چند روایت معتبر از کار زیاد با حقوق اندک!

از «حیدر متقی»، ساکن شهرستان شادگان که با ۵۷ سال سن و شش بچه قد و نیم قد، ماهانه ۸۰۰ هزار تومان حقوق می گیرد، می پرسیم چرا به دست مزدی زیر خط استاندارد تعیین شده تن می دهد؟

پاسخ او این است: «۸۰۰ هزار تومان بهتر از بی کاری و گرسنگی فرزندانم است.»

او سال گذشته در اعتراض به این که پنج سال متوالی بدون حق بیمه و مرخصی سالانه و با حقوقی زیر استاندارد قانون کار برای یک کارفرمای زن در یک تولیدی کوچک کار کرده است، سه روز از محل کارش قهر کرد. در طول این سه روز، کودکانش با مخلوطی از نان خشک و آب و شکر روزگارشان را گذراندند و چون بیمه نبود و اسمش در هیچ سند رسمی و غیر رسمی دیگری به ثبت نرسیده بود، عملا نمی توانست از بیمه بی کاری بهره ببرد.

کارفرمای حیدر در پاسخ به تلفن تضرع آمیز زنش گفته بود دیگر حق برگشتن به سر کارش را ندارد. در نهایت حیدر ناچار شد این بار با پذیرش شرایطی به مراتب سخت تر از گذشته، به محل کارش برگردد.

بر اساس ابلاغیه «شورای عالی کار»، حداقل دست مزد ماهانه کارگران برای ۳۰ روز کاری، یک میلیون و ۱۱۴ هزار تومان، حق اولاد برای هر کودک زیر ۱۸ سال ۱۱۱هزار و ۴۱۴ تومان به انضمام حق مسکن ۴۰ هزار تومانی و بن نقدی کارگری ۱۱۰ هزار تومانی بوده است.

به احتساب ارقام بالا، حیدر متقی علاوه بر این که بیمه نیست و حق مرخصی ماهانه ندارد، با دست مزدی کم تر از ۵۰ درصد حداقل دست مزد رسمی اعلام شده کار می کند و از مبلغ یک میلیون و ۶۰۰ تا دو میلیون و ۴۰۰ تومان عیدی هم محروم است.

«حسین خاکی »، فعال کارگری ساکن خوزستان که مدت هفت سال گذشته برای حقوق صنفی کارگران تلاش کرده، معتقد است انبوه کارگران بی کار و فقر فزاینده عامل پذیرش چنین شرایط سختی است. او ورشکستگی شرکت های خصوصی و نیمه خصوصی بعد از خروج امریکا از توافق «برجام» و بسته شدن کارخانه ها و تولیدی های کوچک که باعث انباشت کارگران بی کار و فقیر شده است و هم چنین بی کاری انبوه کارگران متقاضی را علت چنین رخ دادی می داند.

این فعال کارگری می گوید: «کارخانه ها و شرکت های باقی مانده از اثرات بازگشت تحریم های امریکا هم زمان با افزایش قیمت مواد اولیه و به بهانه کمبود بودجه، اقدام به تعديل نيروهای خود کردند. اگر هم تعدیل نکردند، در موارد بسیاری، پرداخت دست مزد كارگران خود را به بيش از شش ماه و حتی یک سال به تعويق انداختند. زمانی هم که با مقاومت کارگران روبه رو شدند، ترجیح دادند از نیروی کار ارزان تری که بر اثر مشکلات اقتصادی و بی کاری تن به هر کار سختی با هر شرایطی می دهند، بهره ببرند.»

«عبدالوهاب زیدوند»، کارگر شرکت پخش مواد غذایی بود و قراردادش با این شرکت به طور ماهانه تمدید می شد. همین امر هم باعث شده بود تمام این سال ها احساس امنیت شغلی نکند. او کارش را با حقوق ماهانه ۹۰۰ هزار تومان شروع کرده و بعد از چهار سابقه کار، حقوقش به یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسیده بود. با همین اندک درآمد، خانواده هفت نفره اش را نه از فقر بلکه فقط از گرسنگی نجات می داد.

عبدالوهاب بعد از اخراجش از شرکت مواد غذایی، روزهایی که باران نباشد، در یک کارواش محلی به نام «فاروس» کار می کند و روزانه بین ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان از دارندگان خودروها دست خوش می گیرد.

 اما با بدتر شدن شرایط اقتصادی و هم زمان با موج تعدیل نیرو، قراردادش را تمدید نکردند و او مجبور شد به شکل کارگر روزمزد کار کند.

خانواده پرجمعیت عبدالوهاب اگر پدرشان یک روز کارش را تعطیل کند، آن روز شامی برای خوردن ندارند و شب گرسنه می مانند: «پسرم لب مرز سرباز است. دو روز آمد مرخصی، نه یک میوه خورد و نه یک غذای گرم درست و حسابی. یک روز شنیدم داشت به مادرش می گفت دیده است افسرنگهبان پاسگاه پرتقال می خورده و او از آن روز آرزوی خوردن یک دانه پرتقال دارد. رفتم دست مزد یک روزم را دادم یک کیلو پرتقال خریدم. این چه جور مملکتی است که بابت خرید یک کیلو میوه باید یک روز بروید سر کار؟ باورتان نمی شود، حیاط ما در ندارد. ما یک آهن پشت ورودی آن می گذاریم و به امید خدا می خوابیم. دیوارها در آستانه ریختن هستند. دکتر دو سال پیش به زنم گفت وضعش خوب نیست و باید درمان کند. تمام این مدت  درد را تحمل می کند اما چون شرایط مرا می داند، راضی نیست برود دکتر.»

با این که عبدالوهاب یک خانه محقر و کوچک در حومه ایذه دارد و هزینه اجاره خانه ندارد اما در این شرایط  نتوانسته است همسرش را که مدت ها است درگیر درد شکم و ورم سینه شده، برای آزمایش و ماموگرافی به پزشک ببرد. همه دوستان و آشنایان تاکید می کنند که ممکن است «زرین» مبتلا به سرطان سینه شده باشد اما او می گوید برای انجام یک ماموگرافی و حق ویزیت باید حداقل ۳۰۰ هزار تومان پس انداز داشته باشی.

عبدالوهاب بعد از اخراجش از شرکت مواد غذایی، روزهایی که باران نباشد، در یک کارواش محلی به نام «فاروس» کار می کند و روزانه بین ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان از دارندگان خودروها دست خوش می گیرد. عبدالوهاب از این شرکت مواد غذایی به اداره کار شکایت کرده اما بعد از گذشت یک سال، شکایتش هنوز هیچ نتیجه ای نداشته است.

«حسین خاکی» می گوید بعد از طرح شکایت یک کارگر، سال ها باید به اداره کار آن منطقه رفت وآمد کند تا در نهایت از طرح شکایتش منصرف شود: «اگر شکایت کارگر اخراجی در مورد یک موسسه دولتی باشد که کلا طرح آن بیهوده و مایه عذاب است. اگر شکایت یک کارگر بر علیه کارفرمای خصوصی باشد، باز هم تمام قوانین به نفع کارفرما عمل می کنند و سال ها طول می کشد تا نتیجه بگیرد واندکی از حقوق پرداخت نشده اش را احیا کند. این را هم اضافه کنید که مناطق جغرافیایی سخت و ویژه که شرایط کار سخت تری دارند، مثل خوزستان که بیش تر سال با گرمای طاقت فرسا مواجه است، از لحاظ دست مزد و نرخ حقوق کارگر، با سایر استان ها تفاوتی ندارد. اما ادارات كار اين مناطق به دليل ازدحام و ترافيك بالا، نسبت به شكايت كارگران بی تفاوت عمل و آن ها را از حداقل حقوق و مصوبات شورای عالی محروم می کنند.»

«زهرا» کارگر نظافت چی است. او خانه های مردم را نظافت می کند؛ زنی مطلقه که مخارج فرزند 9 ساله اش را باید بپردازد. زهرا برای هر ساعت کار در خانه های مردم، مبلغ ۱۰ هزار تومان دست مزد مطالبه می کند اما می گوید وسع مردم محدود شده است و اگر هم خانواده متمکنی نیاز به نظافت چی داشته باشند، او را برای چند ساعت محدود در هفته می خواهند. برای همین هم اخیرا با خانم کارمندی قرارداد بسته است تا در ازای کار هر روزه از ساعت هفت صبح که خانم کارفرما به محل کارش می رود، تا دو بعد ازظهر مبلغ ۸۰۰ هزار تومان دریافت کند.

زهرا مدرک فوق دیپلم فنی و حرفه ای دارد: «تا سال گذشته در یک تولیدی سری دوزی کار می کردم. به جای هفت ساعت و ۲۰ دقیقه ای که اداره کار تعیین کرده است، از ما هر روز بین ۱۰ تا ۱۲ ساعت کار می کشیدند. هیچ اضافه کار یا مزایای دیگری بابت این ساعت های اضافه هم پرداخت نمی شد. گاهی فشار ادرار را تحمل می کردم. تعطیلی نداشتیم. فقط روزی ۳۰ هزار تومان به ما می دادند. هر روز به اندازه دو برابر تایم واقعی یک کارگر سر کار می ماندیم. به هر حال، مجبور بودم بپذیرم. اگر این کار را نکنم، چه کسی معاش خودم و فرزندم را تامین می کند؟ باز هم وضع امثال من خوب است، باید بروید وضع کارگران تخلیه بار و بارگیری را از نزدیک ببینید.»

حسین خاکی هم شرایط بد کارگران تخلیه بار اسکله ها را دیده است: «تا جایی که شنیده ام و پی گیر بوده ام، این کارگرها دارای کار ثابت نیستند. آن ها ماه ها منتظر می مانند تا نوبت شان برسد. حالا هم که با کم رونق تر شدن اسکله ها در طول چند ماه اخیر، مدت زمان انتظار آن ها به طول می کشد. آن ها با حداقل حقوق و مزايا حاضر به انجام كار هستند برای آن که با همان حداقل حقوق نيز برای شغل شان متقاضی زیادی وجود دارد. کارگران شرکت­های حمل ونقل با حقوقی معادل یک میلیون وصد هزار تومان، ۱۰ تا ۱۲ ساعت در طول روز کار می کنند و گاهی تا ماه های متوالی حقوق معوقه طلب دارند.»

«جاوید فیاض»، کارگر افغانی تبار ۱۴ساله ای است که همراه با چند کارگر کم سن و سال دیگر، در یک میوه فروشی حوالی خیابان «اشتراکی» کرج کار می کند. او هر روز ساعت شش صبح به مغازه می آید و تا پنج عصر یک بند بار تخلیه می کند و سر پا ایستاده است. جاوید تاکید می کند که کارفرمایش مرد خوبی است اما توان پرداخت حقوق همه کارگرها را ندارد. او ماهانه ۶۵۰ هزار تومان پایه حقوق و هر ماه ۱۰۰ هزار تومان بابت حق نهار دریافت می کند.

می گوید:«همین الان اگر من بروم، ده ها نفر دیگر مشتاقند جای من بیایند. روزانه چندین نفر برای کارگری مراجعه می کنند که خیلی هایشان هم افغانستانی نیستند.»

کمی مکث می‌کند و حرفش را از سر می‌گیرد: «خیال کنید از این جا اگر بروم، دیگر حتی ۱۰۰ هزار تومان اجاره آلونکی که حومه کرج با چند کارگر دیگر اجاره کرده ام را نمی توانم بدهم.»

مطالب مرتبط:

اطلس فقر در ایران؛ خوزستان

حاشیه‌نشینی در ایران؛ ظهور و سقوط خوزستان