درباره سیفلیس و ارتباط این بیماری با زندان‌های جمهوری اسلامی چه می‌دانیم؟

در سالی که گذشت، دستگاه‌های امنیتی جمهوری اسلامی از هیچ روشی برای سرکوب معترضان در ایران فروگذار نکردند. یکی از ابزار سرکوب جمهوری اسلامی، تجاوز و تعرض جنسی به بازداشت‌شدگان بود. گزارش‌های بسیاری از آن در فضای مجازی منتشر شد و جای تعجب نیست که رسانه‌های جمهوری اسلامی آن‌ها را تکذیب کردند. 

تجاوز جنسی، مشکلات روانشناختی بسیاری را به‌همراه دارد که می‌تواند قربانی را به‌صورت مزمن درگیر کند، اما افزوده بر این، خطر بیماری‌های آمیزشی و‌ پیامدهای آن هم این مشکل را دوچندان می‌کند. 

برای آشنایی بیشتر با این بیماری‌ها، در این سلسله مطالب، به این بیماری‌ها و علائم و عوارض آن‌ها خواهد پرداخت.  یکی از این بیمار‌ی‌ها، سیفلیس است. درباره این بیماری علائم و پیامدهای آن چه می‌دانیم؟

***

سیفلیس یا سفلیس، نوعی بیماری آمیزشی است که از باکتری ترپونما پالیدوم ناشی می‌شود. سیفلیس می‌تواند در یکی از چهار مرحله اولیه، ثانویه، نهفته و سوم ظاهر شود. سیفلیس اولیه از طریق ارتباط مستقیم جنسی با زخم‌های عفونی شخص مبتلا به این بیماری عارض می‌شود. سیفلیس ثانویه به شیوه‌های مختلفی ظاهر می‌شود و علایم آن غالبا پوست، غشاء مخاطی و غدد لنفاوی را درگیر می‌کند. در سیفلیس نهفته، عفونت با استفاده از آزمایش خون سرم‌شناسی شناسایی می‌شود و در آن علائم بیماری مشاهده نمی‌شود. مرحله سوم به سه شکل دمل سیفلیسی، سیفلیس عصبی متاخر و سیفلیس قلبی–عروقی تقسیم می‌گردد و در یک سوم افراد آلوده‌ای که تحت درمان قرار نمی‌گیرند، بروز پیدا می‌کند. در صورت عدم درمان، این بیماری می‌تواند منجر به مرگ شود.

تئوری‌های گوناگونی درباره مبدا این باکتری وجود دارد. بین آن‌ها و بر‌اساس شواهد پالئو پاتولوژی، احتمال اینکه این باکتری در قاره آمریکا بوده و از طریق همسفران «کریستف کلمب» که در امریکا آلوده شده بودند در اواخر قرن پانزدهم پس از بازگشت ایشان به اروپا آمده،‌ از همه بیشتر است. 

در آن زمان، نظریه میکروب‌ها هنوز در بین پزشکان به وجود نیامده بوده، اما پزشکان می‌دانستند که این بیماری از طریق آمیزش منتشر می‌شود و نام‌های گوناگونی برای این بیماری داشتند که غالبا براساس باور ایشان، از کشور مبدا پیدایش این بیماری بود. در آن دوران، رهبران مذهبی باور داشتند که سیفلیس پاسخ خداوند به گناهکاران است و دلیل نامگذاری «سیفلیس» هم، از شعری اسطوره‌ای بر مبنای همین مفهوم است. در این شعر اسطوره‌ای سروده «فراکاستورو»، چوپانی به نام سیفیلوس، به‌دلیل خشکسالی، به الهه خورشید توهین می کند، الهه خورشید هم خشمگین می‌شود و در مقام انتقام از راه هوا، زمین، و نهرها، یک بیماری کشنده به زمین می‌فرستد و سیفیلوس چوپان، اولین قربانی این بیماری جدید می‌شود.

نام سیفلیس اما در اوایل قرن نوزدهم فراگیر می‌شود. پیش‌از آن، نام این بیماری معمولا به‌عنوان بیماری فرانسوی یا آبله فرانسوی و آبله اسپانیایی شناخته می شد. جالب اینکه ایرانیان این بیماری را به‌عنوان «آبله ترکی» می‌شناختند. 

«شادین و هوفمان»، در سال ۱۹۰۵ باکتری مولد این بیماری، یعنی ترپونما پالیدیوم را شناسایی کردند. در سال ۱۹۴۳، با کشف پنی‌سیلین توسط «الکساندر فلمینگ»، درمان برای سیفلیس در دسترس قرار گرفت و این بیماری مزمن و حتی مرگبار، دیگر با خطر سابق همراه نبود، اما پیش‌از این درمان بسیار موفق، برای حدود ۴۰۰ سال، درمان‌های اصلی سیفلیس، گایاگوم یا چوب مقدس و تزریق یا پمادهای جیوه‌ای پوست بود و درمان به‌‌طور عمده توسط جراحان و یا سلمانی‌ها انجام می‌شد.

از حمام عرق نیز استفاده می شد، زیرا تصور می‌شد که ترشح بزاق ایجاد می‌کند و تعریق سموم سیفلیس را از بین می‌برد. 

بسیاری از پزشکان در مورد کارایی جیوه تردید داشتند، به‌خصوص که عوارض جانبی وحشتناکی داشت و بسیاری از بیماران بر‌اثر مسمومیت با جیوه، جان خود را از دست می‌دادند. جیوه عوارض جانبی وحشتناکی داشت که باعث نوروپاتی، نارسایی کلیه و زخم‌های دهانی شدید و از دست دادن دندان‌ها می‌شد و بسیاری از بیماران به‌جای خود بیماری، به‌دلیل مسمومیت با جیوه جان خود را از دست می دادند. 

درمان معمولا سال‌ها ادامه می‌یافت. یک اصطلاح انگلیسی وجود دارد که مبنای آن جیوه درمانی است:

“A night with Venus, and a lifetime with mercury” 

این اصطلاح که از یکسان بودن نام عطارد و جیوه در زبان انگلیسی بهره می‌گیرد، می‌گوید «یک شب با ونوس (الهه زیبایی- نام دیگر سیاره زهره)، یک عمر با جیوه (نام انگلیسی سیاره عطارد).»

یکی از عوارض جیوه‌درمانی که مسمومیت سیستمی مانند شیمی درمانی داشت، از دست دادن موها بود. بسیاری از کارگران جنسی آن زمان که آلوده به سیفلیس می‌شدند و تحت درمان جیوه قرار می‌گرفتند، موهای سر و آلت جنسی خود را از دست می‌دادند. نبود مو برای مشتری‌ها می‌توانست نگران‌کننده باشد که ممکن است این کارگر جنسی آلوده باشد، به همین دلیل بود که «مرکین» و یا کلاه گیس برای آلت زنانه مورد استفاده آن‌ها قرار می‌گرفت که یا با چسب و یا با نخ، نصب می شد. در آن زمان، مو داشتن علامت آلوده نبودن بود.

در سال‌های اخیر، گونه‌های مقاوم سیفلیس نسبت به آنتی بیوتیک‌ها در حال رشد هستند و این شاید به‌دلیل به کار بردن بی‌رویه آنتی بیوتیک‌ها باشد. اگر چنین باکتری‌های مقاومی بیشتر شوند، احتمال آن می‌رود که صد سال پس از کشف درمان این بیماری مرگبار، دوباره به دورانی بازگردیم که این بیماری آمیزشی، یک اورژانس بهداشت عمومی شود و آینده سختی را برای بیماران آلوده به آن رقم بزند. مانند هر بیماری دیگر، یک ارزن پیشگیری، همیشه از یک خروار درمان ارزشمندتر است. 

شناسایی بیماری در شریک جنسی، آزمایش پیش از آمیزش، به کار بردن کاندوم و پرهیز از تماس پوستی یا مخاطی در صورت ندانستن آلودگی شریک جنسی، همگی راه‌های موثری برای کاهش انتقال این بیماری و بیماری‌های دیگر آمیزشی هستند. 

در شرایط ارتباط جنسی ناخواسته و یا تجاوز، آزمایش خون ممکن است ۱۲ هفته طول بکشد تا مثبت شود، اما علائم بیماری مانند زخم و برجستگی، معمولا دو هفته بعد از در معرض باکتری قرار گرفتن خود را نشان می‌دهند. 

فرای انگ اجتماعی بیماری‌های آمیزشی و تجاوز، آزمایش دادن و درمان شدن، مهم‌ترین کاری است که قربانی برای سلامت خود و دیگر شریک‌های جنسی آینده خود می‌تواند انجام دهد.