیکان کسی که دست به خودکشی می‌زنند، به میزان قابل توجهی خود می‌توانند در معرض خطر خودکشی قرار بگیرند که این مساله هم نیازمند توجه و درمان است.

این پزشک متخصص روان‌درمانی توضیح می‌دهد که باوجود همه این تلاش‌ها، نمی‌توان همیشه در پیش گیری از خودکشی موفق بود؛‌ گاه شرایط روحی و میزان مشکلات فرد به اندازه‌ای است که خطر خودکشی در این گونه موارد صد در صد از بین نمی‌برد.

بررسی ده‌ها مورد خودکشی در ایران نظیر خودسوزی «یونس عساکره»، دست‌فروش ۳۴ ساله خرمشهری که کارکنان شهرداری بساطش را جمع کردند یا خودکشی دست‌فروش جوانی که در ایستگاه متروی «گلبرگ» تهران خود را به زیر قطار انداخت، ما را به زمینه‌های اجتماعی وقوع این پدیده بازمی‌گرداند.

هنگامی که نتایج آمارهایی نظیر رده‌بندی شادی، فاصله طبقاتی، بی‌کاری، فساد اداری و ناعادلانه بودن توزیع ثروت براساس جنسیت از روند روبه رشد افسردگی حکایت می‌کنند، پی بردن به علت افزایش خودکشی چندان سخت نیست.