یکی از فعالیت‌های اصلی جامعه مدنی، تلاش برای ایجاد تغییرات اجتماعی از طریق ترویج‌گری است. تغییرات اجتماعی و حل مشکلات جامعه گاهی نیاز به تغییر باور مردم دارد و گاهی به تغییر یا اصلاح قوانین و مقررات. برای تحقق این مهم، باید تلاش‌هایی در سطح جامعه به منظور افزایش آگاهی عمومی و تاثیر بر سیاست‌گذاران انجام شود. این تلاش‌ها را که تحت عنوان کمپین یا کارزار می‌شناسیم، در واقع همان یا بخشی از یک پروژه ترویجی است.
بخش عمده‌ای از تمرکز یک کمپین ترویجی، کارزار رسانه‌ای است. گاهی مدیران پروژه‌های ترویجی برای رساندن صدای خود به مخاطبان، رسانه‌ای ایجاد می‌کنند و گاهی می‌کوشند حمایت رسانه‌های مرسوم را جلب کنند تا دایره مخاطبان را وسیع‌تر سازند. رسانه‌ها نیز به برخی از تقاضاها پاسخ مثبت داده و تریبون خود را در اختیار کمپین‌های ترویجی قرار می‌دهند.
پس وقتی صحبت از رسانه ترویجی می‌کنیم، یعنی با رسانه‌ای مواجه هستیم که بازتاب دهنده تلاش فعالان اجتماعی، دولتی و نهادهای عمومی است که می‌کوشند هدف خاصی را ترویج کنند. حمایت از پروژه‌های ترویجی توسط رسانه‌های مرسوم، ناقض اصل «بی‌طرفی» نیست. درست است که در این پروژه‌ها، رسانه‌ها می‌کوشند اطلاعات را به صورت هدفمند و گزینشی به مخاطب ارایه کنند. ولی چون هدف، نفع عمومی است و اطلاعات منتشره، دقیق، صحیح و معتبر هستند، خدشه‌ای به کار حرفه‌ای و اخلاق روزنامه‌نگاری وارد نمی‌کنند. اما زمانی که رسانه به اسم کار ترویجی، به «فیک‌نیوز» یا «خبر جعلی» و «دیس اینفورمیشن» یا «اطلاعات گمراه کننده» روی می‌آورد، دیگر نمی‌توان آن را فعالیت ترویجی خواند بلکه تبدیل رسانه به ابزار پروپاگاندا است.
خبرگزاری تسنیم پس از فرمان رهبر جمهوری اسلامی برای حذف سیاست‌های کنترل جمعیت و اتخاذ رویکرد ازدیاد جمعیت، به یکی از تریبون‌های تبلیغی ایده «فرزندآوری» تبدیل شده است. اما فعالیت‌های این رسانه در حوزه جمعیت را نمی‌توان فعالیت ترویجی خواند، چرا‌که نه هدف آن در برگیرنده نفع عمومی است و نه گزینش اطلاعات دقیق، مستند و صادقانه است؛ برای نمونه، به این گزارش خبرگزاری تسنیم که روز ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ با عنوان «بیش از ۲۰ درصد زوج‌های ایرانی نابارورند/ نرخ رشد جمعیت ایران منفی می‌شود» منتشر شده است، دقت کنید. در این گزارش، تسنیم به طرح اظهارات «سیدمحمد طباطبایی»، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران پرداخته و به نقل از او آورده است: «براساس نتایج پیش‌بینی‌های سازمان ملل که در سال ۲۰۱۷ بازبینی شده، سه سناریوی پایین، متوسط و بالا برای نرخ رشد جمعیت در نظر گرفته شده است؛ در سناریوی حد پایین، در سال ۱۴۰۹ (۲۰۳۰) نرخ رشد جمعیت ایران به حدود صفر می‌رسد و بر مبنای سناریوی حد متوسط در سال ۱۴۲۹ (۲۰۵۰)، نرخ رشد جمعیت ایران منفی می‌شود. تغییرات حجم جمعیت ایران بر اساس سناریوهای سازمان ملل نشان می‌دهد که در صورت ادامه روند کنونی کاهش باروری، بر اساس سناریوی حد پایین، جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ به حدود ۸۲ میلیون نفر در سال ۱۴۳۹ به حدود ۷۷.۶ میلیون نفر و تا سال ۱۴۷۹ به حدود ۴۲ میلیون نفر کاهش خواهد یافت. هم‌چنین در صورت تحقق سناریوی حد متوسط، جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ به حدود ۹۳ میلیون نفر، سپس تا سال ۱۴۷۹ به حدود ۷۲ میلیون نفر کاهش خواهد یافت.»
در واقع، او ادعا کرده است که برآورد سازمان ملل متحد از نرخ رشد جمعیت در ایران در سال ۱۴۰۹ (۲۰۳۰) صفر درصد و در سال ۱۴۲۹ (۲۰۵۰) منفی خواهد بود. در نتیجه، جمعیت ایران تا سال ۱۴۷۹ در بدترین حالت به ۴۲ میلیون و در خوش‌بینانه‌ترین حالت به ۷۲ میلیون نفر کاهش می‌یابد.
در این خصوص ذکر دو نکته ضروری است:
۱- فکت چکینگ یا راستی‌آزمایی ادعاها، امروزه امری معمول در کار رسانه‌ای است. رسانه‌ها برای افزایش دقت در انتقال اطلاعات و پیش‌گیری از انتشار فیک‌نیوز، اطلاعات را با فکت‌ها و دیتاهای معتبر می‌سنجند. اما در این گزارش مشخص، چون هدف گمراه کردن مخاطب و تبلیغ چشم‌بسته تفکر رهبر جمهوری اسلامی در ازدیاد جمعیت است، تنها چیزی که مدنظر نیست، فکت چکینگ و راستی‌آزمایی است. حال آن که با یک سرچ کوتاه می‌شد دریافت اطلاعاتی که معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران اعلام کرده است، دقیق نیست.
نگاهی به مرکز آماری واحد جمعیت سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که در برآورد این سازمان از نرخ رشد جمعیت در ایران، در هیچ سناریویی، حداقل تا سال ۲۰۵۰ منفی نخواهد شد.
سازمان ملل سه سناریو نرخ رشد جمعیت بالا، پایین و میانه را بررسی و اعلام کرده است که نرخ رشد جمعیت ایران در سال ۲۰۳۰، در بالاترین حد به ۲.۰۷ و در کمترین حد به ۱.۲۷ درصد می‌رسد و در سناریو حد وسط، نرخ رشد جمعیت ایران در سال ۲۰۳۰ معادل ۱.۶۷ خواهد بود. برآورد این سازمان نشان می‌دهد که در سال ۲۰۵۰ نیز نرخ رشد جمعیت به بین ۱.۱۷ تا ۲.۱۷ درصد خواهد رسید.
۲- «باورپذیری» یک گزارش یا یک خبر، اصل کلیدی در کار رسانه‌ای است. از منظر حرفه‌ای، خبری باورپذیر است که مستند و با منابع معتبر پشتیبانی شود؛ درست نقطه مقابل فیک‌نیوز یا خبر جعلی. خبرگزاری تسنیم و معاون پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایران برای باورپذیر کردن ادعای خود، سازمان ملل متحد را به عنوان منبع معرفی کرده‌اند. طبیعتا سازمان ملل یک نهاد معتبر شناخته می‌شود و مخاطب عادی با دیدن نام این سازمان می‌تواند به مطلب اعتماد کند. حال آن که این تاکتیک برای مخاطبی که از تفکر انتقادی بهره‌مند است، جواب نمی‌دهد، چرا که چنین مخاطبی قبل از اعتماد به رسانه‌ای چون تسنیم، به منبع اصلی مراجعه و اعتبار ادعا را می‌سنجد یا این ادعا را در رسانه‌های معتبر جست‌وجو می‌کند تا از صحت آن اطمینان حاصل کند.
پروپاگاندا گاهی با اطلاعات درست و نیمه درست و گاهی با اطلاعات جعلی می‌کوشد مخاطب را گمراه کند و بر او تاثیر بگذارد. داشتن تفکر انتقادی، راه مقابله با کمپین‌های دیس اینفورمیشن است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر