در حالی که موضوع قتل «مونا حیدری»، زن ۱۷ ساله اهوازی که شوهرش سر از گردنش جدا کرد و در خیابان‌ها گرداند، افکار عمومی را تحت تاثیر قرار داده است، برخی رسانه‌ها تلاش می‌کنند با تاکتیک‌های مختلف، توجه افکار عمومی را از اصل موضوع کودک همسری و نداشتن حمایت قانونی زنان منحرف کنند.
***
عمل مجرمانه همیشه با تنبیه و مجازات همراه است اما شدت و ضعف مجازات به واکنشی که جامعه نسبت به یک عمل مجرمانه نشان می‌دهد هم بستگی دارد. در بسیاری از احکام جنایی، قضات در حکم صادره به آزرده خاطر شدن افکار عمومی اشاره و احکام شدیدتری وضع می‌کنند. این یک واقعیت است که افکار عمومی بدون مداخله رسانه‌ها شکل نمی‌گیرند. افکار عمومی تحت تاثیری گزارشی هستند که رسانه‌ها از یک رویداد تهیه و منتشر می‌کنند. این‌جا دو نکته را باید در نظر داشت:
۱- اخبار و اطلاعاتی که ما از رسانه‌ها دریافت می‌کنیم، خروجی فریمبندی شده یا شکل‌یافته روزنامه‌نگاران هستند. آن‌ها این مهارت را دارند تا جنبه‌هایی از وقایع را براساس اعتقادات و نگرش مخاطبان، برجسته و فریمبندی کنند که بتوانند پیام خود را به آن‌ها منتقل سازند.
۲- هر رسانه‌ای یک جامعه هدف دارد و اطلاعات را براساس باورها، ارزش‌ها و دنیای ذهنی آن‌ها فریمبندی می‌کند.
فریمبندی اطلاعات وقتی به اخبار حوزه جنایی می‌رسد، برای اکثر رسانه‌های دنیا جنبه سرگرمی پیدا می‌کند. چون اخبار جنایی یک ویژگی مهم دارند و آن این که هر مخاطبی را میخکوب می‌کنند. بنابراین، عموما رسانه‌ها نگاه تجاری به اخبار جنایی دارند و به جنبه‌های پلیسی و ماجراجویی‌های آن بیشتر بها می‌دهند. اما همین ویژگی سبب می‌شود تا برخی رسانه‌ها به تاکتیک «چرخش فریمبندی» برای ترویج دیدگاه‌ها و ایدئولوژی خود و حکومت روی آورند.
هدف این تاکتیک، منحرف کردن افکار عمومی از حقایق و عمق جنایتی است که اتفاق افتاده است. مغالطه تاکتیک، مکمل این تاکتیک است؛ یعنی رسانه گوشه‌ای از حقیقت را منتشر و با توسل به تاکتیک مغالطه و با انتشار فکت‌های غیرمرتبط یا فکت‌های فرعی، ذهن مخاطب را از اصل مساله منحرف می‌کند. یا به عبارتی، رسانه به جای پرداختن به اصل مساله، فرصت را برای تسویه حساب‌های سیاسی، فکری و عقیدتی با مخالفان و منتقدان مناسب می‌پندارد.
برای روشن شدن مساله، به این گزارش «مشرق‌نیوز» که با عنوان «زن‌کُشی در امریکا و اروپا/ زنان امریکایی در خیابان امن‌تر هستند تا در خانه» که روز ۲۱ بهمن ۱۴۰۰ منتشر کرده است، نگاه کنید.
این گزارش دو سه روز پس از انتشار خبر قتل فجیع کودک همسری به نام مونا حیدری به دست همسرش در اهواز که رسانه‌ها از آن به عنوان «زلزله قتل هولناک» یاد کردند، منتشر شده است.
مشرق‌نیوز در فضایی که جامعه حیران و آزرده خاطر از قتل فجیع کودکی ۱۷ ساله که به دست شوهرش گردن زده شده و سر بی‌جانش را در شهر گردانده تا همه بدانند که «بی‌غیرت» نبوده، این گزارش را منتشر کرده است.
این رسانه در مقدمه گزارش خود نوشته است: «همسرکُشی جرمی است که متاسفانه در تمام دنیا رخ می‌دهد. با این وجود، در برخی کشورها و بنا به عوامل مختلف، این پدیده بیشتر اتفاق می‌افتد.»
این لید می‌توانست شروع یک گزارش تحقیقی و برخورد صادقانه یک رسانه برای آلام دردهای مخاطبان باشد؛ یعنی اگر این خط خبری، صادقانه تا انتهای گزارش دنبال می‌شد و تصویری واقعی از آن‌چه در همه جای دنیا رخ می‌دهد، ارایه می‌کرد، می‌توانست درد مردم را کمتر و انسجام اجتماعی را افزایش دهد. چون این واقعیت است که در همه جای دنیا، آدم جانی وجود دارد و جنایت مختص یک جغرافیا و یک جامعه نیست و به دلایل اقتصادی فرهنگی و سیاسی در جامعه‌ای بیشتر و در محیطی کمتر است. اما مشرق‌نیوز به جای ادامه دادن این خط، به تسویه حساب سیاسی روی آورده و در سطر بعدی گزارش نوشته است: «در گزارش پیش رو، برخی آمارهای رسمی درباره همسرکشی یا قتل فرد به دست شریک زندگی‌اش در امریکا و اروپا بیان شده است.»
حال آن که گزارش‌های رسمی سازمان ملل متحد حاکی از آن هستند که همسرکُشی در آسیا به مراتب بیشتر از امریکا و اروپا است.
«دویچه‌وله» در سال ۲۰۱۹ در گزارشی به نقل از گزارش سالانه دفتر جرایم و مواد مخدر سازمان ملل متحد (سال ۲۰۱۷) نوشته بود: «در مقایسه قاره‌ها با یک‌دیگر، می‌توان به این نتیجه رسید که بیشترین مورد خشونت خانگی منجر به مرگ در میان زنان قاره آسیا اتفاق افتاده است.»
براساس این گزارش، در سال ۲۰۱۷ تعداد ۲۰ هزار زن در آسیا، ۱۹ هزار زن در آفریقا، هشت هزار زن در امریکا، سه هزار زن در اروپا و ۳۰۰ زن در اقیانوسیه توسط شریک زندگی خود به قتل رسیده‌اند. اما برای مشرق‌نیوز نه حقیقت بلکه ترویج تفکرات ضد امریکایی و ضد غربی در اولویت است و می‌کوشد از توجه افکار عمومی به خبر جنایت همسرکشی، استفاده و ایدئولوژی ضد غربی خود را دنبال کند.
در ادامه این گزارش، مشرق‌نیوز مشتی فکت‌های غیرمرتبط، از جمله آمار خشونت علیه زنان را لیست کرده است؛ یعنی الزاما به آمار زن‌کشی یا همسرکشی نپرداخته بلکه به صورت کلی به مقوله خشونت پرداخته است.
فارغ از این که تعریف خشونت علیه زنان در کشوری مثل امریکا قابل مقایسه با کشوری مثل ایران نیست، بسیاری از موارد خشونت علیه زنان که در امریکا و اروپا جرم‌انگاری شده‌اند، در ایران اساسا عمل مجرمانه به حساب نمی‌آیند؛ برای مثال، در این گزارش آمده است: «از هر ۱۰ زن، یک نفر توسط شریک نزدیک خود مورد تجاوز جنسی قرار می‌گیرد.»
در همین گزارش توضیح داده شده است که شریک یا شریک نزدیک می‌تواند همسر، شریک جنسی (غیر هم‌جنس یا هم‌جنس) یا همسر و شریک جنسی سابق فرد باشد.
حال آن که اگر این رسانه برخوردی صادقانه با مخاطب داشت، می‌توانست گزارش سازمان بهداشت جهانی را منتشر کند که تصویری واقعی از خشونت علیه زنان در دنیا را نشان می‌دهد.
براساس این نقشه سازمان بهداشت جهانی، بیشترین خشونت علیه زنان در آفریقا و خاورمیانه شیوع دارد:
سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۸ در گزارشی ایران را دومین کشور منطقه شرق مدیترانه معرفی کرد که زنان بیشترین خشونت را از طرف همسران خود در طول زندگی خود تجربه کرده‌اند.
براساس این گزارش، زنان ۱۵ تا ۴۹ ساله افغانستان با ۴۶ درصد و زنان ایرانی با ۳۱ درصد، دو کشور اول این منطقه هستند که در طول زندگی خود مورد خشونت همسر واقع شده‌اند:
مشرق‌نیوز در ادامه این گزارش بدون آن که آماری دقیق از تعداد زنانی که توسط شوهر خود کشته شده‌اند ارایه کند، کلی درصد ارایه می‌کند که مثلا چند درصد زنان مقتول با سلاح گرم و یا چند درصد توسط فردی آشنا کشته شده‌اند تا مبادا روشن شود آمار همسرکشی در امریکا و اروپا، کمتر از بقیه نقاط دنیا است. این رسانه، گزارش خود را به عکسی از صحنه‌ای ساختگی توسط جمعی دختر در اعتراض به قتل زنان در اسپانیا مزین کرده تا این دروغ در ذهن مخاطب ثبت شود که زن‌کشی، آن‌هم به صورت دسته‌جمعی، عادت مردان خشن امریکایی و غربی است:
فریمبندی اطلاعات و تاکتیک چرخش فریمبندی در این گزارش با چند هدف دنبال شده است:
۱- پاک کردن صورت مساله قتل‌های ناموسی در ایران و تقلیل قتل ناموسی به خشونت خانگی در امریکا و اروپا.
۲- پاک کردن صورت مساله حمایت قانونی در ایران از قتل ناموسی. در حالی که ماده ۶۳۰ «قانون مدنی» می‌گويد: «هرگاه کسی همسر خود را با مرد بیگانه در حـال زنا مشاهده کند و به تمكين او معتقد باشد، می‌تواند در همان حال آن‌ها را به قتل برساند.»
۳- منحرف کردن افکار عمومی ایرانیان از بی‌پناهی دختران ایرانی در برابر حمایت قانونی از پدران و شوهران قاتل و جانی.
۴- منحرف کردن افکار عمومی از پدیده کودک همسری در ایران.
۵- ترویج ایدئولوژی و تفکر ضد امریکایی و ضد غربی.
رسانه‌ها برای ارایه تحلیل، اخبار و اطلاعات را کنار هم می‌چینند. چینش اخبار و فریمبندی اطلاعات برای ساختن تصویری از آن‌چه اتفاق افتاده، کار معمول رسانه‌ها است. اما وقتی روزنامه‌نگاری در فریمبندی اطلاعات به اخبار نادرست، مغالطه، دیس اینفورمیشن و سفسطه متوسل می‌شود یا وقتی در فریمبندی اطلاعات، با هدف گمراه کردن مخاطب از اصل رویدادی، از تاکتیک چرخش فریمبندی استفاده می‌کند، یعنی اصول حرفه‌ای و اخلاق رسانه‌ای را زیر پا گذاشته است. لذا در مواجهه با تولیدات رسانه‌ای، باید به نحوه فریمبندی اطلاعات و اهداف آشکار و پنهان آن حساس باشیم تا در تله رسانه‌ای نیفتیم.
دانستن نحوه فریمبندی مطالب توسط عوامل رسانه‌ها کمک می‌کند دریابیم تحلیلی که دریافت می‌کنیم، چه تناسبی با واقعیت دارد و ذهن ما را به چه سمتی هدایت می‌کند.
مطالب مرتبط:
مرور رسانه‌ها؛ روزنامه خراسان، تبلیغ اقتدار نظامی در کنار گزارشی از مرگ با مازوت
مرور رسانه‌ها؛ روایت یک طرفه رسانه‌های حکومتی از خودسوزی دستفروش خرم‌آبادی
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر