افزایش فقر و گرسنگی در افغانستان؛ دخترم را ۱۶۰۰ دلار فروختم

دانیال دایان؛ شهروندخبرنگار

با سقوط حکومت افغانستان و روی کار آمدن «طالبان»، در کنار موج خروج شهروندان افغانستانی و کنش‌گران حوزه‌های مختلف از این کشور و اعمال محدودیت‌های اجتماعی به ویژه علیه زنان، فقر است که هر روز بیشتر می‌شود. طبق ارزیابی «برنامه توسعه سازمان ملل متحد»، تقریبا ۹۷ درصد از مردم افغانستان در آستانه قرار گرفتن زیر خط فقر هستند تا به آن‌جا که وضعیت این کشور در زمینه توسعه اقتصادی و انسانی، در معرض «سقوط کامل» توصیف شده است. 

وقتی فقر و گرسنگی شدت یابد، کودکان بیشترین آسیب را خواهند دید؛ ضعیف‌ترین قشر یک جامعه که خوراک و حیات‌ آن‌ها در دستان تهی خانواده‌هایی قرار دارند که مناسبات سیاسی، امنیت را از آن‌ها سلب کرده‌اند. 

در این میان، فاجعه‌ای دیگر در حال وقوع است؛ خانواده‌هایی برای تامین معیشت و ادامه حیات، فرزندان خود را به فروش می‌رسانند بدون آن‌ که بدانند چه بر سر کودکان خواهد آمد. سیاسیون هم به جای یافتن راهی اساسی، در پی چانه‌زنی‌های سیاسی و اقتصادی هستند و ضبط دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان از سوی امریکا را عامل افزایش فقر و گرسنگی می‌دانند. در این میان، کودکان هستند که معامله می‌شوند. 

***

«دختر دو ساله خود را به ۱۵۰ هزار افغانی [معادل هزار و ۶۰۰ دلار] فروختم. با کمی از پولی که دریافت کردم، مواد غذایی و چوب خریدم تا کودکان دیگرم از سردی هوا و گرسنگی تلف نشوند. قصد دارم یکی دیگر از کودکانم را هم بفروشم.»

ادامه حیات در افغانستان جنگ‌زده‌ای که حالا در دستان طالب‌ها قرار دارد، به سردی خشونت‌بار همین جمله‌هایی است که خواندید. «محمد» با پنج فرزند و همسرش در منطقه «شیدایی»، حدود هفت کیلومتری شهر «هرات» در چادر زندگی می‌کند. او اگرچه فروش فرزندانش را دشوارترین تصمیم زندگی‌ خود می‌داند اما به فکر فروش فرزندی دیگر است. 

پس از روی کار آمدن دوباره طالبان، بسیاری از مشاغل کارگری‌، از جمله اشتغال در کارهای ساختمانی هم از بین رفت و محمد طی سه ماه اخیر کم‌تر از ۱۰ روز توانسته است کارگری کند. 

او به «ایران‌وایر» گفت بیشتر روزها حتی نمی‌تواند چند قرص نان برای سیر کردن خانواده‌اش به دست آورد: «در هرات هیچ کاری نیست. من بیشتر روزها به شهر می‌روم اما کار پیدا نمی‌شود. امسال زندگی برای ما مردم غریب سخت شده است و نمی‌فهمم در زمستان چه‌گونه باید بی‌پولی را تاب بیاوریم. اگر دولت‌ها و نهادهای خارجی به ما کمک برسانند، لااقل کسی ناچار نمی‌شود فرزندان خود را بفروشد. بیشتر مردم در این منطقه گرسنه و فقیر هستند.» 

حالا در آستانه فصل سرما، شرایط زندگی آوارگان جنگی در کمپ‌های افغانستان رو به وخامت است و وضعیت سیاسی جدید، یعنی روی کار آمدن طالبان، باعث  شده است که کمک‌های بین‌المللی در کمپ‌ها هم متوقف شوند. از سوی دیگر، ضبط دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان از سوی امریکا و کاهش کمک‌های بین‌المللی، چشم‌انداز وخیمی را برای مردم افغانستان ترسیم کرده است. بسیاری از خانواده‌ها در توجیه فروش کودکان‌ خود می‌گویند که این اقدام‌ برای زنده نگه داشتن فرزندان دیگرشان است. 

«نورالحق حقانی»، یکی از مسوولان فرهنگی طالبان در استان هرات در گفت‌وگو با «ایران‌وایر»، از نهادهای بین‌المللی برای افراد نیازمند کمک خواست و تصریح کرد جامعه جهانی باید به امریکا فشار آورد تا بیش از ۹ میلیارد دلار افغانستان را آزاد کند. اگرچه بی‌اعتمادی به طالبان به حدی بالا است که مردم امیدی ندارند حتی با آزاد شدن این مبلغ، معیشت و سلامت آن‌ها و کودکان‌شان در اولویت طالب‌ها باشد. 

در شرایطی که بسیاری از جمعیت افغانستان در روستا‌ها به زراعت و دام‌داری مشغول هستند اما کاهش بارندگی در سال گذشته، معیشت آن‌ها را از این جهت هم با خطر و محدودیت مواجه کرده است. برخی از آن‌ها این مساله را هم عاملی برای فروش کودکان خود ذکر می‌کنند؛ یعنی خشک‌سالی و در پی آن، گسترش فقر و گرسنگی. 

در استان محروم «غور» در غرب افغانستان، شرایط زندگی مردم به مراتب وخیم‌تر از استان‌های مرکزی است. بیشتر خانواده‌های فقیر از ترس سرمای هوا در فصل زمستان و بالا رفتن آمار مرگ و میر و بیماری، کودکان‌ خود را می‌فروشند؛ مثل «رخشانه» که ۵۶ سال دارد و به بیماری نفس‌تنگی مبتلا است. او در شهرستان «تولک» در استان «غور» زندگی می‌کرد اما چهار ماه می‌شود که به دلیل آشفتگی وضعیت سیاسی افغانستان و خشک‌سالی، به «فیروزکوه» رفته است. رخشانه هم فرزندانش را برای فروش گذاشته است؛ هر کودک به قیمت ۱۰۰ هزار افغانی. 

او به «ایران‌وایر» گفت اگر فرزندانش بیمار شوند، پولی برای درمان آن‌ها ندارد و ترجیح می‌دهد به جای آن‌ که کودکانش جلوی چشمانش جان بدهند، آن‌ها را بفروشد: «یک کودک شش ساله است و دیگری چهار ساله. آن‌ها را برای فروش گذاشتم. چه کسی می‌خواهد آن‌ها را بخرد؟ فصل سرما سرد است و چیزی هم برای آتش زدن و خوردن نداریم. می‌خواهم آن‌ها را بفروشم تا دیگران را نجات دهم.» 

خانواده‌هایی که پسر دارند، با پرداخت پولی اندک، دختران را می‌خرند و وقتی دختر کمی رشد کرد، آن‌ها را به عقد پسران خود در می‌آورند؛ کودک‌همسرانی که پدر و مادران‌شان آن‌ها را در قبال پول فروخته‌اند و هیچ خبر ندارند که قرار است چه تجربه‌ای از زندگی داشته باشند. 

افزایش خبرهای فروش کودکان به دلیل فقر در افغانستان با واکنش صریح و تند فعالان حقوق بشر مواجه شده است. «اشرف سادات»، یکی از فعالان حقوق بشر در گفت‌وگو با «ایران‌وایر»، فروش کودکان را «فاجعه‌بار» توصیف کرد و از نهادهای بین‌المللی خواست که در راستای فقرزدایی، به اقشار آسیب‌پذیر افغانستان کمک کنند: «وقتی یک خانواده مجبور شود که کودک خود را در قبال پول بفروشد، عمق فاجعه‌ای که بر افغانستان تحمیل شده است، نمایان می‌شود. جهان باید برای ارسال کمک‌های بشردوستانه بسیج شود.» 

اگرچه فقر و بی‌کاری همواره یکی از آسیب‌های جامعه افغانستان به شمار می‌رفته است اما همان‌طور که به کسری از ثانیه حکومت سابق سقوط کرد، ادامه زندگی در این کشور هر لحظه طاقت‌فرساتر می‌شود. سرنوشت این کشور و ساکنانش مبهم است و امید بار دیگر از میان‌ آن‌ها برچیده شده است. در این میان، کودکان بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند و آغوش‌هایی که قرار بود امنیت آن‌ها را تضمین کنند، در قبال پول، به سمت آینده‌ای رهای‌شان می‌کنند که جز خشونت و درد بیشتر، برای‌ آن‌ها هیچ ندارد. کودک‌همسری از جمله مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی است که زندگی را در چشمان کودکان می‌خشکاند.