«امیر اصلان افشار»، از دیپلمات‌های برجسته ایران قبل از انقلاب بهمن ۱۳۵۷و اولین و تنها رییس ایرانی «شورای حکام» آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سن ۱۰۱ سالگی در فرانسه، هزاران کیلومتر دورتر از زادگاهی که دوستش می‌داشت، درگذشت.
افشار، آخرین رییس کل تشریفات دربار به هنگام خروج شاه از ایران در دی ماه ۱۳۵۷، از معدود افرادی بود که تا آخرین لحظات زندگی محمدرضا شاه به عنوان یکی از وفادارترین افراد، همراه او بود.
***
افشار در سال ۱۳۳۳ کار خود را به عنوان دبیر سوم سفارت ایران در لاهه هلند آغاز کرد. در دوره‌ای نماینده مجلس شورای ملی شد، سپس به وزیر مختاری ایران در اتریش رسید و در همین دوره به مدت دو سال رییس شورای حکام یا هیات مدیره آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد. بعد از این ماموریت، به سفارت ایران در ایالات متحد رسید و مدتی سفیر ایران در آلمان غربی شد.
زمانی که افشار به پیشنهاد «اردشیر زاهدی»، وزیر وقت امور خارجه ایران که خود دو دوره در امریکا ماموریت داشت، سفیر ایران در واشنگتن شد، روابط دو کشور به یکی از دوره‌های اوج خود رسیده بود.
خودش گفته بود: «زمانی که در دانشگاه یوتا در ایالت متحده امریکا به من درجه دکترای افتخاری در رشته انسان‌شناسی داده شد، استاندار ایالت یوتا اعلامیه‌ای صادر کرد و در آن نوشت به مناسبت ۲۵۰۰ سال شاهنشاهی در ایران و اعطای درجه دکترای افتخاری به دکتر امیراصلان افشار، سفیر ایران در ایالات متحده امریکا، امروز ۲۲ ژوییه ۱۹۷۱ (۳۱ تیر ۱۳۵۰) را در تمام ایالت یوتا به نام روز ایران اعلام می‌کنم.»
حدود یک سال پیش از انقلاب، افشار به ایران برگشت و به ریاست تشریفات دربار رسید و تا پیش از رسیدن امواج انقلاب، آجودان مخصوص کشوری (غیر نظامی) شاه ماند. او پس از فوت محمدرضا پهلوی، به فرانسه رفت و تا پایان عمر در شهر «نیس» اقامت کرد.
زندگی امیراصلان افشار نمونه‌ای از پرورش و رشد ایران‌دوستان موفق، تحصیل کرده و مودب به آداب بین‌المللی در دولت‌های پیش از انقلاب است که دیگر شمار زیادی از آن‌ها هم در قید حیات نیستند.
تحصیلات عالی افشار زیر بمباران‌های جنگ جهانی دوم انجام شد: «وقتی دفاع تز دکترایم را در دانشگاه وین اتریش با موفقیت گذراندم، جنگ دوم به اوج خود رسیده بود. آلمان‌ها در قفقاز و در آفریقا، در ۱۰۰کیلومتری قاهره بودند و من – زیر بمب‌های انگلیسی و امریکایی – رابطه‌ام با کشورم کاملا قطع شده بود. در پایان تز دانشگاهی‌ام نوشته بودم آن‌چه آرزو می‌کنم، عظمت و بزرگی کشورم است که عاشقانه دوستش دارم . در آن روز، پس از پایان مراسم، وقتی از پله‌های دانشگاه پایین آمدم، کسی نبود که به من تبریک بگوید. از کشورم ایران نیز خبری نداشتم و نگران حملات هوایی و بمباران انگلیس‌ها و امریکایی‌ها. با این شرایط سخت البته نمی‌توانستم مژده موفقیتم را به خانواده‌ام بدهم. مجبور بودم تا آخر جنگ در آلمان بمانم.»
سال‌ها بعد، امیراصلان افشار دوباره به اتریش بازگشت اما در قامت سفیر و وزیر مختار دولت شاهنشاهی ایران. آتش جنگ جهانی دوم خاموش و سرد شده بود و اتریش که در زمان تحصیل او جزو خاک آلمان بود، حالا به عنوان کشوری مستقل میزبان آژانس اتمی سازمان ملل متحد هم شده بود. سفیر وقت ایران متقاضی ریاست بر هیات مدیره این نهاد نسبتا نوپا بود: «در کمیته خاورمیانه که می‌بایست تصمیم گرفته می‌شد آیا مصر بشود یا ایران، من، امیراصلان افشار، تک و تنها بودم. در آن کمیته همه کشورهای عربی بودند. ما دوتا دوست داشتیم؛ ترکیه و پاکستان. پاکستان در این تقسیم بندی‌ها به آسیا رای می‌داد و ترکیه به اروپا و ما تک و تک تنها بودیم. وزیر خارجه مصر که آمده بود تا در آن جلسه شرکت کند، گفت آقای افشار شما فقط دل‌تان می‌خواهد بیایید در شورای حکام. شما هیچ گرفتاری ندارید، ما با اسرائیل گرفتاری داریم و برای ما حیاتی است که در این شورا باشیم. همه عرب‌هایی که آن جا بودند، بدون استثنا گفتند آقای افشار، شما هم نظر وزیر خارجه مصر را قبول کنید، به نفع ما است ولی به ضرر شما نیست. شما دو سال دیگر می‌توانید بیایید توی شورای حکام. من هم چیزی نگفتم و ادامه بحث را به جلسه بعدی موکول کردم.»
محمدرضا شاه که در سفری رسمی خارج از ایران به سر می‌برد، از افشار خواسته بود که با مصر که آن زمان رابطه سیاسی با هم نداشتند، مصالحه نکند. روز رای گیری برای انتخاب اعضای غیردائم شورای حکام رسید و سفیر ایران هم یکی از عضوها در شورای حکام باقی ماند. نتیجه برای ایران خیره کننده بود. از ۵۴ کشور عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به جز روسیه و مصر، همه ۵۲ کشور دیگر به ریاست سفیر ایران رای داده بودند و ایران برای اولین بار وارد هیات مدیره آژانس شد. حالا از میان ۲۶ دولت عضو، باید یکی به مدت دو سال به ریاست شورا انتخاب می‌شد. اعضا با اکثریت قاطع، یعنی ۲۶ رای به ریاست ایران دادند. امیراصلان افشار به مدت دو سال به ریاست یکی از نهادهای اصلی سازمان ملل متحد انتخاب شد؛ تجربه ای که تا به امروز برای ایران تکرار نشده است.
افشار را می‌توان از دیپلمات‌های فرهنگی با علاقه‌مندهای هنری و ادبی دانست که موفقیت‌های دوره‌های ماموریتش فقط سیاسی نبودند. او در دوره ماموریت در هلند و اتریش، نشریاتی به دو زبان کشور میزبان و فارسی منتشر می‌کرد که در شناخت جامعه محل ماموریت او از ایران نقش داشتند: «خودم و همکارانم در ساعات غیر اداری به آرشیو سلطنتی و بایگانی ملی اتریش می‌رفتیم که بسیار غنی است و اسنادی درباره روابط ایران و اتریش به دست می‌آوردیم.»
او کتاب‌هایی هم درباره کشورهای محل ماموریت خود مثل هلند به زبان‌های اصلی نوشته که نشان دهنده عمق دانش او نسبت برخی از کشورهایی است که مدتی در آن تحصیل و خدمت کرده بود.
امیراصلان افشار علی‌رغم تحصیل و زندگی طولانی در اروپا و امریکا و آشنایی عمیق با فرهنگ کشورهای اروپای غربی، به غایت ایران‌دوست بود: «یادم می‌آید که در سال ۱۹۸۰ به دستور اعلی‌حضرت برای مذاکره با مقامات عمان، از مصر به عمان رفته بودم. به هنگام بازگشت، وقتی هواپیما وارد فضای خلیج فارس شد، کرانه جنوبی ایران به راحتی و قشنگی دیده می‌شد. باور بفرمایید تمام طول این راه، تا خروج از فضای هوایی ایران، سرم را به شیشه پنجره هواپیما گذاشته بودم و نگاه می‌کردم. همین‌طور اشک از چشمانم می‌آمد و بغض گلویم را گرفته بود.»
افشار خاطره‌ای تکان دهنده هم از آخرین روزهای حضور خود و شاه در ایران دارد. او در نامه‌ای به محمدرضا شاه پیشنهاد کرده بود حالا که تصمیم به خروج از ایران گرفته است، در یک سخنرانی کارنامه خود را برای ایرانیان شرح دهد تا به گفته او، مردم بیشتر در جریان باشند: «فرمودند این گفته‌ها مربوط به کسی است که بخواهد برای همیشه از کشور برود و با ملت خود خداحافظی کند. در حالی که به زودی برمی‌گردیم.»
افشار در کتاب خاطرات خود به نام «خاطرات آخرين ریيس کل تشريفات محمدرضا شاه پهلوی» که به دو زبان فارسی و فرانسه منتشر شده، گفته است: «گرچه این انقلاب شوم کشور ما را گرفتار فاجعه و آلام بسیار کرده، ولی ایران همیشه ققنوسی بوده که - بارها - از خاکسترش برخاسته و زندگی از سر گرفته است. نشانه همین سر بلند کردن دوباره ققنوس ایران از میان خون و خاکستر و ویرانی، جوانانی است که به دور از ایسم‌ها و ایدئولوژی‌ها و با اتکا به ایران دوستی، فریاد می زنند نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر