مرور رسانه‌ها: خبرگزاری تسنیم و فصل برداشت از اخبار جعلی

آبان ۱۴۰۱ و در اوج اعتراضات مردمی به قتل «ژینا (مهسا) امینی»، یک خبر بازتاب گسترده‌ای داشت و آن خبری بود که «آمنه‌سادات ذبیح‌پور»، خبرنگار سازمان صداوسیما توییت کرد. او در این توییت نوشت: «از بازار بومهن فیلم گرفتیم و به‌ نام اعتصاب بازاریان کامیاران برای بی‌بی‌سی و ایران‌اینترنشنال فرستادیم و آن‌ها هم بدون راستی‌آزمایی پخش کردند.»

این خبر از این جهت مهم بود که او اعتراف می‌کرد تولید اخبار جعلی برای به بیراهه کشاندن جنبش اعتراضی مردم نه کار رسانه‌های خارج از کشور بلکه تولید خبرنگاران حرفه‌ای سازمان صداوسیما است که کت بسته در خدمت حکومت و دستگاه‌های سرکوب هستند. 

طبیعی است که رسانه‌ها در پوشش اخبار ناآرامی‌های اجتماعی چندان امکان و فرصت برای راستی آزمایی بسیاری از اخباری که آنی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شوند را ندارند و براساس تجربه و نشانه‌ها،‌ نسبت به انتشار اخباری که فکر می‌کنند حقیقت دارند، اقدام می‌کنند. وقتی نادرستی این اخبار مشخص شود،‌ آن را پای خطای حرفه‌ای بر اثر سرعت بالای اتفاقات و شرایط خاص می‌گذارند. اما برای رهبران و مدیران کمپین‌های دیس اینفورمیشن که اخبار جعلی را برای ایجاد جنگ روانی تولید می‌کنند، مهم نیست که این خطای رسانه‌ای است یا دروغ‌پراکنی عامدانه که آن را دیس اینفورمیشن می‌خوانند. 

حالا حدود شش ماه پس از اوج‌گیری جنبش اعتراضی مردم، خبرگزاری «تسنیم» زمان را برای برداشت محصولی که تخم آن را در آبان و آذر ۱۴۰۱ کاشته، مناسب دیده است و با یک سلسله گزارش خبری به خیال خود رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور را رسوا می‌کند. 

تسنیم روز ۱۰ خرداد ۱۴۰۲ از «استرداد قاتل فراری به کشور در کمتر از ۶ ماه» خبر داده و یک روز بعد در خبری دیگر با عنوان «قاتل فراری "نسیم صدقی" ‌به ایران مسترد شد/‌ رسوایی جدید پروژه کشته‌سازی‌»، به تشریح جزییات قتل «نسیم صدقی» که آبان سال گذشته در ارومیه به قتل رسید، پرداخته و اطلاع داده که قاتل فراری مسترد شده، همین قاتل نسیم صدقی است.

در این دو گزارش که با بازنشر دو گزارش سال گذشته این رسانه در خصوص قتل نسیم صدقی همراه شده، خبرگزاری تسنیم مدعی است نسیم صدقی توسط دوست خود و در پی یک مشاجره لفظی در خانه‌ای ویلایی در ارومیه به قتل رسیده است ولی رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور او را به عنوان کشته جنبش اعتراضی «زن، زندگی، آزادی» معرفی کرده‌اند. 

او از این خبر به عنوان یکی از ادله‌ها برای اثبات پروژه «کشته‌سازی» رسانه‌های خارجی در جریان جنبش اعتراضی مردم در پاییز سال ۱۴۰۱ یاد کرده و به این رسانه‌ها تاخته است. 

تسنیم مدعی شده که قاتل نسیم صدقی توسط مقامات قضایی شناسایی و توسط پلیس اینترپل دستگیر و به ایران مسترد شده است. 

این خبرگزاری نام متهم به قتل را «محمودجیق»، فرزند «حسن»، اهل شاهین‌دژ معرفی کرده است.

تسنیم آن‌قدر از این خبر ذوق زده شده که فراموش کرده برچسب‌زنی به متهمی که هنوز اتهام قتل او در هیچ دادگاهی اثبات نشده و هیچ حکمی برایش صادر نشده، خلاف اخلاق حرفه‌ای است. 

تسنیم فراموش کرده است که مخاطبان رسانه‌ها در دنیای امروز قادرند رسانه‌هایی که جانبدارانه سیاست‌های رسمی دستگاه سرکوب را تبلیغ می‌کنند، از رسانه‌های حرفه‌ای که اصل بی‌طرفی را رعایت می‌کنند، تشخیص دهند و به این دست گزارش‌های خلاف اخلاق و اصول حرفه‌ای کمترین اعتنایی نکنند.

خبرگزاری تسنیم نمی‌گوید که چرا مخاطب باید باور کند نسیم صدقی در یک نزاع شخصی کشته شده است و نه در اعتراضات؟ وقتی نیروی انتظامی خود به قتل معترضان متهم است، چه‌گونه گزارش‌های پلیس مبنی بر کشف جسد متهم در یک منزل شخصی را باید باور کنند. حتی اگر ادعای پلیس و دادگستری ارومیه درست باشد و او در اعتراضات کشته نشده باشد، چرا باید انتشار این خبر جعلی را به خبرنگاران حرفه‌ای صداوسیما که خبر جعلی تولید و برای رسانه‌های خارج از کشور ارسال می‌کنند، نسبت ندهند و ادعای دست‌های پشت پرده بیگانگان در ایجاد آشوب در داخل که تسنیم مطرح می‌کند را باید بپذیرند؟

شاید هیچ مخاطبی پاسخی برای این پرسش‌ها نداشته باشد ولی تفکر انتقادی حکم می‌کند که به عنوان مخاطب همیشه به درستی این گونه اخبار تردید کنیم. نپذیرفتن صحت اخبار منتشره توسط رسانه‌هایی که اصول حرفه‌ای و اخلاقی را رعایت نمی‌کنند، اولین اصل سواد رسانه‌ای در مواجهه با تولیدات این‌گونه رسانه‌ها است.