شائول بخاش، مورخ یهودی ایرانی

سارا شکوهی، شهروندخبرنگار

ایران را تمامی ایرانیان، فارغ از عقاید شخصی، دین یا مذهب‌ خود ساخته‌اند. خبرنگاران و شهروندخبرنگاران «ایران‌وایر» در مجموعه‌ای، چهره‌های برجسته اقلیت‌های دینی و مذهبی را معرفی می‌کنند. شما هم اگر با شخصیت‌های برجسته اقلیت‌های دینی آشنایی دارید یا داستان زندگی و خدمات آن‌ها را می‌دانید، با ایمیل [email protected] تماس بگیرید و روایت خود را با ما در میان بگذارید.

***

«شائول بخاش»، مورخ ایرانی-امریکایی و استاد مطالعات ایران در «دانشگاه جورج میسون» امریکا و هم‌چنین عضو بنیاد تحقیقاتی «پرینستون» در سال ۱۳۱۶ خورشیدی در خانواده‌ای یهودی در ایران به دنیا آمد.

او لیسانس خود را از «دانشگاه تهران» دریافت کرد و در ابتدای دهه ۴۰ به استخدام بخش انگلیسی روزنامه «کیهان» درآمد. 

شائول بخاش فوق لیسانس خود را از «هاروارد» در ایالات متحده امریکا گرفت و مدرک دکترایش را از «دانشگاه آکسفورد» در بریتانیا دریافت کرد.

او سال‌ها به عنوان روزنامه‌نگار در ایران کار کرد و در روزنامه‌ کیهان در تهران و هم‌چنین در «لندن تایمز»، «فایننشال تایمز» و «اکونومیست» نوشت. قبل از آمدن به دانشگاه جورج میسون نیز در «دانشگاه پرینستون» تدریس می‌کرد. 

بخاش همکار «گوگنهایم» بود و در موسسه مطالعات پیشرفته در پرینستون و سایر مراکز تحقیقاتی بورسیه‌هایی داشت. 

او در هیات مشورتی «سازمان دیده‌بان حقوق بشر»، هیات تحریریه «ژورنال دموکراسی» و «ژورنال خاورمیانه» فعالیت می‌کند.

شائول بخاش دارای تابعیت امریکایی و همسر «هاله اسفندیاری»، مدیر بخش مطالعات خاورمیانه موسسه غیردولتی «وودرو ویلسون» است.

همسر بخاش، دکتر هاله اسفندیاری در سال ۱۳۸۶ برای دیدار مادر ۹۳ ساله‌اش به ایران سفر کرده بود که چهار ماه پس از ربوده شدن گذرنامه‌های ايرانی و امريکايی او، در هجدهم ارديبهشت ۱۳۸۷ بازداشت شد.

روزنامه کيهان اسفندياری را که مدير بخش خاورميانه موسسه تحقيقاتی وودرو ويلسون در واشنگتن بود، به همراه همسرش به «جاسوسی برای امريکا و اسرائيل» و «برنامه‌ريزی برای تغييرات دموکراتيک در ايران» متهم کرد. 

در مقاله کیهان، شائول بخاش به پیش‌بینی سقوط جمهوری اسلامی در آینده نزدیک در کتابی که نوشته بود، متهم شد. بخاش اتهامات وارده به خود و همسرش را دروغ خواند و در برابر ادعاهای کیهان جوابیه‌ای را صادر کرد.

او در مقاله‌ای در نیویورک تایمز درباره لزوم آزادی همسرش، هاله اسفندياری و دو تن از دیگر بازداشت شدگان ایرانی-امریکایی («علی شاکری» و «کيان تاجبخش») نوشت: «دولت جمهوری اسلامی ايران به چند روش می‌تواند گره از کار اين بازداشت شدگان بگشايد و تنها يکی از اين روش‌ها بيشترين منفعت را برای جمهوری اسلامی به همراه دارد؛ بازداشت شدگان بايد آزاد و تمامی اتهامات آنان رفع شوند.»

بازداشت هاله اسفندیاری در داخل ایران هم به اختلافات بین مقامات دامن زد، به طوری که دو سال بعد «محمود احمدی‌نژاد» در توضیحی درباره علت برکناری «غلامحسین محسنی اژه‌ای» در روزهای پایانی دولت نهم پس از انتخابات ریاست جمهوری، در جمعی از دبیران تشکل‌های دانشجویی به این موضوع اشاره کرد و گفت: «در موضوع هاله اسفندیاری هم خوب عمل نکرد و من به او گفتم که چرا رفتاری می‌کنید که مورد تمسخر واقع شوید؟ یک پیرزن ۷۰ ساله را گرفته‌اید، می‌گویید می‌خواهد انقلاب مخملی راه بیندازد، در حالی‌ که عاملان انقلاب مخملی کسان دیگری هستند و باید آن‌ها به مردم معرفی شوند»

بخاش که نویسنده كتاب «سقوط رضا شاه، واگذاری سلطنت، تبعید و مرگ بنیان‌گذار ایران نوین» است، در مورد چرایی شکل‌گیری نوعی از نوستالژی در مورد رضا شاه در حال حاضر معتقد است: «این به این خاطر است که یاد رضا‌ شاه همراه با خاطره پیشرفت در ذهن همراه می‌شود ولی جمهوری اسلامی حرکتی قهقرایی دارد که همه چیز را به عقب بازگردانده است.»

شائول بخاش درباره این کتاب می‌گوید: «داستان مردی بسیار قدرتمند است که ناگهان با اشغال نظامی کشورش، فروپاشی ارتشی که بنیان گذاشته بود و اجبار به کناره‌گیری و تبعید، شکسته شده بود.» 

این می‌افزاید کتاب درباره‌ یک مرد بزرگ و سقوط یک مرد مقتدر از قدرت است.

بخاش هنوز آرزو دارد که روزی به ایران بازگردد اما می‌داند با وجود اوضاع سیاسی کنونی، این امر غیرممکن است. 

او هم‌چنین اذعان می‌کند که جهان گزارش‌گری و روزنامه‌نگاری از زمان کارش به عنوان یک خبرنگار جوان تغییر کرده است.

شائول بخاش در کلاس درس خود در پی آن است که به دانشجویانش ارتباط تاریخ با زمان حال و مهم‌تر از همه، اهمیت فرهنگ‌های دیگر را بیاموزاند.