«بحران مرغ» و راه‌حل خامنه‌ای برای «غلبه بر تحریم‌»

«مسیر غلبه بر تحریم‌ها و بی‌اثر کردن آن‌ها است. این مسیر ممکن است در ابتدای کار، سختی‌ها و مشکلاتی داشته باشد اما خوش‌عاقبت است.» 

این جمله جان کلام رهبر جمهوری اسلامی ایران در زمانی است که به برکت تحریم‌ها، هر روز ابعاد تازه‌ای از بحران معیشتی و ناامنی غذایی در ایران پدیدار می‌شود. این بار نوبت «بحران مرغ» در کشوری است که رهبر آن اعتقاد دارد با اسم رمز «اقتصاد مقاومتی» می‌تواند ایران را بی‌نیاز از مراوده با دنیا اداره کند.

اما بحران مرغ چه ارتباطی با اقتصاد مقاومتی دارد؟ برای پاسخ به این سوال اول باید ابعاد و اهمیت بحران مرغ در ایران چه‌قدر است؟

***

بر اساس گزارش‌های رسانه‌های داخل ایران قیمت هر کیلوگرم مرغ در بازار تهران به ۳۵ هزار تومان رسیده است. یعنی شهروندان تهرانی برای خرید یک عدد مرغ باید چیزی بین ۵۰ تا ۷۰ هزار تومان بپردازند.

بر اساس گزارش‌های مرکز آمار ایران تا یک ماه پیش متوسط قیمت مرغ در مناطق شهری کشور، کمتر از ۲۰ هزار تومان بود. یعنی در فاصله یک ماه، قیمت مهم‌ترین منبع تامین پروتئین خانوارهای ایرانی ۷۵ درصد افزایش یافت. اگر بخواهیم تورم مرغ را به نسبت آذر ۹۸ محاسبه کنیم خواهیم دید که در فاصله یک سال قیمت مرغ سه برابر افزایش یافته است.

این نوسان شدید با توجه به جایگاه خاص مرغ در سفره غذای ایرانیان، می‌تواند باعث افزایش خطر سوء تغذیه و کاهش امنیت غذایی شود.

بر اساس آمارهای بانک مرکزی طی دهه‌های گذشته مرغ به تدریج جای گوشت قرمز را در سفره غذای ایرانیان گرفته است. طی ۲۰ سال گذشته در حالی که حجم مصرف گوشت قرمز هر خانوار از ۹۰ کیلوگرم به حدود ۴۰ کیلوگرم کاهش یافته، در عوض مصرف گوشت پرندگان تا حدود ۹۰ درصد افزایش پیدا کرده است.

از سوی دیگر گزارش‌های مرکز آمار ایران هم نشان می‌دهد که هم‌زمان با کاهش سرانه تولید گوشت قرمز در دهه‌های گذشته، حجم تولید گوشت قرمز افزایش پیدا کرده است. محاسبه داده‌های مرکز آمار از میزان تولید مرغ گوشتی نشان می‌دهد در سال ۱۳۶۹ به ازای هر ایرانی حدود ۶/۶ کیلوگرم مرغ گوشتی در سال تولید شده است، این رقم طی در فاصله حدود ۲۷ سال در سال ۱۳۹۶ به بیش از ۳۱ کیلوگرم مرغ به ازای هر ایرانی رسیده است.

این داده‌ها نشان می‌دهد طی سال‌ها مردم ایران بر اساس شرایط اقتصادی و همین‌طور تغییر رژیم غذایی، مرغ را به قوت و غذای غالب خود تبدیل کرده‌اند. در چنین شرایطی نوسان شدید قیمت مرغ می‌تواند تهدیدی جدی علیه امنیت غذایی خانواده‌های ایرانی باشد که یک دهه گذشته را در شرایط شکننده و ناپایدار از سر گذرانده‌اند.

اما دلیل افزایش قیمت مرغ چیست؟

جواب این سوال بسیار ساده و سرراست است. افزایش هزینه تولید مرغ باعث کاهش تولید شده است. به گفته مدیرعامل «اتحادیه مرغ‌داران گوشتی»، تامین و توزیع غیرعادلانه نهاده‌های دامی (خوراک مرغ) و افزایش قیمت نهاده‌های دامی در بازار باعث شده است تا بسیاری از مرغ‌داران نتوانند جوجه‌ریزی کنند، در نتیجه عرضه مرغ کم شده و قیمت‌‌ها بالا رفته است.

آخرین گزارش تورم تولیدکننده مرکز آمار در تابستان ۱۳۹۹ نشان می‌دهد هزینه تولید در مرغ‌داری‌های کشور به نسبت تابستان قبل ۴۰ درصد افزایش یافته است. یک سال پیش‌تر نیز مرغ‌داران افزایش ۳۷ درصدی هزینه‌ تولید را از سر گذرانده بودند. قاعدتا افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، افزایش نسبی دستمزد نیروی انسانی، افزایش قیمت انرژی و البته افزایش قیمت غذای دام باعث افزایش هزینه تولید می‌شود که این مورد آخر اخیرا ابعاد تازه‌ای پیدا کرده است.

در ماه‌های گذشته گزارش‌های زیادی درباره بحران تامین و تخصیص ارز برای واردات کالاهای اساسی از جمله نهاده‌های دامی منتشر شده است. در فقره بحران روغن هم مسئله بحران ناشی از تخصیص ارز باعث شده بود تا روغن خام و دانه‌های روغنی به بخش تولید وارد نشوند. این بار صدای بحران ارزی از نهاده‌های دامی و تولید مرغ شنیده می‌شود؛ جایی که دو واقعیت دردناک به هم می‌رسند: وابستگی به واردات و گرفتاری تحریم‌ها.

چه بخواهیم و چه نخواهیم صنعت مرغ‌داری در ایران به طور کامل وابسته به واردات است. هم مرغ مادر خارجی است و هم تغذیه مرغ‌ها وابسته به نهاده‌های دامی است که از خارج از کشور وارد می‌شود. تجربه تولید مرغ‌لاین ایرانی بی‌نتیجه بوده و هم تولید ذرت و کنجاله در اقلیم ایران با محدودیت شدید منابع آبی ممکن نبوده است.

از زمان بازگشت تحریم‌های آمریکا در سال ۱۳۹۷ تا کنون، دولت تلاش کرد تا از طریق تامین و تخصیص ارز ترجیحی (دلار ۴۲۰۰ تومانی) بازار نهاده‌های دامی را از گزند نوسان و تورم شدید دور نگه دارد. اما به نظر می‌رسد با ته کشیدن منابع ارزی، تازه مشکلات آغاز شده است.

در حالی که بانک مرکزی طی دو سال اول بعد از تحریم حدود ۴۴ میلیارد دلار ۴۲۰۰ تومانی به واردات «کالاهای اساسی» اختصاص داد، اما این رقم در هفت ماه نخست سال ۱۳۹۹ تنها ۸ میلیارد دلار بوده است که از این میان بیش از ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار به واردات ذرت، جو و کنجاله اختصاص داشته است. اما این تمهیدات نتیجه نداده است.

اما آیا مشکل مرغ حل می‌شود؟

ممکن است طی روزها و هفته‌های آینده با تزریق پول به بازار مرغ، بحران موقتا و تا حدودی فروکش کند، اما تضمینی وجود ندارد که چند هفته بعد دوباره همین وضعیت پیش نیاید، یا حتی اگر مرغ به طور کامل مهار شود، بحران نان اتفاق نیفتد.

چه خوشایند رهبران جمهوری اسلامی باشد و چه نباشد، امنیت غذایی ایران وابسته به مراوده با خارج از کشور است. برای این کار ایران هم به دلار احتیاج دارد و هم به راهی برای برقراری ارتباط مالی با سایر کشورها. برای همین چاره‌ای جز حل و فصل مشکل تحریم وجود ندارد که بر خلاف نظر «خامنه‌ای» حل این مشکل ربطی به «همت» و «شجاعت» ندارد، بلکه نیازمند واقع‌بینی و درک این واقعیت ساده است که عاقبت انداختن کشور به ورطه تحریم و محاصره، کمبود غذا و فقر و گرسنگی است.

 

مطالب مرتبط:

 

افزایش قیمت مرغ؛ نه مردم راضی هستند و نه مرغداران

مرغ نخوریم، نمی میریم به خدا/ کمپین مبارزه با گرانی مرغ در شبکه‌های اجتماعی

اینجا ایران است و چیزی ارزان نمی‌شود