اتوبوس‌های فرسوده، قاتلان سیار در تهران؛ ون‌های نو در مراسم اربعین

صدای کولر آبی جلوی اتوبوس که باد خنک چندانی هم ندارد، با صدای موتور ته اتوبوس در هم آمیخته و همه را کلافه کرده است. ظاهرا مخزن آب کولر هم خراب است و بخشی از آن آب تا وسط اتوبوس آمده و منظره نه‌چندان خوشایندی ایجاد شده است. اتوبوس کهنه و درب و داغانی که به زحمت هر روز مسافران را پیچ شمیران تا میدان رسالت می‌رساند، و هر لحظه ممکن است این آخرین نفس‌هایش هم به پایان برسد و از کار بیفتد.

***

دیدن اتوبوس‌های فرسوده و از رده خارج در تهران دیگر عادی شده است و انگار مردم این شهر آنقدر با مشغله‌های اقتصادی‌شان و تورم درگیر هستند که عصرها، فقط دل‌شان می‌خواهد حتی سوار همین اتوبوس قراضه شده و خودشان را هرچه سریع‌تر به خانه برسانند. 

راننده یکی از همین اتوبوس‌ها که به قول خودش۳۰ سال روی اتوبوس‌های دولتی داخل شهر رانندگی کرده و حالا هم راننده اتوبوس بخش خصوصی شده است، می‌گوید: «وضعیت اتوبوس‌ها و اتوبوس‌داران از حد بحران هم گذشته است. در همین شهر تهران، ۴۰۰ اتوبوس به‌دلیل نداشتن قطعه تعمیرشان معطل مانده و به خواب رفته‌اند.»

او توضیح می‌دهد که گرانی قطعات و تحریم‌ها، صاحبان اتوبوس را از صرافت خرید قطعه و رسیدن به اتوبوس‌ها می‌اندازد: «حالا یا قطعه آن‌قدر گران است که صاحب اتوبوس توانش نمی‌رسد آن را بخرد، چراکه امسال قیمت‌ها سر به فلک کشیده و به پنج برابر پارسال رسیده است، یا اینکه به‌دلیل تحریم‌ها برخی قطعات مورد نیاز اصلا در بازار وجود ندارد و سرمایه اتوبوس‌دار بیچاره در یکی از گاراژها خوابیده و خاک می‌خورد. نتیجه‌اش این می‌شود که من با ۶۵ سال سنم، باید این اتوبوس لکنده که بیش از ۲۰ سال سن دارد را برانم و از سر‌و‌صدا، کثیفی، سرعت پایین و دود خفه کننده‌اش، هم خودم کلافه شوم و هم مسافران و بقیه مردم شهر.»

در شهر ۱۰ میلیون نفری تهران، آن طور که «مهدی چمران»، رییس شورای شهر گفته: «۹ هزار دستگاه اتوبوس مورد نیاز است.» 

درحالی‌که براساس آمار سال ۱۴۰۲، حدود پنج هزار دستگاه اتوبوس دولتی و خصوصی در این شهر فعال است که از این تعداد به گفته سید «جعفر تشکری هاشمی»، رییس کمیسیون حمل‌و‌نقل عمومی و عمران شورای شهر تهران، «۲۳۰۰ دستگاه اتوبوس نیاز به تعمیرات اساسی دارد و عمر مفید برخی از آن‌ها به پایان رسیده است.» 

این اتوبوس‌های فرسوده با تحمیل هزینه‌های جانبی زیاد، مسافران را جابه‌جا می‌کنند. 

«فرشاد»، کارشناس حوزه حمل‌و‌نقل در این رابطه می‌گوید: «یکی از ملموس‌ترین هزینه‌هایی که هر روزه بر مردم تهران تحمیل می‌شود، آلودگی هوا و ذرات معلق آلاینده است که هرساله جان سه هزار نفر از مردم این شهر را می‌گیرد.»

براساس آمار شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران، ۸۵ درصد آلودگی هوای پایتخت را وسایل نقلیه تشکیل می‌دهند، یکی از مهم‌ترین منابع تولید ذرات معلق نیز همین کامیون‌ها و اتوبوس‌های فرسوده هستند.

موضوع دومی که فرشاد مطرح می‌کند، مصرف بیش از حد سوخت و در نهایت دامن زدن به آلودگی هواست که اتوبوس‌های فرسوده یکی از عوامل آن هستند: «در‌حالی‌که براساس استانداردهای جهانی عمر مفید اتوبوس درون شهری حداکثر ۱۴ سال است، بخش زیادی از ناوگان اتوبوسرانی درون‌شهری چه در تهران و چه در سایر شهرها را، اتوبوس‌های بالای ۲۰ سال تشکیل می‌دهند. این یعنی، هزینه چند برابری بر سیستم حمل‌و‌نقل، صدمات جبران ناپذیر بر سلامتی مردم، و پایین بودن سطح رفاه عمومی.»

هرچند که هاشمی، رییس کمیسیون حمل‌و‌نقل عمومی و عمران شورای شهر تهران از اختصاص ۱۳۵۰ میلیارد تومان بودجه برای نوسازی اتوبوس‌های درون شهری برای امسال خبر داده است، اما با گذشت شش ماه از سال، انگار این بودجه هنوز محقق نشده و خبری از جمع‌آوری اتوبوس‌های فرسوده از رده خارج و خوابیده در گاراژها نیست.

همان‌طور که «محمد نهاوندیان»، معاون اقتصادی حسن روحانی پیش از او، در سال ۱۳۹۶ در یک گفت‌وگو تلویزیونی وعده داده بود: «اگر بتوانیم همین اتوبوس‌های موجود در ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی را نوسازی کنیم، بخش مهمی از آلودگی کلان شهرها از جمله تهران رفع می‌شود. هدف‌گذاری دولت این است که ظرف سه سال آینده خودروهای فرسوده را نوسازی کند، به این منظور، از خودروسازان خواسته‌ایم تا با حداکثر توان خودرو بسازند.»

پنج سال از آن وعده گذشته و هنوز هم شاهد جان کندن اتوبوس‌های کهنه در پایتخت هستیم. امسال هم وعده دیگری سر داده شد. اینکه وعده‌های دولتمردان کی عملی می‌شود و این قاتلان فرسوده از این شهر جمع‌آوری می‌شوند را، کسی نمی‌داند. 

در همین شرایط، ون‌های نویی که سال گذشته برای تهران خریداری شده و هنوز لاستیک‌هایش به خیابان‌های این شهر نخورده، این روزها در عراق زائر اربعین را جابه‌جا می‌کنند. علاوه‌بر این، شورای شهر تهران ۳۰۰ میلیارد تومان دیگر هم برای برپایی این مراسم اختصاص داده و ده‌ها اتوبوس نو و تر‌و‌تمیز را روانه مرزهای عراق کرده تا از قافله خدمت‌رسانی عقب نماند.