تکرار جنگ نفت‌کش‌ها پس از ۳۰ سال، این بار با حضور اسرائيل

درگیری‌های ایران و امریکا و متحدانش در دو سال اخیر در خلیج فارس، دریای عمان و دیگر آب‌های منطقه یادآور درگیری‌های موسوم به «جنگ نفت‌کش‌ها» در سه دهه پیش است.

امروز ۱۲ آبان ۱۴۰۰، «شبکه خبر» تلویزیون جمهوری اسلامی گزارش کرده که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جریان یک رویارویی با ناوهای امریکایی، مانع از مصادره محموله نفت ایران توسط امریکا در دریای عمان شده است. این اولین بار نیست که در سال‌های اخیر موضوع رویارویی قایق‌های سپاه و ناوهای امریکا در صدر اخبار قرار می‌گیرد. 

درباره این رویارویی‌ها چه می‌دانیم؟ جنگ نفت‌کش‌ها چه بود و چرا درگیری‌های ایران و امریکا در آب‌های منطقه یادآور جنگ نفت‌کش‌ها است؟

***

شبکه خبر تلویزیون جمهوری اسلامی امروز ۱۲ آبان ۱۴۰۰ گزارش کرده امریکا یک نفت‌کش را که حامل نفت صادراتی ایران بوده، در آب‌های دریای عمان مصادره و با انتقال محموله نفت آن به نفت‌کشی دیگر، آن را به سوی مقصدی نامعلوم هدایت کرده است.

هم‌زمان، نیروی دریایی سپاه با اجرای عملیات «هلی‌برن» بر روی عرشه نفت‌کش، آن را به تصرف خود درآورد و به سوی آب‌های سرزمینی ایران هدایت کرد.

در این گزارش آمده است که نیروهای امریکا با استفاده از چندین فروند بالگرد و ناو جنگی، به تعقیب نفت‌کش پرداختند اما با ورود نیروهای سپاه، ناکام ماندند و این نفت‌کش هم‌اکنون در آب‌های سرزمینی ایران است. 

در این گزارش زمان دقیق این رویارویی ذکر نشده است. ولی این اولین درگیری ایران و امریکا بر سر محموله نفتی نیست. مرداد سال گذشته، امریکا چهار نفت‌کش‌ متعلق به ایران به نام‌های «لونا»، «پاندی»، «برینگ» و «بلٌا» را توقیف و پس از خالی کردن محموله بنزین این نفت‌کش‌ها، آن‌ها را آزاد کرد.

 در چند سال اخیر، اسرائیل نیز به مجموعه جنگ نفت‌کش‌ها بین ایران و امریکا و متحدانش اضافه شده است.

به گزارش «نیویورک تایمز»، از سال ۱۳۹۸ به بعد، اسرائیل دست‌کم در خراب‌کاری در ۱۰ کشتی متعلق به ایران دست داشته و ایران نیز به حمله به دست‌کم پنج کشتی اسرائیلی متهم شده است. 

«وال‌استریت ژورنال» به نقل از چند مقام امریکایی تعداد کشتی‌های ایرانی را که هدف قرار گرفته بودند، دست‌کم ۱۲ کشتی ذکر کرده بود.

«اسحاق جهانگیری»، معاون اول ریيس جمهوری وقت ایران گفته بود اسرائیل در دولت «حسن روحانی»، به ۱۲ نفت‌کش ایرانی آسیب زده و آن‌ها را منفجر کرده‌اند. 

او اضافه کرد در این مدت به نفت‌کش‌های ایرانی «هَپینس۱»، «سابیتی»، «ایران شهرکرد» و «ساویز» حمله شده است. هم‌چنین کشتی‌هایی که در مالکیت شرکت‌های اسرائیلی بوده‌اند، از جمله «ام‌وی هلیوس رِی»، «لوری»، «هایپریون ری»، «تیندال» و «مِرسِر اِستریت» مورد حمله قرار گرفته‌اند.

 در این میان، حمله به کشتی مرسر استریت ابعاد گسترده‌تری یافت. چرا که در جریان این حمله، دو خدمه کشتی که شهروندان رومانی و بریتانیا بودند، کشته شدند و بریتانیا، ایالات متحده و اسرائیل مساله را به شورای امنیت سازمان ملل کشاندند.

چهارم اردیبهشت امسال، وزارت نفت سوریه نیزاعلام کرد که تیم آتش‌نشانی این کشور موفق به مهار آتش‌سوزی در یکی از تانکرهای نفتی در سواحل «بانیاس»، از توابع استان «طرطوس» شده است.

اما سایت «تانکر ترکرز» (ویژه اخبار دریانوردی) در صفحه توییتر خود نوشت که شناور آسیب‌ دیده، ایرانی نبوده بلکه به نام «ویزدم» (WISDOM) در بیروت به ثبت رسیده است. با این حال، نفت‌کش ویزدم، نفت‌کش ایرانیِ «آرمان- ۱۱۴» را در هر بار تخلیه بار، با ظرفیتی معادل ۳۰۰ تا ۳۵۰ بشکه نفت کمک می‌کرد.

 

حملات منتسب به ایران در دو سال گذشته

در دو سال گذشته، کشورهای غربی عربستان سعودی و امارات متحده عربی، ایران و گروه حوثی‌ یمن را متهم به حمله به چندین کشتی کرده‌اند.

دی ۱۳۹۹، دو شرکت امنیتی دریایی از کشف یک شی مشکوک خبر دادند که به بدنه تانکر «ام‌تی‌ پولا» که پرچم لیبریا دارد، چسبیده بود.

ائتلاف عربی به رهبری عربستان، روز یک‌شنبه هفتم دی ۱۳۹۹ از کشف و انهدام چند مین ساخت ایران در دریای سرخ خبر داد. دو روز پیش از آن نیز اعلام کرده بود که یک کشتی باری در اثر انفجار مین دریایی متعلق به حوثی‌های مورد حمایت ایران، در دریای سرخ آسیب دیده است.

دو هفته قبل از آن نیز شرکت حمل‌ونقل «گروه بی‌دبلیو» اعلام کرده بود نفت‌کش این شرکت در اثر برخورد با مین دریایی در دریای سرخ آسیب دیده است.

۲۳ مرداد ۱۳۹۹، ایران یک کشتی به نام «ویلا» با پرچم لیبریا را توقیف و چند ساعت بعد آن را آزاد کرد.

اسفند ۱۳۹۸ نیز عربستان از خنثی کردن چندین حمله قایق‌ها به نفت‌کش‌های این کشور خبر داد. 

روز چهارشنبه ۹ بهمن‌ ۱۳۹۸ هم یک کشتی بزرگ با نام «اوسپرِی» در آب‌های بندر شارجه امارات آتش گرفت اما دلیل آن اعلام نشد.

خرداد ۱۳۹۸، کشتی نروژی «فرونت التر» و کشتی ژاپنی «کوکوکا کاریجس» در دریای عمان هدف حمله قرار گرفتند و ارتش امریکا گزارشی را منتشر کرد که بر اساس آن، نیروهای سپاه پاسداران در حال جدا کردن یک مین عمل نکرده از بدنه یکی از نفت‌کش‌ها هستند.

امارات متحده عربی روز ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۸ اعلام کرد که چهار کشتی تجاری در نزدیکی آب‌های بندر «فجیره» این کشور هدف «عملیات خراب‌کارانه خطرناک» قرار گرفته‌اند.

 

جنگ نفت‌کش‌ها در دهه ۶۰

جنگ نفت‌کش‌ها در سال‌های ۱۳۶۶ و ۱۳۶۷، به‌ویژه در سال‌های پایانی جنگ ایران و عراق و پس از مداخله امریکا و شوروی به نفع عراق تشدید شد.

براساس نوشته «حسین علایی»، فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران، در مدت ۹ ماه، ۱۲ درگیری مستقیم بین ایران و امریکا رخ داد.

در طول سال ۱۹۸۷ میلادی (۱۳۶۶-۱۳۶۷ شمسی)، دو کشور عراق و ایران ۱۶۱ فروند نفتکش و کشتی تجاری را هدف قرار دادند.

«علی خامنه‌ای»، رییس‌جمهوری ایران در اردیبهشت سال ۱۳۶۵ گفته بود حضور امریکا را در خلیج فارس یک جنگ به حساب می‌آورند و ضربات خود را به پیکر «شیطان بزرگ» وارد خواهند کرد.

 در سال ۱۳۶۶، امریکا و شوروی اسکورت کشتی‌های کویتی را آغاز کردند. بعدازظهر روز هجدهم اردیبهشت ۱۳۶۶، ساعاتی پس از آن که علی خامنه‌ای، رییس جمهوری وقت ایران از شوروی خواست منافعش را به خطر نیندازد و وارد خلیج فارس نشود، گروهی از نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به یک کشتی متعلق به این کشور حمله کردند.

جعفر شیرعلی‌نیا در کتاب خود به نقل از «حسین علایی»، فرمانده وقت نیروی دریایی سپاه نوشت که رییس جمهوری دستور داد عاملان حمله را تنبیه کنند.

در سوم مرداد همان سال، نیروهای سپاه پاسداران بر سر راه کاروان نفت‌کش‌های حامل نفت کویت که توسط نیروی دریایی امریکا اسکورت می‌شد، مین ریختند و کشتی «بریجتون» به این مین‌ها برخورد کرد.

در شهریور نیز قایق‌های تندرو ایران به سه کشتی «نیسن مارو»، «دایان مارین»، «دافنی» و «هیون» با پرچم‌های ژاپن، لیبریا، یونان و قبرس حمله کردند. ایران هم‌چنین یک موشک «کرم ابریشم» به نزدیکی بندر «الاحمدی» کویت شلیک کرد.

نیروی دریایی امریکا روز ۳۰ شهریور ۱۳۶۶، یعنی در هفتمین سالگرد شروع جنگ ایران و عراق، کشتی «ایران اجر» را که در حال مین‌ریزی در دریا بود، در نقطه‌ای بین بحرین و قطر هدف قرار داد و غرق کرد.

«اکبر هاشمی رفسنجانی» از مقامات ایرانی خواست که مسوولیت مین‌ریزی در خلیج فارس را نپذیرند و رییس جمهوری ایران نیز گزارش امریکا درباره مین‌ریزی توسط این کشتی را دروغ خواند.

امریکا هم‌چنین به نیروهای ایرانی در جزیره «فارسی» حمله کرد که هشت نیروی سپاه کشته و شش نفر اسیر شدند. نیروهای ایرانی نیز بالگرد امریکایی را با موشک مورد هدف قرار دادند.

ربع قرن بعد در این جزیره نیروهای سپاه گروهی از تفنگ‌داران نیروی دریایی امریکا را چند روز پیش از اجرایی شدن توافق هسته‌ای «برجام» دستگیر کردند.

روزهای ۲۳ و ۲۴ مهر، دو نفت‌کش امریکایی و کویتی در بندر الاحمدی کویت مورد حمله قرار گرفتند و ۲۷ مهر ۱۳۶۶ ناوهای امریکا در عملیاتی به نام «کمانگیر چابک»، دو سکوی نفتی فراساحلی ایران به نام‌های «رشادت» (نام پیشین «رخش») و «رسالت» (رستم) در جنوب جزیره لاوان را از بین بردند.

«رونالد ریگان»، رییس جمهوری وقت امریکا ساعاتی پس از حمله، این سکوها را پایگاه‌های نظامی خواند که ایران از آن‌ها در حمله به کشتی‌‏رانی غیرجنگی استفاده می‌کرد.

در آبان، آذر و دی نیز سه نفت‌کش ژاپنی، نروژی و یک نفت‌کش لیبریایی مورد حمله قرار گرفتند.

درگیری بین ایران و امریکا هم‌چنان ادامه یافت و بیست و چهارم فروردین ۱۳۶۷ ناو امریکایی «ساموئل بی رابرتز» با یک مین ایرانی که توسط نیروی دریایی سپاه پاسداران در دریا رها شده بود، برخورد کرد.

پنج روز بعد، در تلافی این حمله، دو سکوی نفتی «سلمان» و «نصر» ایران مورد حمله قرار گرفتند. ناوچه «جوشن» ایران هم که حوالی سکوی نفتی قرار داشت، با حمله نیروی دریایی امریکا غرق شد و ۱۱ نفر از سرنشینان نظامی آن کشته شدند.

در واکنش به انهدام این سکو‌ها، چند قایق تندرو سپاه با حمله به چند کشتی تجاری، از جمله یک نفت‌کش بریتانیایی، خساراتی به آن‌ها وارد کردند. در پاسخ به این اقدام سپاه، یگان‌های امریکایی یک قایق تندرو سپاه را غرق کردند و به چند قایق خسارت زدند.

در این میان، در عملیات موسوم به «آخوندک»، ناوچه موشک‌انداز جوشن و ناوشکن «سهند» در درگیری با ناو امریکایی غرق شدند و ناو ناوشکن سبلان  به شدت صدمه دید و از تحرک بازماند. در این عملیات، یک هلی‌کوپتر امریکا نیز ساقط شد.