مرور رسانه‌ها؛ خبرگزاری‌های سپاه و بازی با احساسات نوجوانان با تصاویر جعلی

آیا به این فکر کرده‌اید که مخاطب چگونه جذب شخصیت یا داستانی می‌شود؟

رسانه‌ها از زبان، تصویر و صدا استفاده می‌کنند برای بازنمایی تجربه‌ها و احساسات و انتقال مخاطب به مکان‌ها و تجربه‌های جدید، با تکیه بر قدرت روایت و نریشن. وقتی رسانه‌ها این کار را به درستی انجام می‌دهند و از زبان، تصویر و صدا به طور شایسته‌ای بهره می‌جویند، دنیای ذهنی مخاطب را تصرف و او را جذب می‌کنند، ولی وقتی آنها از این ابزارها درست استفاده نمی‌کنند، محتوای تولیدی آنها خسته کننده و اتلاف وقت مخاطب محسوب می‌شود.

 این اتفاق اما زمانی مخرب و مضر می‌شود که رسانه بخواهد ارزش‌های مخرب را جذاب جلوه دهد،‌ «دیس‌اینفورمیشن» و اطلاعات جعلی را ترویج و کلیشه‌های مضر را تقویت کند. در این حالت دیگر مساله اتلاف وقت نیست، بلکه تهاجم به فرهنگ، دانش و آگاهی مخاطب است که در هر جامعه‌ای ویرانگر است.

برای روشن شدن مساله، به این دو ویدیو منتشره توسط خبرگزاری تسنیم و فارس نگاه کنید. خبرگزاری تسنیم روز ۵ اسفند ۱۴۰۱ در گزارشی با عنوان «موشن‌گرافی| زبان دل دختر یک پاسدار در زاهدان»، زندگی یک دختر بچه از خانواده‌ای سپاهی در زاهدان را روایت می‌کند. 

در این موشن گرافیک یک دختر بچه پدر و عموی سپاهی خود را مهربان و حافظ امنیت مردم معرفی می‌کند و می‌گوید پدر روزهای جمعه هم مجبوره بره سرکار چون آدم بدها شیشه بانک‌ها و مغازه‌ها را می‌شکنند و نمی‌خواهند که ما امنیت داشته باشیم.

 این دختر بچه در ادامه به نقل از پدر سپاهی خود می‌گوید ما اگر بخواهیم می‌توانیم یک روزه همه آدم بدها را دستگیر کنیم ولی چون رهبری فرمودند فعلا صبر کنید، صبر کرده‌ایم. در ادامه این بچه آرزو می‌کند که آدم بدها خوب شوند تا بابا مجبور نشه آنها را دعوا کند. در نهایت یک اسلاید به نمایش در می‌آید به این شرح:

رهبر انقلاب برشمردند: ۳ عنصر اصلی حفظ امنیت

روحیه‌ی انقلابی و دینی مردمدستگاه‌های نظامی و امنیتیابزار و وسیله‌های دفاعی و نظامی 

هرکس این سه عامل را تضعیف کند به ضرر کشور اقدام کرده است.

خبرگزاری فارس نیز در همین روز انیمیشنی منتشر کرده با عنوان «انیمیشن کودکانه «لباس سبز سپاه»، در این ویدئو موزیکال نیز یک پسر بچه که اتفاقا او نیز پدرش سپاهی است، لباس سبز سپاه را لباس عاشقی و افتخار و نماد اقتدار می‌خواند و می‌گوید: «مامان همیشه می‌گه دشمن‌های بابا، دزدان دریایی‌اند.»

او نیز آرامش و امنیت ایران را مدیون رشادت‌های پدر سپاهی خود می‌داند و به نقل از مادرش می‌گوید: «چند وقتی است خبرها حاکی از یک فتحه، انگار رشادت‌های بابا نتیجه داده»  و در خاتمه نیز تصریح دارد که «پدرش درد مستضعفان دارد.»

در هر دو ویدئو منتشر شده، نه تنها به صورت غیرحرفه‌ای و نادرست از زبان، صدا و تصویر استفاده شده بلکه با ارائه اطلاعات جعلی و دیس اینفورمیشن، محتوایی مضر و مخرب به مخاطب عرضه می‌شود. 

در ویدئوی اول، نمازگزاران اهل تسنن زاهدان که مدتی است جمعه‌ها بعد از برگزاری نماز جمعه،‌ حقوق خود را مطالبه می‌کنند را جماعتی آدم بد که کارشان شکستن شیشه‌های مغازه‌ها و بانک‌ها و به چالش کشیدن امنیت مردم است، معرفی و آنها را تهدید می‌کند که اگر فرمان رهبری به صبوری نبود، یک روزه همه آنها را دستگیر می‌کردند.

در ویدئو دوم نیز بدون اشاره به نقش سپاه در سرکوب جنبش‌های مدنی، مخالفان سپاه را «دزدان دریایی» و سپاه را در جنگ با این دزدان، معرفی می‌کند.

بازی با احساسات مخاطبان،‌ یکی از تاکتیک‌های شناخته شده پروپاگانداست و انتشار همزمان این دو ویدیو در دو خبرگزاری وابسته به سپاه، آن‌هم با زبان و ادبیات کودکانه، با استفاده از همین تاکتیک و به منظور تاثیرگذاری بر نوجوانان صورت گرفته است. 

در واقع دستگاه پروپاگاندا سپاه پاسداران در این دو محتوای تولیدی، ذهن نوجوانان را نشانه رفته غافل از اینکه در دنیای امروز با تنوع محتوای تولیدی، برای اثرگذاری باید برخوردی حرفه‌ای و اصولی با ابزار رسانه داشت. با هر محتوای کم ارزش و با توسل به دیس اینفورمیشن نمی‌توان، مخاطب را جذب کرد. 

نوجوان امروزی، مثل بسیاری از نوجوانان دهه شصتی نیستند که با یک ترانه انقلابی، لباس بسیجی بر تن کنند. بسیاری از نوجوان امروزی به منابع متعدد اطلاعاتی دسترسی دارند و طی ماه‌های اخیر با شعارهای خود در خیابان‌های شهر، تعریف خود از سپاه و سپاهی را عرضه کرده‌اند.  

علاوه بر، این ویدئوی منتشر شده توسط خبرگزاری تسنیم به دلیل استفاده از تصویر و صدای واقعی یک کودک، مرتکب نقض حقوق کودکان نیز شده است. 

سوء‌استفاده از کودکان توسط نهادهای نظامی و انتشار تصاویر آنان توسط رسانه‌ها ممنوع و خلاف قانون کنوانسیون حقوق کودک است. رسانه‌ها حتی با اجازه والدین، زمانی که نسبت به رعایت منفعت و مصلحت کودکی تردید وجود دارد، مجاز به استفاده از تصویر آن کودک نیستند.

در مواجهه با تولیدات رسانه‌ای، داشتن تفکر انتقادی، حساس بودن نسبت به رسانه تولیدکننده محتوا، سمت و سوی آن، اهداف آشکار و پنهان محتوای تولیدی و اعتبار منبع،‌ ضروری است تا اسیر پروپاگاندا،‌ دیس اینفورمیشن و خبر جعلی نشویم.